SP2-K-861-641-742/01 - Egzekucja administracyjna należności pieniężnych.

W związku z wystąpieniem z dnia 13 czerwca 2001 r. w sprawie egzekucji administracyjnej z polisy ubezpieczenia na życie, Ministerstwo Finansów uprzejmie wyjaśnia:

Przepisy ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. z 2002 r. Nr 110, poz. 968 ze zm.) nie wyłączają możliwości prowadzenia egzekucji z praw majątkowych z tytułu ubezpieczenia na życie. W art. 8 § 1 pkt 14 tej ustawy wyłączone zostały bowiem tylko kwoty otrzymane z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń majątkowych. Możliwości prowadzenia egzekucji z praw majątkowych z tytułu ubezpieczenia na życie nie wyłączają również przepisy ustawy z dnia 28 lipca 1990 r. o działalności ubezpieczeniowej (Dz. U. z 1996 r. Nr 11, poz. 62 ze zm.).

W tym stanie rzeczy administracyjny organ egzekucyjny, dochodząc należności od osoby zawierającej umowę ubezpieczenia na życie, może prowadzić egzekucję z przedmiotowych praw przy wykorzystaniu dwóch środków egzekucyjnych.

Pierwszym środkiem egzekucyjnym jest zajęcie wierzytelności z tytułu ubezpieczenia na życie na podstawie przepisów działu II rozdziału 5 oddziału 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Przepisy te pozwalają na zajęcie nie tylko wierzytelności istniejących w dniu zajęcia, ale również wierzytelności, które powstaną po dokonaniu zajęcia. Wierzytelność przysługująca ubezpieczającemu powstanie natomiast w przypadku rozwiązania przez niego umowy ubezpieczenia na życie.

W takim przypadku organ egzekucyjny zajmuje wierzytelność na podstawie art. 89 powyższej ustawy. Zajęcie wierzytelności jest dokonane z chwilą doręczenia zakładowi ubezpieczeń zawiadomienia o zajęciu wierzytelności.

Jednocześnie z przesłaniem zawiadomienia o zajęciu organ egzekucyjny wzywa zakład ubezpieczeń, aby w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia złożył oświadczenie dotyczące tego, czy:

a) uznaje zajętą wierzytelność zobowiązanego,

b) przekaże organowi egzekucyjnemu z zajętej wierzytelności kwoty na pokrycie należności lub z jakiego powodu odmawia tego przekazania,

c) - i w jakim sądzie lub przed jakim organem toczy się albo toczyła się sprawa o zajętą wierzytelność.

Ponadto organ egzekucyjny zawiadamia zobowiązanego, że nie wolno mu zajętej kwoty odebrać ani też rozporządzać nią lub ustanowionym dla niej zabezpieczeniem.

Niewykonanie obowiązków nałożonych na zakład ubezpieczeń powoduje, że organ egzekucyjny, na podstawie art. 71b ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, może ściągnąć zajętą wierzytelność w trybie egzekucji administracyjnej od zakładu ubezpieczeń. Powyższe dotyczy jednak tylko wymagalnych wierzytelności. W okresie trwania umowy ubezpieczenia na życie nie istnieje wierzytelność ubezpieczającego. W takiej sytuacji zakład ubezpieczeń powinien poinformować organ egzekucyjny, że umowa ubezpieczenia na życie obowiązuje, w związku z czym brak jest obowiązku przekazania organowi egzekucyjnemu kwot na pokrycie dochodzonych należności.

Należy przy tym mieć na uwadze, że dopóki organ egzekucyjny nie poinformuje zakładu ubezpieczeń o odstąpieniu od egzekucji z tego środka, zajęcie jest skuteczne. Jeżeli więc w okresie omawianego zajęcia ubezpieczający rozwiąże umowę ubezpieczenia na życic, przez co zajęta wierzytelność stanie się wymagalna, zakład ubezpieczeń ma obowiązek kwotę zajętej wierzytelności przekazać organowi egzekucyjnemu.

Organ egzekucyjny może ponadto zastosować drugi środek egzekucyjny, tj. egzekucję z pozostałych praw majątkowych uregulowaną w dziale II rozdziale 5 oddziale 7 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Wówczas organ egzekucyjny dokonuje, na podstawie art. 96l powyższej ustawy, zajęcia prawa majątkowego z tytułu umowy o ubezpieczeniu na życie. W egzekucji z przedmiotowego prawa stosuje się odpowiednio, zgodnie z art. 96m ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, przepisy działu II rozdziału 5 oddziału 1 tej ustawy.

Powyższe oznacza, że organ egzekucyjny dokonuje zajęcia prawa poprzez przesłanie do zakładu ubezpieczeń zawiadomienia o zajęciu tego prawa na pokrycie egzekwowanej należności wraz z odsetkami, z tytułu niezapłacenia należności w terminie, i kosztami egzekucyjnymi. Zajęcie prawa jest dokonane z chwilą doręczenia zakładowi ubezpieczeń zawiadomienia o zajęciu.

Z uwagi na to, że zgodnie z art. 67a ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, z mocy samego zajęcia prawa majątkowego, organ egzekucyjny może wykonywać wszelkie prawa zobowiązanego w zakresie niezbędnym do prowadzenia egzekucji, może także rozwiązać umowę o ubezpieczeniu na życie. Jest to bowiem działanie prowadzące do powstania wymagalnych wierzytelności, z których mogą być zaspokojone dochodzone należności.

Wypowiadając w imieniu zobowiązanego umowę, organ egzekucyjny związany jest jednak terminem wypowiedzenia umowy, zastrzeżonym w umowie ubezpieczenia.

Jednocześnie z przesłaniem zawiadomienia o zajęciu przedmiotowego prawa, zawierającym wypowiedzenie umowy ubezpieczenia na życie, organ egzekucyjny na podstawie art. 96m w związku z art. 89 § 3 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wzywa zakład ubezpieczeń, aby w terminie 7 dni od dnia doręczenia zawiadomienia złożył oświadczenie dotyczące tego, czy uznaje zajęte prawo zobowiązanego oraz czy przekaże organowi egzekucyjnemu z zajętego prawa kwoty na pokrycie egzekwowanych należności lub z jakiego powodu odmawia tego przekazania, a także zawiadamia zobowiązanego, że nie wolno mu rozporządzać zajętym prawem oraz doręcza mu odpis tytułu wykonawczego, o ile nie został wcześniej doręczony.

Zakład ubezpieczeń, który nie wykonuje zajęcia zgodnie z dyspozycją organu egzekucyjnego, odpowiada za wyrządzone przez to wierzycielowi szkody na podstawie przepisów kodeksu cywilnego (art. 168c ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji). Niezależnie od powyższego, na zakład ubezpieczeń może być również nałożona kara pieniężna. Kara ta może być ponawiana w przypadku dalszego uchylania się od wykonania dyspozycji organu egzekucyjnego (art. 168e § 1 i 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji).

Dla skuteczności omówionych środków egzekucyjnych niezbędne jest jednak, aby były zastosowane przed śmiercią osoby ubezpieczającej.

Po śmierci osoby ubezpieczającej wierzytelność z tytułu ubezpieczenia staje się majątkiem osoby uprawnionej do odbioru kwoty wynikającej z umowy. Jeżeli osoba ta jest zobowiązanym, w rozumieniu przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, organ egzekucyjny może zająć wierzytelność tej osoby. Jeżeli jednak zajęcie następuje po wypłacie kwoty tej wierzytelności, wierzytelność wygasa, w związku z czym zajęcie egzekucyjne nie jest skuteczne.