SP2-202/033-38/281/04/MF - Zabezpieczanie należności pieniężnych.

W związku z pismem z dnia 5 lutego 2004 r. nr (...) w sprawie stosowania przepisów o zabezpieczeniu należności pieniężnych, zawartych w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, Ministerstwo Finansów wyjaśnia, co następuje:

W przypadku dokonania zajęcia zabezpieczającego w związku z wydaniem decyzji o zabezpieczeniu na podstawie art. 33 Ordynacji podatkowej, art. 154 § 4 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji wprowadza instytucję przekształcenia z mocy prawa zajęcia zabezpieczającego w zajęcie egzekucyjne pod warunkiem, że organ podatkowy wystawi tytuł wykonawczy nie później niż przed upływem 14 dni od dnia wygaśnięcia decyzji w sprawie zabezpieczenia lub od dnia doręczenia upomnienia, jeżeli doręczenie to było wymagane. W przypadku spełnienia tych warunków zajęcie zabezpieczające staje się zajęciem egzekucyjnym. Jeżeli w wyniku realizacji zajęcia zabezpieczającego nastąpiło przekazanie środków pieniężnych lub wierzytelności na rachunek bankowy organu egzekucyjnego (tzw. rachunek depozytowy), zajęcie egzekucyjne sankcjonuje zaspokojenie się wierzyciela ze środków znajdujących się na tym rachunku. Uzyskane z zajęcia zabezpieczającego środki pieniężne podlegają przekazaniu na pokrycie dochodzonych należności. Jeżeli środki te w całości pokrywają dochodzone należności, następuje zakończenie egzekucji administracyjnej. Natomiast w sytuacji, gdy kwota środków pieniężnych znajdujących się na rachunku depozytowym jest niewystarczająca, zajęcie egzekucyjne jest nadal kontynuowane do czasu uzyskania pełnej kwoty dochodzonych należności. Jeżeli zajęcie dokonane zostało u dłużnika zajętej wierzytelności, organ egzekucyjny zobowiązany jest poinformować go o aktualnej wysokości egzekwowanych należności.

W pozostałych przypadkach, tzn. gdy decyzja w sprawie zabezpieczenia nie została wydana albo niespełnione zostały warunki określone w powołanym art. 154 § 4 ustawy, do prowadzenia egzekucji z zabezpieczonego majątku niezbędne jest dokonanie zajęcia egzekucyjnego po uprzednim wystawieniu tytułu wykonawczego. W wyniku zajęcia zabezpieczającego organ egzekucyjny nabywa bowiem prawo rozporządzania składnikiem majątkowym zobowiązanego w zakresie niezbędnym do zabezpieczenia wykonania przez niego obowiązku objętego zarządzeniem zabezpieczenia, ale czynność ta nie może prowadzić do przymusowego wykonania obowiązku. Wynika to zarówno z art. 1a pkt 18 jak i art. 160 § 1 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. Zatem zaspokojenie wierzyciela z zabezpieczonego majątku może nastąpić po wystawieniu tytułu wykonawczego i dokonaniu zajęcia egzekucyjnego, niezależnie od tego, czy w wyniku zabezpieczenia wierzytelności środki pieniężne pozostają na depozytowym rachunku organu egzekucyjnego czy znajdują się na zajętym rachunku podatnika.

W przypadku gdy środki lub wierzytelności przekazano na rachunek depozytowy, dokonuje się zajęcia tych wierzytelności, stosując środek egzekucyjny w postaci egzekucji z innych wierzytelności pieniężnych na podstawie art. 89 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Jeżeli jednak na rachunek depozytowy przekazano środki uzyskane z zajęcia zabezpieczającego nadpłaty podatku, nadpłata ta podlega zaliczeniu z urzędu na poczet zaległości podatkowych wraz z odsetkami za zwłokę oraz bieżących zobowiązań podatkowych, stosownie do przepisów Ordynacji podatkowej. W związku z tym zabezpieczone zobowiązanie podatkowe wygasa w całości lub w części, w jakiej pokryła je nadpłata. W takiej sytuacji zajęcie zabezpieczające nadpłaty nie przekształca się w zajęcie egzekucyjne, brak jest także podstaw do dokonania zajęcia egzekucyjnego tej nadpłaty.

Zgodnie z art. 163 § 1 tej ustawy, do opłat za czynności zabezpieczenia i wydatków związanych z postępowaniem zabezpieczającym stosuje się odpowiednio przepisy art. 64c, jeżeli postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte. Oznacza to, że organ egzekucyjny uprawniony jest po wszczęciu postępowania egzekucyjnego naliczyć koszty egzekucyjne, uwzględniając w nich odpowiednio wydatki i opłaty należne za czynności zabezpieczające. Naliczenie opłat za czynności zabezpieczające następuje w taki sposób, jakby czynności te zostały dokonane w postępowaniu egzekucyjnym. Należy zatem pamiętać, że za zajęcie danego składnika majątkowego należna jest wyłącznie jedna opłata, np. w przypadku zajęcia zabezpieczającego ruchomości i następnie zajęcia egzekucyjnego tej ruchomości należna jest tylko jedna opłata za zajęcie.

Odnosząc się z kolei do zarządzenia zabezpieczenia, na podstawie którego organ egzekucyjny dokonuje zabezpieczenia, należy wyjaśnić, że we wzorze "zarządzenia zabezpieczenia", stanowiącego załącznik nr 23 do rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 listopada 2001 r. w sprawie wykonania niektórych przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (Dz. U. Nr 137, poz. 1541 ze zm.), powołany został przepis art. 154 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, określający przesłanki, których zaistnienie stanowi podstawę do dokonania zabezpieczenia należności pieniężnej. Ministerstwo Finansów nie widzi jednak przeszkód, by w zarządzeniu zabezpieczenia powoływać przepis art. 155 ustawy, jeżeli w danej sprawie ma on zastosowanie.

Wierzyciel występując do organu egzekucyjnego z wnioskiem o dokonanie zabezpieczenia może określić sposób zabezpieczenia. We wzorze zarządzenia zabezpieczenia zrezygnowano jednak z wyszczególnienia pozycji "sposób zabezpieczenia", albowiem zobowiązani traktowali formy zabezpieczenia wskazane przez wierzyciela jako wyłącznie dopuszczalne. Natomiast o wyborze jednego lub kilku środków zabezpieczenia, wymienionych w art. 164 § 1 ustawy oraz w polu F wzoru zarządzenia zabezpieczenia, decyduje organ egzekucyjny, zgodnie z treścią art. 158 ustawy stanowiącego, że w przypadku potrzeby organ egzekucyjny może stosować kilka sposobów zabezpieczenia i w tym zakresie nie jest związany wskazaniami wierzyciela.