Przychód a udział osób niepełnosprawnych w wycieczkach organizowanych w ramach zadań statutowych organizacji

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia prezesa Rady Ministrów - na interpelację nr 2809 w sprawie niekorzystnej dla osób niepełnosprawnych oraz organizacji pożytku publicznego interpretacji przepisów prawa podatkowego, uznającej za przychód udział osób niepełnosprawnych w wycieczkach organizowanych w ramach zadań statutowych organizacji.

Odpowiadając na przekazaną przy piśmie z dnia 17 maja 2006 r. interpelację Pani Poseł Krystyny Szumilas w sprawie przychodu osób niepełnosprawnych uzyskanego z tytułu udziału w wycieczkach organizowanych w ramach zadań statutowych organizacji, uprzejmie informuję.

Podstawową zasadą podatku dochodowego od osób fizycznych jest powszechność opodatkowania. Znalazła ona swój wyraz w art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.), zwanej dalej "ustawą". Zasada ta znajduje swoje uzasadnienie w treści art. 84 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. (Dz. U. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.), który stanowi, iż każdy jest obowiązany do ponoszenia ciężarów i świadczeń publicznych, w tym podatków, określonych w ustawie. Każde suwerenne i demokratyczne państwo prowadzi własną politykę podatkową, która ma na celu zapewnienie sprawnego i efektywnego gromadzenia dochodów publicznych. Dlatego też zasadą sprawiedliwości podatkowej jest powszechność opodatkowania, która wymaga od wszystkich jednakowej ofiary na cele publiczne.

Trybunał Konstytucyjny, oceniając ustawę o podatku dochodowym od osób fizycznych przez pryzmat dochowania w jej konstrukcji zasady powszechności, m.in. sformułował tezę, iż "standardem prawa podatkowego jest wynikający z ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ciążący na wszystkich podmiotach obowiązek uiszczania podatku dochodowego (...), a zwolnienia (...) stanowią ustawowy wyjątek, istotne odstępstwo od zasady sprawiedliwości podatkowej, to jest od powszechności i równości opodatkowania" (orzeczenie TK z dnia 29 maja 1996 r., Sygn. akt K 22/95). Wprowadzenie odrębnych uregulowań w przedmiotowym zakresie, dla osób niepełnosprawnych, stanowiłoby wyłom od konstytucyjnej zasady równości i sprawiedliwości społecznej. Zasady równości i sprawiedliwości w prawie podatkowym były już wielokrotnie przedmiotem kontroli konstytucyjnej. Trybunał Konstytucyjny uznaje, iż zasada równości jest przestrzegana wtedy, gdy każdy obywatel może stać się adresatem każdej z norm przyznających określone prawo obywatelskie. Nie można więc różnicować obywateli ze względu na kryteria powodujące powstanie zamkniętych kategorii o zróżnicowanym statusie prawnym (Sygn. akt K 10/93). Stosownie do postanowień art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy do źródeł przychodów zalicza się przychody z innych źródeł. Natomiast, w myśl art. 20 ustawy, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, z wyjątkiem alimentów na rzecz dzieci, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach. Wymienione przychody nie tworzą zamkniętego katalogu, tak więc przychody niewymienione w ustawie powinny być co do zasady zaliczone do innych źródeł przychodów. Zgodnie z art. 11 ustawy, wartość pieniężną świadczenia w naturze, z zastrzeżeniem art. 12 ust. 2, określa się na podstawie cen rynkowych stosowanych w obrocie rzeczami lub prawami tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca ich uzyskania (ust. 2).

Wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:

1) jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców,

2) jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu,

3) jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku - według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku,

4) w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia (ust. 2a).

Świadczenie jakim jest nieodpłatny udział w wycieczkach turystyczno-krajoznawczych, plenerowych imprezach sportowych jest rodzajem nieodpłatnego świadczenia, o którym mowa wyżej, a zatem stanowi przychód podatnika, korzystającego z tych świadczeń, opodatkowany na zasadach ogólnych. Wyłącznie w przypadku, gdy nie jest możliwe zindywidualizowanie świadczenia na poszczególnych uczestników imprezy, wycieczki nie jest ustalany przychód po stronie osoby fizycznej. Zgodnie z art. 42a ustawy, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1 (...), od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek dochodowy lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informację według ustalonego wzoru o wysokości przychodów i w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego przekazać podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika (PIT-8C). Przychód ten osoba fizyczna obowiązana jest wykazać i opodatkować w zeznaniu rocznym łącznie z innymi dochodami opodatkowanymi na zasadach ogólnych. Podkreślić należy, że jeśli suma dochodów osoby niepełnosprawnej nie przekroczy w roku podatkowym kwoty 2790 zł, wówczas nie wystąpi obowiązek uiszczenia podatku.

Pragnę dodatkowo wskazać, iż z uwagi na trudną sytuację życiową osób niepełnosprawnych do systemu podatkowego regulującego opodatkowanie dochodów osób fizycznych wprowadzone zostały zwolnienia i ulgi podatkowe. I tak na podstawie art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zwolnione od podatku są m.in.:

- wartość świadczeń z tytułu uprawnień do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego kolejowego i autobusowego, wynikających z przepisów o uprawnieniach do ulgowych przejazdów środkami publicznego transportu zbiorowego,

- wartość świadczeń z tytułu realizacji uprawnień do ulgowych lub bezpłatnych przejazdów środkami komunikacji miejskiej, przysługujących na podstawie odrębnych przepisów,

- zapomogi otrzymane w przypadku indywidualnych zdarzeń losowych, klęsk żywiołowych, długotrwałej choroby lub śmierci - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł,

- otrzymywane zgodnie z odrębnymi przepisami świadczenia na rehabilitację zawodową, społeczną i leczniczą osób niepełnosprawnych ze środków Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych oraz z zakładowych funduszy rehabilitacji osób niepełnosprawnych,

- dopłaty do wypoczynku zorganizowanego przez podmioty prowadzące działalność w tym zakresie, w formie wczasów, kolonii, obozów i zimowisk, w tym również połączonego z nauką, pobytu na leczeniu sanatoryjnym, w placówkach leczniczo-sanatoryjnych, rehabilitacyjno-szkoleniowych i leczniczo-opiekuńczych, oraz przejazdów związanych z tym wypoczynkiem i pobytem na leczeniu dzieci i młodzieży do lat 18:

a) z funduszu socjalnego, zakładowego funduszu świadczeń socjalnych oraz zgodnie z odrębnymi przepisami wydanymi przez właściwego ministra niezależnie od ich wysokości,

b) z innych źródeł - do wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 760 zł.

Natomiast na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 6 ustawy, dochód przed opodatkowaniem zmniejsza się o kwoty wydatków na cele rehabilitacyjne oraz wydatków związanych z ułatwieniem wykonywania czynności życiowych, poniesionych w roku podatkowym przez podatnika będącego osobą niepełnosprawną lub podatnika, na którego utrzymaniu są osoby niepełnosprawne.

Za wydatki na cele rehabilitacyjne uważa się m.in. wydatki poniesione na:

- adaptację i wyposażenie mieszkań oraz budynków mieszkalnych stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

- przystosowanie pojazdów mechanicznych do potrzeb wynikających z niepełnosprawności,

- zakup i naprawę indywidualnego sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych niezbędnych w rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności, z wyjątkiem sprzętu gospodarstwa domowego,

- odpłatność za pobyt na turnusie rehabilitacyjnym, za pobyt na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, za pobyt w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne,

- opiekę pielęgniarską w domu nad osobą niepełnosprawną w okresie przewlekłej choroby uniemożliwiającej poruszanie się oraz usługi opiekuńcze świadczone dla osób niepełnosprawnych zaliczonych do I grupy inwalidztwa,

- leki, w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł, jeśli lekarz specjalista stwierdzi, że osoba niepełnosprawna powinna stosować określone leki (stale lub czasowo),

- odpłatny, konieczny przewóz na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne,

- używanie samochodu osobowego, stanowiącego własność (współwłasność) osoby niepełnosprawnej zaliczonej do I lub II grupy inwalidztwa lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę niepełnosprawną zaliczoną do I lub II grupy inwalidztwa, na potrzeby związane z koniecznym przewozem na niezbędne zabiegi leczniczo-rehabilitacyjne, w wysokości nieprzekraczającej w roku podatkowym kwoty 2280 zł,

- odpłatne przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem na turnusie rehabilitacyjnym lub w zakładach leczniczych.

W świetle powyższego należy zauważyć, iż polski system podatkowy uwzględnia w dużej mierze trudną sytuację osób niepełnosprawnych.

Odnosząc się do drugiej części wystąpienia w sprawie projektowanych przez Rząd zmian w zakresie uproszczenia procedur związanych z prowadzeniem organizacji pożytku publicznego, przedstawiam poniżej stanowisko zaprezentowane przez Ministra Pracy i Polityki Społecznej.

W chwili obecnej, w Ministerstwie Pracy i Polityki Społecznej trwają prace nad projektem ustawy o zmianie ustawy o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie oraz niektórych innych ustaw. Celem nowelizacji ustawy jest rozwój partnerstwa między administracją publiczną a sektorem organizacji pozarządowych oraz pobudzenie rozwoju społeczeństwa obywatelskiego poprzez stworzenie przyjaznych i prostych podstaw funkcjonowania podmiotów zaliczanych do III sektora. Zakres proponowanych zmian uwzględnia szereg uwag zgłaszanych, przede wszystkim, przez organizacje pozarządowe, podmioty kościelne oraz jednostki samorządu terytorialnego.