PT8/0680/253/MQR/11/KS/3441 - Rozliczenie podatku z fikcyjnych faktur.

Zgodnie z art. 108 ust. 1 ww. ustawy z dnia 11 marca 2004 r., w przypadku gdy osoba prawna, jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej lub osoba fizyczna wystawi fakturę, w której wykaże kwotę podatku, jest obowiązana do jego zapiały. Rozwiązanie zawarte w ww. przepisie jest w istocie przeniesieniem na grunt prawa krajowego art. 203 dyrektywy Rady 2006/112/WR z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UR L 347, z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.).

Przepis art. 108 ust. 1 ww. ustawy z dnia 11 marca 2004 r. zobowiązuje wystawcę faktury do zapłaty wykazanej w niej kwoty podatku, niezależnie od okoliczności wysławienia takiej faktury. Każda faktura zatem z wykazaną kwotą podatku, wprowadzona do obrotu prawnego powoduje konieczność zapłaty tego podatku (należy tutaj mieć również na uwadze regulacje w zakresie powstania obowiązku podatkowego). Obowiązek taki wynika z tego, że faktura w systemie wspólnego podatku VAT pełni rolę dokumentu będącego podstawą dla otrzymującego ją podatnika do obniżenia własnego podatku należnego, jak również zwrotu różnicy podatku.

Już samo wystawianie faktur, które nie dokumentują faktycznych zdarzeń gospodarczych, bez względu na ujęcie ich w rejestrach prowadzonych dla celów rozliczenia podatku od towarów i usług oraz wykazanie podatku należnego z nich wynikającego w deklaracji VAT-7, skutkuje zaistnieniem obowiązków wynikających z art. 108 ust. 1 ww. ustawy o podatku od towarów i usług. Każda osoba, która wprowadza do obrotu prawnego fakturę z wykazaną kwotą podatku (bez względu na powód nieprawidłowego wystawienia faktury) ma obowiązek zapłaty wykazanego w niej podatku VAT. Takie stanowisko znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych (por. wyroki: z dnia 10 maja 2010 r. sygn. akt III SA/Wa 384/10. z dnia 30 lipca 2009 r. sygn. akt I FSK 866/08, z dnia 9 kwietnia 2008 r. sygn. akt I SA/Sz 768/07, z dnia 26 sierpnia 2008 r. sygn. akt I SA/Wr 143/08).

Prawidłowość ww. stanowiska została potwierdzona w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE), m.in. w wyroku w sprawie C-342/87, czy w sprawach połączonych C-78/02 do C-80/02. w którym Trybunał nie zakwestionował obowiązku wystawcy faktury do zapłaty wykazanej w niej kwoty podatku, pomimo uznania, że kwota wykazana na fakturze nie może być zakwalifikowana jako podatek VAT. Podkreślenia wymaga również, iż art. 108 ww. ustawy o podatku od towarów i usług, podobnie jak ww. art. 203 Dyrektywy 2006/112/WE, ma charakter sankcyjno-prewencyjny, mający zapobiegać nadużyciom w systemie VAT i należy stosować go z uwzględnieniem analizy, czy zaistniała sytuacja wytworzona faktem wystawienia faktury, o której mowa w tym przepisie, niesie za sobą ryzyko jakiegokolwiek obniżenia wpływów z tytułu podatków, zgodnie z zasadą neutralności podatku od towarów i usług.

Zgodnie z obowiązującą linią orzecznictwa sądów administracyjnych "puste" faktury nie są uwzględniane w deklaracjach VAT. Dla przykładu wskazać można m.in. wyrok NSA z dnia 4 grudnia 2009 r. sygn. akt I FSK 1859/08, w którym sąd stwierdził: "W świetle powyższych rozważań stwierdzić należy, że zaistniała w sprawie okoliczność faktyczna tj. wystawienie faktury dokumentującej usługę, która de facto nie miała miejsca, nie miała związku ze zdarzeniem, które w myśl ustawy o VAT z 2004 r. generuje obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług. Co więcej sama kwota, nie stanowiła również podatku VAT. Tym samym nie było możliwe by skarżąca skorzystała z procedury zastrzeżonej dla rozliczania tego podatku i wykazała taką kwotę na składanej okresowo deklaracji podatkowej.".

W ocenie Departamentu Podatku od Towarów i Usług, w sytuacji zatem gdy podatnik wystawił "fikcyjne" faktury, zaewidencjonował je w rej estrze sprzedaży prowadzonym dla potrzeb podatku VAT, a wynikający z tych faktur podatek należny VAT rozliczył w deklaracjach, podatnik ten powinien skorygować deklaracje i dokonać odrębnego rozliczenia podatku VAT z nich wynikającego na podstawie art. 108 ustawy o VAT.

W przypadku, o którym mowa w art. 108 ustawy o podatku od towarów i usług rozliczenie kwoty podatku następuje zgodnie z art. 103 ust. 1 tej ustawy (por. wyrok NSA z 30 stycznia 2009 r. sygn. akt I FSK 1658/07). Jednocześnie Departament PT uprzejmie informuje, że stanowisko odnośnie przedmiotowej kwestii zostało przekazane do Departamentu Kontroli Skarbowej w piśmie z dnia 27 listopada 2009 r. znak: PT3/0680/357/525/09/LPJ/KS 5813 (kopia w załączeniu).

Natomiast w przypadku zawyżenia podatku VAT sytuacja jest zupełnie odmienna. W takiej sytuacji (gdy transakcja wystąpiła) nie ma podstaw, aby wyłączać ją z rozliczenia deklaracyjnego. Ponadto należy wskazać, że dla takiego przypadku został też przewidziany odrębny tryb korekty. Zgodnie z art. 29 ust. 4a i 4c ww. ustawy o podatku od towarów i usług, podatnik dopiero w przypadku wystawienia faktury korygującej i pod warunkiem posiadania potwierdzenia otrzymania korekty faktury przez nabywcę towaru lub usługi, dla którego wystawiono fakturę, może dokonać zmniejszenia podatku należnego.

Tak więc w powyższym przypadku, nie może być mowy o wyłączeniu tych transakcji z deklaracji. Nie ma też podstaw do kwestionowania odliczeń z takiej faktury (tj. z takiej, na której został zawyżony podatek należny). Należy bowiem wskazać na przepis art. 86 ust. 10a ww. ustawy, zgodnie z którym w przypadku, gdy podatnik (nabywca) otrzyma korektę faktury, o której mowa w art. 29 ust. 4a i 4c, jest on obowiązany do zmniejszenia kwoty podatku naliczonego w rozliczeniu za okres, w którym tę korektę faktury otrzymał.

Jednocześnie, zdaniem Departamentu Podatku od Towarów i Usług, w przypadku kiedy podatnik dokonuje zapłaty kwoty podatku powołując bezpośrednio jako podstawę prawną art. 108 ustawy o podatku od towarów i usług (nie na podstawie decyzji), do zaewidencjonowania ww. kwoty w systemie POLTAX wykorzystać należy dokument ZOB-D z powodem wystawienia 9 - inny powód.

W przypadku zaś, gdy podatnik nie dokonał wpłaty po wystawieniu faktury, a wysokość należnego podatku została określona decyzją organu podatkowego na podstawie ww. przepisu, wówczas należałoby zastosować dokument ZOB-PO.

Dodatkowo Departament PT informuje, iż dostrzegając występujące problemy związane ze stosowaniem przepisów ww. art. 108 ustawy o podatku od towarów i usług, podjął prace analityczne nad zmianami ujednolicającymi i upraszczającymi rozliczanie podatku na podstawie tego artykułu.