RO/423-50/06 - Czy wystąpi obowiązek podatkowy w CIT w przypadku umownego potrącenia należnej opłaty z tytułu nabycia udziałów w spółce z o.o. z wierzytelnościami dotyczącymi udzielonej pożyczki i sprzedanych towarów?

Naczelnik Świętokrzyskiego Urzędu Skarbowego w Kielcach działając na podstawie art. 14a § 1 oraz § 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) po rozpatrzeniu wniosku Spółki otrzymanego dnia 21 czerwca 2006 r. w sprawie udzielenia interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych, stwierdza, iż przedstawione we wniosku stanowisko podatnika jest prawidłowe.

Ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku złożonym przez spółkę dnia 21 czerwca 2006 r., wynika, iż spółka będąca wspólnikiem w spółce z o.o. zamierza objąć w tej spółce dodatkowe udziały i opłacić je poprzez potrącenie wierzytelności przysługujących jej wobec spółki.

W przedstawionym wniosku spółka pyta: "Czy wystąpi podatek dochodowy od osób prawnych w przypadku umownego potrącenia należnej opłaty z tytułu nabycia udziałów w spółce z o.o. z naszymi wierzytelnościami dotyczącymi udzielonej pożyczki i sprzedanych towarów?"

Spółka stoi na stanowisku, iż "jeżeli Kodeks Spółek Handlowych pozwala na umowne potrącanie wierzytelności wspólnika wobec spółki kapitałowej z wierzytelnością spółki względem wspólnika z tytułu należnej wpłaty na poczet udziałów to dokonane przez nas wzajemne umowne potrącenie wymagalnej wierzytelności nie rodzi skutków podatkowych."

Odnosząc się do przedstawionego stanu faktycznego oraz pytania spółki, Naczelnik Świętokrzyskiego Urzędu Skarbowego w Kielcach stwierdza co następuje:

Zgodnie z art. 14 § 4 Kodeksu spółek handlowych wspólnik i akcjonariusz nie może potrącać swoich wierzytelności wobec spółki kapitałowej z wierzytelnością spółki względem wspólnika z tytułu należnej wpłaty na poczet udziałów albo akcji. Nie wyłącza to natomiast potrącenia umownego. Powołany przepis wprowadza zatem zasadę, iż zakazane jest dokonywanie jednostronnych potrąceń przez wspólników w trybie art. 498 k.c., przy jednoczesnej dopuszczalności potrącenia umownego, lub jednostronnego potrącenia w tym trybie, dokonanego przez spółkę.

Podwyższenie dokonane w opisany wyżej sposób ma charakter podwyższenia gotówkowego. Wynika to z faktu, iż potrącenie wywołuje takie same skutki jak dokonanie płatności pieniężnej. Zgodnie ze wskazanym wyżej przepisem art. 498 Kodeksu cywilnego, gdy dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, każda z nich może potrącać swoją wierzytelność z wierzytelności drugiej strony, jeżeli przedmiotem obu wierzytelności są pieniądze lub rzeczy tej samej jakości oznaczone tylko co do gatunku, a obie wierzytelności są wymagalne i mogą być dochodzone przed sądem lub przed innym organem państwowym. Wskutek potrącenia obie wierzytelności umarzają się wzajemnie do wysokości wierzytelności niższej. Potrącenie wywołuje takie same skutki jak zapłata, jest jednym ze sposobów regulowania zobowiązań pieniężnych. Ma jedynie na celu ich ułatwienie i uproszczenie. W miejsce "równoległych" co do daty dokonania i wysokości) płatności gotówkowych lub przelewów bankowych spółka i wspólnik dokonują potrącenia, co skutkuje przyjęciem, iż zobowiązania zostały wykonane przez obie strony. Wnioskodawca podnosi, iż dokonanie potrącenia między Nim, a udziałowcem następuje w miejsce czynności fizycznej zapłaty na rzecz udziałowca określonej kwoty tytułem spłaty pożyczki, a następnie dokonania wpłaty tej kwoty przez udziałowca tytułem pokrycia podwyższenia w kapitale zakładowym. Czym innym natomiast jest aport wierzytelności do spółki, polegający na wniesieniu wkładu niepieniężnego w postaci wierzytelności przysługującej wspólnikowi wobec spółki. O tym, czy konwersja wierzytelności przysługującej wspólnikowi wobec spółki przybierze postać wkładu pieniężnego lub wkładu niepieniężnego rozstrzyga treść uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego.

Podwyższenie kapitału dokonane w drodze potrącenia wzajemnych wierzytelności spółki i wspólnika stanowi podwyższenie gotówkowe i tym samym nie może być uznane za aport wierzytelności, który obejmuje wniesienie wkładu niepieniężnego. Podział bowiem na wkłady pieniężne i niepieniężne ma charakter dychotomiczny, a zatem ze swej istoty jest podziałem zupełnym i wyczerpującym. W przedmiotowej sprawie wierzytelność udziałowca wobec spółki nie jest zatem przedmiotem aportu, lecz służy jedynie do realizacji wierzytelności spółki wobec udziałowca o dokonanie należnych wpłat na poczet udziałów.

Istotą umownego potrącenia jest ograniczenie obrotu środkami pieniężnymi, co następuje w drodze umorzenia wzajemnych wierzytelności przez zaliczenie, w wyniku czego osoby mające wobec siebie nawzajem wierzytelności z tych samych lub różnych stosunków zobowiązaniowych nie otrzymują efektywnie należnych im świadczeń, lecz na skutek potrącenia każda z nich zostaje zwolniona ze swego zobowiązania albo całkowicie, albo też do wysokości należności niższej (art. 498 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Potrącenie jest więc formą wykonania zobowiązania, do którego, w myśl art. 503 Kodeksu cywilnego, stosuje się przepisy o zaliczeniu zapłaty.

Wykładnia art. 14 § 4 Kodeksu spółek handlowych, prowadzi do wniosku, że gdy spółce przysługuje wierzytelność wobec wspólnika z tytułu należnej wpłaty na poczet udziałów (a więc wierzytelność pieniężna o dokonanie wpłat na udziały), to może być ona potrącona z wzajemną wierzytelnością wspólnika wobec spółki, pod warunkiem, że jest taka możliwość oraz potrącenie następuje w drodze umowy zawartej między spółką a wspólnikiem.

W sytuacji, gdy z treści umowy spółki albo z uchwały o podwyższeniu kapitału zakładowego wynika, że udziały mają być objęte za wkład pieniężny (wówczas tylko spółce przysługuje wierzytelność wobec wspólnika o dokonanie wpłat na poczet udziału), a wspólnikowi przysługuje wobec spółki wierzytelność pieniężna i na podstawie umowy spółka i wspólnik dokonują potrącenia wzajemnych wierzytelności, którego skutkiem jest ich wygaśnięcie - udziały są objęte w zamian za wkład pieniężny, a wpłaty następują przez potrącenie, a nie bezpośrednio na rachunek lub do kasy Spółki.

Potwierdzenie powyższej tezy możemy znaleźć w wyroku Sądu Najwyższego (III CZP 20/93) w którym stwierdził on, że: "pokrycie udziałów, po podwyższeniu kapitału zakładowego spółki z o.o. dopuszczalne jest także przez oświadczenie wspólnika o przeniesieniu - na poczet tego udziału - jego wierzytelności przysługującej mu wobec tej spółki". Czynność ta ma charakter potracenia umownego i mieści się w ramach przepisów "o swobodzie kształtowania umów".

Rodzaje przychodów w rozumieniu ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) wyspecyfikowane zostały w art. 12 ust. 1 tej ustawy. Zgodnie z art. 12 ust. 1 pkt 7 ww. ustawy, przychodem jest nominalna wartość udziałów (akcji) w spółce kapitałowej albo wkładów w spółdzielni objętych w zamian za wkład niepieniężny w innej postaci niż przedsiębiorstwo lub jego zorganizowana część (...). Z ww. przepisu wynika, że nie zalicza się do przychodów podatnika wartości udziałów w spółce objętych w zamian za aport w postaci przedsiębiorstwa lub jego zorganizowanej części, przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie stanowią również o powstaniu przychodów podatkowych w związku z objęciem udziałów (akcji) w spółce kapitałowej albo wkładów w spółdzielni w zamian za wkład pieniężny. Wydatki ponoszone przez podatnika w związku z objęciem udziałów (akcji) winny być rozpatrywane jako wydatki na objęcie i nabycie udziałów albo akcji w spółkach, o których mowa w art. 16 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy, stanowią one koszt uzyskania przychodów przy ustalaniu dochodu z odpłatnego zbycia tych udziałów (akcji).

Podobne stanowisko możemy znaleźć również w interpretacjach prawa podatkowego wydanych przez inne organy jak np. 1473/177/WD/423/59/05/TC z dn. 3 sierpnia 2005 r. wydanej przez Trzeci Mazowiecki Urząd Skarbowy w Radomiu, PD.III.423-1/WW/04 wydanej przez Urząd Skarbowy w Jaworze w dn. 30 kwietnia 2004 r., czy też DP1/423-82/05/89903 wydanej przez Małopolski Urząd Skarbowy w dniu 13 grudnia 2005 r. (dostępne na stronie internetowej Ministerstwa Finansów www.mf.gov.pl).

Wobec powyższego Naczelnik Świętokrzyskiego Urzędu Skarbowego w Kielcach stwierdza, iż stanowisko przedstawione we wniosku podatnika jest prawidłowe.