PO 6A/860-071/94 - Oddłużenie zaległości podatkowych

W związku z zarządzeniem Ministra Finansów z dnia 4 marca 1994 r. w sprawie częściowego zaniechania poboru niektórych podatków i innych należności, do których stosuje się przepisy o zobowiązaniach podatkowych oraz warunków tego zaniechania, a także przekazanymi w tej sprawie wytycznymi z dnia 9 marca 1994 r. Ministerstwo Finansów - biorąc pod uwagę, że wytyczne te mają charakter ramowy - widzi potrzebę ich uzupełnienia i uściślenia. Należy zauważać, że dla prawidłowej realizacji przez organy podatkowe zadań wynikających z omawianego zarządzenia Ministra Finansów istotne jest określenie celu jakiemu służyć ma przyjęte w tym zarządzeniu rozwiązanie. Cel ten powinien mieć bezpośredni wpływ na sposób postępowania organów podatkowych, szczególnie w sytuacjach wątpliwych.

Wprowadzenie przepisów o oddłużaniu należy traktować przede wszystkim jako przejaw woli udzielenia pomocy podmiotom gospodarczym, dla których dawne zadłużenia podatkowe stanowią istotną w osiągnięciu gospodarczej i finansowej wydolności. Dlatego też izby i urzędy skarbowe nie powinny koncentrować się na wynajdywaniu okoliczności uzasadniających odmowę pozytywnych rozstrzygnięć bądź anulowane już podjętych. w szczególności dotyczy to mogących wystąpić opóźnień w spłacie zaległości podatkowych bądź rozłożonych na raty w ramach drugiego etapu oddłużania. Opóźnienia te nie powinny spowodować cofnięcia decyzji wydanych w tych sprawach. Mogą one mieć jedynie wpływ na decyzję o zakresie umarzanych odsetek. Chodzi o to, aby niewielkie uchybienia w terminowości spłat nie niwelowały celów postępowania oddłużeniowego.

W przypadku wystąpienia szczególnych sytuacji osłabiających przejściowo możliwości płatnicze podmiotów, należy raczej - na wniosek podatnika - odroczyć ustalone terminy płatności.

Należy bowiem pamiętać, że zarządzenie nie ogranicza kompetencji organów podatkowych do stosowania ulg wynikających z przepisów o zobowiązaniach podatkowych.

Oprócz powyższych uwag o charakterze ogólnym Ministerstwo Finansów przekazuje następujące wyjaśnienia, określające także w sposób bardziej szczegółowy sposób postępowania w pewnych, mogących zaistnieć stanach faktycznych.

Zakres podmiotowy zarządzenia

Uprawnionym do przystąpienia do oddłużania są:

- wszystkie podmioty gospodarcze, bez względu na formę prowadzonej działalności i właściciela, u których występują zaległości podatkowe z tytułów określonych w § 2 zarządzenia,

- podatnicy, którzy zaprzestali działalności; w tym przypadku do ustalenia minimalnej wpłaty można przyjąć, że zaległości są większe od przychodu za 1993 r. zatem wpłata ta wyniesie 5% łącznej kwoty,

- osoby trzecie odpowiadające za zobowiązania podatkowe nie istniejącego już podatnika; w tym przypadku powinien być jednak przyjęty zindywidualizowany tryb postępowania, ponieważ nie powinno to dotyczyć sytuacji gdy przejęcie odpowiedzialności za zobowiązania jest wyrównane bezpośrednią korzyścią majątkowa (np. w cenie nabycia całości lub części majątku upadłego czy zlikwidowanego podmiotu gospodarczego, uwzględniono zadłużenie tego podmiotu),

- osoby odpowiedzialne solidarnie za zobowiązania podatkowe nie istniejącego podmiotu (np. wspólnicy rozwiązanej spółki cywilnej, którzy w sprawie oddłużenia mogą występować wspólnie lub może to uczynić każdy z nich),

- podatnicy, których zaległości objęte już zostały ostateczną decyzją ratalną lub odroczeniową; jednakże przedtem musi zostać uchylona decyzja orzekająca w sprawie zobowiązań podatkowych, które mają być obecnie przedmiotem oddłużania; z wnioskiem o uchylenie powinien wystąpić podatnik; uchylenia decyzji za zgodą stron dokonuje - w oparciu o art. 155 k.p.a. - organ, który ją wydał w ostatniej instancji, jednak wniosek (traktowany jako zgoda) powinien być wniesiony do właściwego urzędu skarbowego; wpłaty dokonane w wykonaniu tej decyzji - po 17 marca br. mogą być zarachowane na poczet pierwszej minimalnej wpłaty wymaganej przy oddłużeniu,

- podmioty gospodarcze, które uzyskały zwolnienie od podatku dochodowego i obrotowego na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 18. 05. 1990 r. w sprawie zwolnienia od podatków obrotowego i dochodowego podatników osiągających przychody z niektórych rodzajów nowo uruchomionej działalności gospodarczej (Dz. U. Nr 35, poz. 203), a następnie decyzją organu podatkowego utraciły wcześniej uzyskane zwolnienie,

- podatnicy, którzy wpłacą odpowiednią kwotę wynikającą z zarządzenia bez względu na to na jakim etapie znajduje się postępowanie podatkowe; będą to więc podmioty, w odniesieniu do których postępowanie podatkowe toczy się przed organem I lub II instancji albo przed NSA; będzie to podatnik, u którego w wyniku kontroli stwierdzono uszczuplenie podatkowe lecz nie została jeszcze wydana decyzja ostateczna; będzie to także podatnik, który mając świadomość zaniżenia zobowiązań w poprzednich latach, ujawni ten fakt (gdy zobowiązania powstają z mocy prawa),

- podmioty gospodarcze, których zobowiązania z tytułu podatków określonych w zarządzeniu zostaną ujawnione lub ustalone po 30 listopada 1994 r., z tym, że zastosowane wobec nich ulgi będą jedynie na rozłożeniu na raty (odroczeniu) zaległych zobowiązań i ewentualnym umorzeniu odsetek; nie skorzystają natomiast z możliwości częściowego zaniechania poboru podatku, z uwagi na upływ określonych w zarządzeniu terminów do dokonania minimalnej wpłaty; nie zwalnia to jednak podatnika z obowiązku dokonania tej wpłaty (obliczonej według zasad określonych w zarządzeniu) jako warunku przystąpienia do oddłużania.

Nie mogą skorzystać z oddłużenia na podstawie przepisów zarządzania:

- obok podmiotów gospodarczych, w stosunku do których ogłoszono upadłość lub otwarto postępowanie likwidacyjne (dot. podmiotów tzw. uspołecznionych) także podmioty, które zawarły z wierzycielami układ sądowy lub ugodę bankową; formalnie więc z trybu oddłużania wynikającego z zarządzenia nie mogą skorzystać także podmioty, które mimo postępowania układowego nie uzyskały ulg w spłacie podatków. Należy jednak mieć na uwadze, że jedną przesłanką wyeliminowania podmiotów objętych tym postępowaniem z omawianego trybu restrukturyzacji zadłużenia był zamiar uniknięcia zastosowania wobec nich dwukrotnie ulg podatkowych - podmioty te, jeżeli nie skorzystały z pomocy organów podatkowych na zasadach układu, mogą obecnie ubiegać się, a urzędy skarbowe zastosować ulgi w spłacie zaległości wobec budżetu państwa wynikające z odpowiednich przepisów ustawy o zobowiązaniach podatkowych; ulgi te, przyznawane indywidualnymi decyzjami urzędu skarbowego (bez powołania się na zarządzenie o oddłużaniu) mogą być zastosowane w rozmiarach i na warunkach podobnych do określonych w tym zarządzeniu,

- podatnicy, którzy nie uregulują, do dnia wpłaty określonej w § 1 zarządzenia, wymagalnych zobowiązań wobec budżetu państwa za 1993 r. oraz podatku od osób fizycznych lub prawnych za 1992 r. a także dywidendy lub oprocentowania kapitału w jednoosobowych spółkach Skarbu Państwa powstałych po 30 czerwca 1993 r.; należy tu pamiętać, że z wymienionych powyżej - zaległości w podatku od wzrostu wynagrodzeń oraz zaległa dywidenda lub oprocentowanie kapitału mogą być rozłożone na raty na wniosek podatnika; odmowa udzielenia rat w tym przypadku może nastąpić tylko w szczególnych okolicznościach to uzasadniających,

- podatnicy, którzy zalegają w podatkach wobec budżetu państwa lub innych płatności, do których stosuje się przepisy o zobowiązaniach podatkowych oraz wpłatach na Fundusz Ubezpieczeń Społecznych i Fundusz Pracy, jeżeli zobowiązania z tych tytułów powstały w 1994 r. lub nie uregulują tych zobowiązań; dopuszcza się tu możliwości uznania, że podmiot gospodarczy spełnia wymagane warunki, jeżeli uzyska on decyzje właściwych organów (ZUS, podatkowych) przynajmniej o rozłożeniu tych zaległości na raty; oczywiście stwierdzenie faktu spełnienia warunku będzie możliwe po wydaniu właściwej decyzji,

- płatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych, którzy zalegają z zaliczkami na ten podatek lub nie uregulują zaległości; tu także dopuszcza się uznania, że indywidualna decyzja urzędu skarbowego w sprawie zastosowania ustawowych ulg w spłacie zaległości, umożliwia podmiotowi będącemu płatnikiem om. podatku - skorzystanie z oddłużania (po spełnieniu pozostałych warunków).

Etap I oddłużania

Podatnik - w celu uniknięcia komplikacji - powinien powiadomić urząd skarbowy o zamiarze przystąpienia do procesu oddłużania. W tym przypadku niw wszczyna się w stosunku do niego postępowania egzekucyjnego. Jeżeli postępowanie już się toczy - na wniosek podatnika - powinno być ono zawieszone. Jednocześnie informacja podatnika powinna mieć ten skutek, że wpłaty dokonywane na poczet podatków objętych oddłużeniem będą zarachowane wyłącznie na należność główną.

Podatnik może wnosić o zliczenie kwot uiszczonych dobrowolnie między 4 a 17 marca br. na poczt wpłaty minimalnej. Może on także, dokonując wpłaty, wskazać na poczet których zaległości z tytułu różnych podatków ma być ona zarachowana.

Istnieje też możliwość uznania jako wymagalną wpłatę - zapłaty zaległego podatku w drodze potrącenia z wzajemnej bezspornej i wymagalnej wierzytelności wobec Skarbu Państwa, w tym również z należności wynikających z dostawy towarów bądź wykonania robót i usług na rzecz państwowych jednostek budżetowych. Powinno to jednak dotyczyć wyłącznie przypadków, gdy termin zapłaty tej należności przypada na okres pomiędzy 17 marca a 30 listopada br.

Wydając decyzję określającą kwotę objętą zaniechaniem poboru, urząd skarbowy zaznacza, że decyzja w tej sprawie obejmuje również odsetki za zwłokę. Jednocześnie urząd umarza odsetki od kwoty wpłaconej na poczet zadłużenia.

Szczególnego sposobu postępowania wymaga kwestia zaniechania poboru podatków stanowiących koszt uzyskania przychodu w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym. Zgodnie z tymi przepisami kwota umorzonych tego rodzaju podatków zwiększa wartość przychodu podatnika. Mogłoby to niekorzystnie wpłynąć na proces oddłużania. Dlatego też urzędy skarbowe powinny podejmować decyzje o zaniechaniu poboru podatku dochodowego z tytułu zaniechanych w trybie omawianego zarządzenia zobowiązań w podatkach obrotowym, od płac i od wynagrodzeń, stanowiących koszty uzyskania przychodów. Dla podjęcia decyzji w tej sprawie nie jest wymagany wniosek podatnika.

Etap II oddłużania

Po analizie i ocenie propozycji zawartych we wniosku podatnika dotyczących spłat pozostałego zadłużenia łącznie z odsetkami za zwłokę urząd skarbowy wydaje stosowną decyzję. Jeżeli dotyczy ona kilku należności, terminy płatności jak i okresy spłat każdej z nich mogą być różne.

Ponieważ po spełnieniu przez podatnika określonych warunków będzie podjęta decyzja o umorzeniu odsetek za zwłokę od zadłużenia objętego II etapem oddłużania koniecznym jest - na wniosek podatnika - odroczenie płatności tych odsetek przynajmniej do terminu całkowitej spłaty tego zadłużenia. Jeżeli układem ratalnym objętym zostanie podatek dochodowy od osób prawnych, powyższe dotyczyć będzie także odsetek od kwoty objętej ratami.

Ministerstwo informuje ponadto, że Prezes Rady Ministrów w liście z dnia 19. 04. 1994 r. zobowiązał organy założycielskie oraz Ministra Finansów do szczególnego nadzoru nad przebiegiem procesu oddłużania w podległych jednostkach.

Dla zapewnienia szerokiego uczestnictwa podmiotów gospodarczych w programie restrukturyzacji zadłużenia niezbędne jest podjęcie przez organy podatkowe działań propagujących zasady oddłużania, a także załatwiania bez zbędnej zwłoki, wniosków podatników. Propozycje podmiotów powinny być obiektywnie oceniane, z uwzględnieniem możliwości finansowych podatników - tak aby zakładany cel przedsięwzięcia mógł być osiągnięty.