PP II 443/828/228/04 - Opodatkowanie w Polsce usług badania rynku na rzecz podmiotu mającego siedzibę na terytorium państwa członkowskiego UE innego niż Polska

Pytanie podatnika

1. Czy w świetle przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług świadczenie przez Podatnika usług badania rynku na rzecz podmiotu mającego siedzibę na terytorium państwa członkowskiego Wspólnoty Europejskiej innego niż Rzeczpospolita Polska podlega w Polsce opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług,

2. Czy usługi świadczone przez Podatnika muszą być fizycznie wykonywane poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, aby w świetle art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług były one kwalifikowane jako "usługi świadczone poza terytorium kraju" i w związku z tym aby Podatnik na podstawie tego przepisu miał prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu importowanych lub nabywanych towarów i usług związanych z tymi czynnościami,

3. Czy podstawa opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów obejmuje wydatki dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu oraz ubezpieczenia w przypadku gdy nie są one pobierane przez dostawcę towaru, lecz agenta pośredniczącego w transakcji lub inny podmiot niż dostawca towaru,

4. Czy zakres pojęciowy użytego przez ustawodawcę w art. 31 ust. 2 pkt 1 ustawy od podatku od towarów i usług sformułowania "inne należności płacone w związku z nabyciem towarów" obejmuje jedynie inne niż wymienione w ww. przepisie należności o charakterze publicznoprawnym, czy także inne koszty uboczne związane z nabyciem towarów?

Ad. 1

Zdaniem Podatnika, świadczone przez niego usługi badania rynku na rzecz kontrahenta posiadającego siedzibę w Niemczech nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w Polsce ze względu na to, iż zgodnie z art. 27 ust. 3 i art. 27 ust. 4 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług miejscem świadczenia tego typu usług jest miejsce, gdzie nabywca usługi posiada siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności, dla którego dana usługa jest świadczona, a w przypadku braku stałego miejsca prowadzenia działalności, stały adres lub miejsce zamieszkania.

W związku z powyższym tut. Organ podatkowy wskazuje, że na gruncie przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535) dla ustalenia gdzie i przez kogo winien zostać rozliczony podatek od towarów i usług należny z tytułu świadczenia usług, podstawowe znaczenie ma określenie w jaki sposób przepisy tej ustawy wskazują miejsce ich świadczenia. Zauważyć należy bowiem, iż zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 wymienionej wyżej ustawy o podatku od towarów i usług opodatkowaniu tym podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Z przepisu powyższego wynika zasada, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegać będzie odpłatne świadczenie usług, ale tylko w sytuacji gdy miejscem świadczenia jest terytorium kraju, przez które, w myśl definicji zawartej w art. 2 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług rozumie się terytorium Rzeczypospolitej Polskiej. Zatem w przypadku, gdy miejscem świadczenia usługi ustalonym na podstawie przepisów powołanej wyżej ustawy o podatku od towarów i usług, będzie inne państwo członkowskie Wspólnoty Europejskiej, wówczas czynność ta nie będzie podlegała opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w Polsce, a obrotów osiągniętych z tego tytułu nie wykazuje się w deklaracjach składanych dla tego podatku (VAT-7 lub VAT-7 K). Oznacza to również, że usługa taka podlega opodatkowaniu w kraju miejsca jej świadczenia według prawa tam obowiązującego.

W przypadku usług badania rynku sklasyfikowanych w Polskiej Klasyfikacji Wyrobów i Usług w grupowaniu 74.13 świadczonych na rzecz podatników mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Wspólnoty, ale w kraju innym niż kraj świadczącego usługę, miejscem świadczenia tych usług, zgodnie z przepisem art. 27 ust. 3 wymienionej wyżej ustawy jest miejsce gdzie nabywca usługi posiada siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności, dla którego dana usługa jest świadczona, a w przypadku braku stałego miejsca prowadzenia działalności, stały adres lub miejsce zamieszkania. W tej sytuacji, tego rodzaju usługi z uwagi na to, że miejscem ich świadczenia jest inne niż Rzeczypospolita Polska państwo członkowskie, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na terytorium kraju. W ocenie tutejszego organu podatkowego istotne jest ustalenie czy nabywca usługi jest podatnikiem w rozumieniu art. 15 ustawy o podatku od towarów i usług lub podatnikiem podatku od wartości dodanej tj. w myśl przepisu art. 2 pkt 11 ww. ustawy - podatku od wartości dodanej nakładanego na terytorium państwa członkowskiego z wyjątkiem podatku od towarów i usług nakładanego tą ustawą. Ustawodawca określając bowiem w powołanym wyżej przepisie art. 27 ust. 3 ustawy cechy, które musi posiadać nabywca usługi, posłużył się jedynie pojęciem podatnika wskazując jednocześnie, że jego siedziba lub miejsce zamieszkania musi znajdować się w kraju innym niż kraj świadczącego usługę. Drugorzędne znaczenia ma natomiast okoliczność czy nabywca podał na potrzeby tej transakcji numer identyfikacyjny nadany mu dla potrzeb transakcji wewnątrzwspólnotowych. Brak jest bowiem w tym przepisie dodatkowego warunku, że podatnik ten musi podać świadczącemu usługę numer identyfikacyjny nadany mu na potrzeby transakcji wewnątrzwspólnotowych przez inne niż kraj świadczącego usługę państwo członkowskie. Usługi w zakresie badania rynku podlegać będą opodatkowaniu w Polsce według stawki krajowej właściwej dla tych czynności, gdy świadczone będą na rzecz polskiego podmiotu lub podmiotów mających siedzibę lub miejsce zamieszkania w innym niż Polska kraju członkowskim Wspólnoty Europejskiej nie będących podatnikami podatku od wartości dodanej. Wówczas będzie miała zastosowanie ogólna zasada dotycząca miejsca świadczenia usług określona w art. 27 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, zgodnie z którą miejscem świadczenia usługi jest miejsce, gdzie świadczący usługę posiada siedzibę, a w przypadku posiadania stałego miejsca prowadzenia działalności, z którego świadczy usługi - miejsce gdzie świadczący posiada stałe miejsce prowadzenie działalności, a w przypadku braku takiej siedziby lub stałego miejsca prowadzenia działalności - miejsce stałego zamieszkania. W konkluzji należy stwierdzić, że słuszne jest stanowisko Podatnika, iż usługi badania rynku świadczone przez niego na rzecz kontrahenta posiadającego siedzibę w Niemczech nie podlegają opodatkowaniu w Polsce (pod warunkiem iż kontrahent ten jest podatnikiem podatku od wartości dodanej).

Ad. 2

Zdaniem Podatnika usługi badania rynku świadczone na rzecz podatników mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Wspólnoty, ale w kraju innym niż kraj świadczącego usługę uznaje się za świadczone poza terytorium kraju niezależnie od miejsca ich faktycznego i fizycznego wykonania. Podatnik w takim przypadku ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego z tytułu importowanych lub nabywanych towarów i usług związanych z tymi czynnościami. Zgodnie z art. 86 ust. 8 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, Podatnik ma prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, jeżeli importowane lub nabyte towary i usługi dotyczą dostawy towarów lub świadczenia usług przez podatnika poza terytorium kraju, jeżeli kwoty te mogły by być odliczone, gdyby czynności te były wykonywane na terytorium kraju, a podatnik posiada dokumenty, z których wynika związek odliczonego podatku z tymi czynnościami. Jak wskazano powyżej, kryterium określającym miejsce świadczenia usług badania rynku świadczonych na rzecz podatników mających siedzibę lub miejsce zamieszkania na terytorium Wspólnoty, ale w kraju innym niż kraj świadczącego usługę jest, zgodnie z art. 27 ust. 3 ustawy o podatku od towarów i usług miejsce gdzie nabywca usługi posiada siedzibę, stałe miejsce prowadzenia działalności, dla którego dana usługa jest świadczona, a w przypadku braku stałego miejsca prowadzenia działalności, stały adres lub miejsce zamieszkania. Ustawodawca nie uzależnia miejsca świadczenia tych usług od miejsca ich faktycznego wykonywania. Należy zauważyć że prawo do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego w omawianym przypadku istnieć będzie zarówno, gdy miejscem świadczenia usług będzie terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jak i wówczas gdy usługi te będą świadczone poza terytorium kraju, co wynika wprost z zapisu art. 86. ust. 8 pkt 1 ustawy, jeśli spełnione zostaną warunki określone w powyższym przepisie.

Ad. 3

Zdaniem podatnika podstawa opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów obejmuje wydatki dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu oraz ubezpieczenia jedynie w przypadku gdy są one pobierane przez dostawcę towaru. Zatem w sytuacji gdy wydatki te są pobierane przez np. agenta pośredniczącego w transakcji lub inny podmiot niż dostawca towaru nie wlicza się ich do podstawy opodatkowania z tytułu wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów ani z żadnego innego tytułu, jeżeli usługodawca jest podatnikiem podatku od wartości dodanej.

Zgodnie z art. 31 ust. 1 i ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, podstawą opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów jest kwota, jaką nabywający jest obowiązany zapłacić, która obejmuje m. in. wydatki dodatkowe, takie jak prowizje, koszty opakowania, transportu oraz ubezpieczenia, pobierane przez dostawcę od podmiotu dokonującego wewnątrzwspólnotowego nabycia. Z powyższych przepisów wynika, iż cechą charakterystyczną wydatków dodatkowych, stanowiących podstawę opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów jest to, że są one pobierane przez dostawcę. Jeżeli natomiast wydatki są pobierane przez inny podmiot, należy je traktować jako odpłatność za odrębną czynność, dokonywaną przez odrębny niż dostawca podmiot. Nie stanowią one wtedy podstawy opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Jednakże błędne jest stanowisko wyrażone w złożonym zapytaniu w części, w jakiej Podatnik wskazuje, iż wydatki takie w żadnym przypadku nie stanowią podstawy opodatkowania jakiejkolwiek czynności. W wyniku transakcji dokonanej z innym niż dostawca podmiotem, Podatnik może być bowiem obowiązany do rozliczenia podatku z tytułu importu usług, przez który zgodnie z art. 2 pkt 9 i art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku od towarów i usług rozumie się świadczenie usług przez podatników posiadających siedzibę lub miejsce zamieszkania albo pobytu poza terytorium kraju, z tytułu wykonania, których podatnikiem jest usługobiorca. Powyższe odnosi się także do sytuacji, w której między podmiotami dokonującymi wewnątrzwspólnotowej dostawy/nabycia towarów pośredniczy inny podmiot. Ustawodawca nie modyfikuje bowiem w tego typu przypadkach zakresu podstawy opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów. Wskazać należy na odrębność opodatkowania umowy agencyjnej, przez którą zgodnie z art. 758 § 1 i art. 758 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) przyjmujący zlecenie (agent) zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, do stałego pośredniczenia, za wynagrodzeniem, przy zawieraniu z klientami umów na rzecz dającego zlecenie przedsiębiorcy albo do zawierania ich w jego imieniu. Zgodnie z art. 30 ustawy o podatku od towarów i usług podstawą opodatkowania umowy o takim charakterze jest dla zleceniodawcy kwota należna z tytułu dostawy, pomniejszona o kwotę podatku, natomiast dla zleceniobiorcy (agenta) - kwota prowizji lub innych postaci wynagrodzeń za wykonanie usługi, pomniejszona o kwotę podatku. Dla Podatnika dokonującego wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, w którym pośredniczy inny niż dostawca podmiot podstawą opodatkowania jest kwota określona w sposób wskazany w art. 30 ustawy o podatku od towarów i usług, natomiast pośrednictwo w tej transakcji jest opodatkowane odrębnie jako usługa świadczona przez agenta na rzecz zleceniodawcy. W konkluzji należy stwierdzić iż wydatki ponoszone przez Podatnika na rzecz podmiotu pośredniczącego w wewnątrzwspólnotowej dostawie/nabyciu towarów nie wchodzą w skład podstawy opodatkowania wewnątrzwspólnotowego nabycia, mogą jednak stanowić odpłatność za podlegającą odrębnemu opodatkowaniu czynność.

Ad 4.

Zdaniem podatnika zakres pojęciowy użytego przez ustawodawcę w art. 31 ust. 2 pkt 1 ustawy od podatku od towarów i usług sformułowania "inne należności płacone w związku z nabyciem towarów" obejmuje jedynie inne niż wymienione w ww. przepisie należności o charakterze publicznoprawnym, natomiast koszty usług ubocznych związanych z nabyciem towarów wymienione zostały oddzielnie tj. w art. 31 ust. 2 pkt 2.

Opierając się na założeniu racjonalności ustawodawcy należy przyjąć, iż konstrukcja art. 31 ust. 2 nie jest przypadkowa. Ustawodawca dokonał podziału tej jednostki redakcyjnej na dwa punkty, w których określił wydatki ponoszone przez dokonującego wewnątrzwspólnotowego nabycia towarów, które wchodzą w skład podstawy opodatkowania tej czynności. Cechą wspólną należności wymienionych w art. 31 ust. 2 pkt 1 jest ich publicznoprawny charakter. Zakładając, że umiejscowienie w tej grupie "innych należności płaconych w związku z nabyciem towarów" jest celowe, należy stwierdzić że chodzi tu wyłącznie o należności o charakterze publicznoprawnym.