PO 4/BA-722-930/96 - Zaliczenie wierzytelności uznanej za nieściągalną do kosztów uzyskania przychodów

Odpowiadając na pismo (...) Ministerstwo Finansów wyjaśnia:

Stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a i ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 1993 r. Nr 106 poz. 482, z późn. zm.) za koszty uzyskania przychodów uznaje się wierzytelności odpisane jako nieściągalne, które uprzednio zostały - na podstawie art. 12 ust. 3 - zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana w sposób określony w ustawie:

1) postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadające stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo

2) postanowieniem sądu o:

- oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, gdy majątek masy nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego, lub

- umorzeniu postępowania upadłościowego, gdy zachodzi okoliczność wymieniona pod lit. a, lub

- ukończeniu postępowania upadłościowego.

Z treści pisma wynika, iż wątpliwości banku budzi możliwość uznania na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 1 wierzytelności za nieściągalną, gdy z uwagi na brak nabywców postępowanie egzekucyjne z majątku dłużnika lub poręczyciela zostaje umorzone na podstawie art. 877 kpc lub art. 985 § 1 kpc.

Odnosząc się do warunku zawartego w art. 16 ust. 2 pkt 1, zauważa się, iż aby wierzytelność mogła być uznana za stratę w rachunku podatkowym, z treści wydanego w ramach postępowania egzekucyjnego postanowienia organu egzekucyjnego powinien wynikać fakt braku majątku dłużnika na zaspokojenie określonej wierzytelności i uznanie jej za nieściągalną. W związku z tym nie będzie podstawą do uznania wierzytelności za nieściągalną i zaliczenia jej do kosztów uzyskania przychodów postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 875 § 4 i art. 985 § 1 kpc, gdyż w sytuacjach określonych w tych przepisach majątek dłużnika istnieje, a decyzja o jego przejęciu zależy od woli wierzyciela (istnieje tylko kwestia ekonomicznej opłacalności przejęcia majątku dłużnika na zaspokojenie wierzytelności).

Wątpliwości banku budzi również możliwość uznania wierzytelności za nieściągalną, gdy sąd wydaje postanowienia na podstawie Prawa upadłościowego w przedstawionych w piśmie stanach faktycznych.

Artykuł 16 ust. 2 pkt 2 lit. a-c wymienia wydawane w postępowaniu upadłościowym postanowienia, które udokumentowują nieściągalność wierzytelności. Na podstawie art. 13 rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 24 października 1934 r. - Prawo upadłościowe (tekst jedn.: Dz. U. z 1991 r. Nr 118 poz. 512, z późn. zm.) sąd w postanowieniu może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika oczywiście nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania. Również gdy zostanie stwierdzone ex post, że majątek upadłego nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania, sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego (art. 218 Prawa upadłościowego). W obydwu sytuacjach przesłanką wydania przez sąd postanowienia jest brak majątku dłużnika nie tylko na zaspokojenie wierzycieli, ale nawet na pokrycie kosztów samego postępowania upadłościowego. A zatem gdy w ramach prowadza nago postępowania upadłościowego zostaną wyda na wymienione postanowienia, to zajdą przesłanki które pozwolą bankowi zaliczyć wierzytelność nie ściągalną do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 2 lit. a i b.

Kolejną przesłanką pozwalającą zaliczyć wierzytelność nieściągalną do kosztów uzyskania przychodów jest wydanie przez sąd postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego. Sąd wydaje postanowienie o ukończeniu postępowania upadłościowego po uprawomocnieniu się postanowienia zatwierdzającego układ oraz po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu zobowiązań masy upadłości i wierzytelności uprzywilejowanych (art. 196 Prawa upadłościowego). Także wykonanie planu ostatniego podziału jest podstawą do wydania przez sąd postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego (art. 217 Prawa upadłościowego). Wydanie przez sąd postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego jest również przesłanką do zaliczenia nieściągalnej wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a oraz art. 16 ust. 2 pkt 2 lit. c wymienionej ustawy.