SPS-023-11265/09 - Stanowisko MPiPS w sprawie otwartych funduszy emerytalnych.

W odpowiedzi na interpelację pana posła na Sejm RP Stanisława Witaszczyka, przekazaną przy piśmie z dnia 10 września 2009 r., znak SPS-023-11265/09, w sprawie problemów zgłaszanych przez członków otwartych funduszy emerytalnych oraz planów Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej w zakresie ich rozwiązania uprzejmie proszę o przyjęcie następujących wyjaśnień.

Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej z niepokojem obserwowało sytuację na rynku otwartych funduszy emerytalnych. Przeprowadzone we współpracy z Urzędem Komisji Nadzoru Finansowego analizy wykazały, że efektywna wysokość średnich opłat pobieranych od składki w ostatnich latach stale rosła bez jakiegokolwiek uzasadnienia. Potwierdziło to obawy o postępujący zanik konkurencji cenowej między towarzystwami emerytalnymi i uzasadniło konieczność dokonania przez rząd pilnej interwencji legislacyjnej w system otwartych funduszy emerytalnych.

Ustawa z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz ustawy o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 127, poz. 1048) wprowadzi z dniem 1 stycznia 2010 r. znaczną poprawę sytuacji ubezpieczonych w tym zakresie. Nowelizacja przewiduje zmniejszenie kosztów ponoszonych przez członków na rzecz OFE w drodze jednoczesnego obniżenia opłaty od składki i wprowadzenie limitu wynagrodzenia za zarządzanie. W obowiązującym stanie prawnym, zgodnie z obliczeniami Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, łączne przychody operacyjne powszechnych towarzystw emerytalnych w latach 2010-2050 wyniosłyby 197,7 mld zł. Na kwotę tę złożyłoby się w szczególności 74,7 mld zł przychodów z tytułu opłaty od składki i 110,4 mld zł z tytułu opłaty za zarządzanie. Skumulowany zysk techniczny powszechnych towarzystw emerytalnych w tym okresie wyniósłby 144,1 mld zł.

Po zmianie maksymalnej wysokości opłaty od składki i opłaty za zarządzanie od dnia 1 stycznia 2010 r., zgodnie z propozycją wyrażoną w projekcie, stosownie do obliczeń Urzędu Komisji Nadzoru Finansowego, łączne przychody operacyjne powszechnych towarzystw emerytalnych w latach 2010-2050 wyniosłyby 140,5 mld zł. Na kwotę tę złożyły się 73,2 mld zł przychodów z tytułu opłaty od składki i 54,4 mld zł opłaty za zarządzanie. Skumulowany zysk techniczny powszechnych towarzystw emerytalnych w tym okresie wyniósłby 86,7 mld zł.

Od dnia 1 stycznia 2010 r. maksymalna prowizja od składki wynosić będzie 3,5%. W latach 2010-2050 ubezpieczeni zyskają dzięki tej zmianie 1,5 mld zł Również od dnia 1 stycznia 2009 r. maksymalna miesięczna opłata za zarządzanie otwartym funduszem wynosić będzie 15,5 mln zł. Zmiana ta będzie miała duże znaczenie ze względu na zwiększenie ilości środków gromadzonych na rachunkach w otwartych funduszach emerytalnych, ponieważ dzięki niej ubezpieczeni zyskają 56 mld zł.

Ustawa z dnia 26 czerwca 2009 r. o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz ustawy o zmianie ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych oraz niektórych innych ustaw jest jednak tylko częścią szerokich prac ministerstwa mających na celu racjonalizację i zwiększenie efektywności systemu otwartych funduszy emerytalnych w Polsce.

W szczególności wobec opisanych w wystąpieniu pana posła negatywnych zjawisk występujących w ramach działalności akwizycyjnej pragnę przekazać, że rozwiązanie tego problemu ministerstwo postrzega jako jeden z głównych celów prowadzonych prac. W tym zakresie planuję zracjonalizować sposób prowadzenia działalności akwizycyjnej w celu wyeliminowania powszechnie znanych negatywnych zjawisk nieetycznej akwizycji i obniżenia jej kosztów. Na obecnym etapie prac można wskazać ogólny ich kierunek. Przede wszystkim zasadne wydaje się minimalizowanie udziału pośredników zarówno przy zawieraniu umów na rynku pierwotnym, jak i wtórnym. Cel ten można osiągnąć przez popularyzację i wprowadzenie odpowiadającego rozwojowi gospodarczemu i cywilizacyjnemu korespondencyjnego trybu zawarcia umowy z otwartym funduszem emerytalnym przede wszystkim w formie elektronicznej, która w perspektywie najbliższych lat stanie się dominująca.

Ponadto na negatywną ocenę zasługuje niska jakość informacji przekazywanych przez akwizytorów klientom otwartych funduszy emerytalnych, jak i przypadki manipulowania klientami. Rozważane jest więc wprowadzenie wystandaryzowanej informacji dotyczącej porównania wyników inwestycyjnych wszystkich otwartych funduszy emerytalnych z jednoczesnym zawarciem rankingów otwartych funduszy emerytalnych pod względem kwot zgromadzonych na rachunkach w przypadku typowego ubezpieczonego w ciągu ostatnich 10, 5, 3 i 2 lat. Informacja taka musiałaby być wykorzystywana przez powszechne towarzystwa emerytalne w kontaktach z klientem i dołączana do wysyłanego przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych wezwania do zawarcia umowy z otwartym funduszem emerytalnym.

W odniesieniu do podniesionego w wystąpienia pana posła problemu opóźnień w przekazywaniu składek ubezpieczonych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych do otwartych funduszy emerytalnych należy przekazać, że Zakład Ubezpieczeń Społecznych przekazuje prawidłowo opłacone składki osób ubezpieczonych, będących członkami otwartych funduszy emerytalnych, w terminie 15 dni roboczych. Ubezpieczony jest uprawniony do weryfikacji terminowości i wysokości przekazanych do funduszu składek w jednostkach organizacyjnych ZUS. Ponadto raz w roku zakład przesyła zbiorczą informację zawierającą miesięczne kwoty składek przekazanych do funduszy. Zakład nie ma natomiast wpływu na sposób informowania ubezpieczonych przez fundusze emerytalne.

Składki osób ubezpieczonych mogą wpłynąć do otwartych funduszy z opóźnieniem (lub nie wpłynąć wcale) z przyczyn, na które zakład nie ma bezpośredniego wpływu, w szczególności w następujących sytuacjach:

W każdym z tych wypadków zakład podejmuje działania mające na celu skuteczne przekazanie składek do OFE, m.in.: wzywa ubezpieczonych do wyboru funduszu, przeprowadza losowania członkostw do funduszy, prowadzi działania wyjaśniające z udziałem płatników składek, egzekwuje opłacanie należnych składek, prowadzi działania wyjaśniające z udziałem funduszy, wykonuje specjalne przetwarzania danych, których celem jest jednoznaczne zidentyfikowanie ubezpieczonych i ich składek pomimo błędów w dokumentach ubezpieczeniowych przekazanych przez płatników. Powyższe działania mają charakter naprawczy w stosunku do przyczyn powstałych poza ZUS, jednakże wina za czas ich trwania i nie zawsze 100-procentowa skuteczność jest częstokroć przypisywana zakładowi.

Zakład dokłada jednocześnie wszelkich starań, by eliminować zakłócenia z obiegu informacyjnego na drodze: ubezpieczony - płatnik składek - ZUS - OFE. W przypadku wątpliwości dotyczących wysokości i terminowości przekazywanych składek ubezpieczeni mają możliwość uzyskania informacji w jednostce zakładu. Ponadto należy przekazać, że biura obsługi klientów zakładu dysponują narzędziami, które umożliwiają diagnozę przyczyn zakłóceń w przekazie składek emerytalnych do funduszy.

Jednocześnie należy przekazać, że zgodnie z art. 191 ust. 1 ustawy o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych na otwartym funduszu emerytalnym ciąży obowiązek przesyłania każdemu członkowi funduszu, w regularnych odstępach czasu, nie rzadziej jednak niż co 12 miesięcy, pisemnej informacji o środkach znajdujących się na rachunku członka, terminach dokonanych w tym okresie wpłat składek i wypłat transferowych oraz przeliczeniu tych składek i wypłat transferowych na jednostki rozrachunkowe, a także o wynikach działalności lokacyjnej funduszu. Informacja ta powinna być przesyłana członkom funduszu zwykłą przesyłką listową. Ponadto zgodnie z art. 192 ust. 2 ww. ustawy otwarty fundusz emerytalny jest obowiązany, na każdorazowe żądanie członka, udzielić mu na piśmie informacji określającej pieniężną wartość środków zgromadzonych na jego rachunku. W związku z powyższym zasadne wydaje się przekazanie, że każdy członek OFE, który ma wątpliwości co do stanu swego rachunku w OFE, powinien niezwłocznie wystąpić do OFE, którego jest członkiem, o udzielenie ww. informacji, co pozwoli po jej otrzymaniu na ewentualne rozpoczęcie na swój wniosek procedury wyjaśniającej w ZUS lub korekty danych osobowych w rejestrze OFE, w tym aktualnego adresu zamieszkania do korespondencji z OFE.