SP2-74/063-7/PINE-51/05/AK - Upomnienia a decyzje ustalające wysokość zobowiązania.

W związku z pismem z dnia 14 stycznia 2005 r. nr (...) dotyczącym interpretacji § 13 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz.U. z 2001 r. Nr 137, poz. 1541 ze zm.) pragnę zauważyć, iż powołany przepis zwalnia wierzyciela z obowiązku przesłania zobowiązanemu upomnienia, zawierającego wezwanie do uregulowania należności z zagrożeniem skierowania sprawy na drogę postępowania egzekucyjnego, jeżeli należność została określona w orzeczeniu. Wyżej powołany przepis nie dotyczy zatem należności ustalonych w orzeczeniu. Nie mogę się bowiem zgodzić z argumentem przedstawionym w wystąpieniu, że pojęcie "należności pieniężne ustalone w orzeczeniu" jest tożsame z pojęciem "należności pieniężne określone w orzeczeniu". W § 9 ust. 1b omawianego rozporządzenia użyto pojęcia "orzeczenie określające" i "orzeczenie ustalające". W związku z tym należy uznać, że prawodawca rozróżnia te pojęcia i posługuje się nimi w sposób konsekwentny. W podnoszonej sprawie istnieją zatem dostateczne racje przypisywania tym pojęciom swoistego znaczenia prawnego, nie zaś znaczenia przyjętego w języku potocznym. Znaczenie prawne danych zwrotów i pojęć powinno być natomiast rozpatrywane w kontekście całego systemu prawa, zgodnie z regułą, że określone rozwiązanie prawne stanowi jedynie fragment obowiązującego porządku prawnego. Dlatego też znaczenia pojęć "określające" i "ustalające" (użyte w różnych przypadkach) należy poszukiwać w tej dziedzinie prawa, która posługuje się takimi pojęciami w tym samym kontekście, tj. wydawania decyzji. Pojęcia te były użyte w nieobowiązującej już ustawie z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz.U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 ze zm.), a obecnie posługuje się nimi ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz.U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60). Zgodnie z przepisami powyższych ustaw oraz utrwaloną linią orzecznictwa Sądów Administracyjnych dotyczącą tych przepisów decyzja "ustalająca" ma charakter konstytutywny, tj. powodujący powstanie zobowiązania w momencie doręczenia zobowiązanemu decyzji. Od momentu doręczenia tej decyzji rozpoczyna się bieg terminu płatności zobowiązania. Decyzja "określająca" wysokość zaległości ma natomiast charakter deklaratoryjny. Nie tworzy ona nowych obowiązków, a jedynie stwierdza fakt uprzedniego powstania zobowiązania na skutek zaistniałych okoliczności, z którymi prawo łączy powstanie takiego zobowiązania. Decyzja deklaratoryjna określa więc jedynie wysokość zobowiązania już istniejącego, będącego zaległością, które powstało w wyniku niewykonania przez zobowiązanego ustawowego obowiązku obliczania lub uiszczania należności pieniężnej.

O tym, czy decyzja jest decyzją "ustalającą" czy też "określającą", decyduje tylko i wyłącznie uregulowany przez ustawodawcę dla danej należności sposób powstawania zobowiązania. Ustawa o transporcie drogowym stanowi, że kara pieniężna jest nakładana w drodze decyzji administracyjnej. W związku z tym bezspornym jest, że decyzja ma charakter konstytutywny, tj. powodujący powstanie zobowiązania po doręczeniu tej decyzji. W takim przypadku wysłanie upomnienia przed wszczęciem postępowania egzekucyjnego jest obowiązkowe.