PO 4/BA-722-930/96 - Wierzytelności odpisane jako nieściągalne.

Odpowiadając na pismo z (...) Ministerstwo Finansów wyjaśnia.

Stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a i ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993 r. Nr 106, poz. 482 z późn. zm.) za koszty uzyskania przychodów uznaje się wierzytelności odpisane jako nieściągalne, które uprzednio zostały - na podstawie art. 12 ust. 3 - zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana w sposób określony w ustawie:

1. postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadający stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego, albo

2. postanowieniem sądu o:

a) oddaleniu wniosku o ogłoszenie upadłości, gdy majątek masy nie wystarcza na zaspokojenie kosztów postępowania upadłościowego, lub

b) umorzeniu postępowania upadłościowego, gdy zachodzi okoliczność wymieniona pod lit. a), lub

c) ukończeniu postępowania upadłościowego.

Z treści pisma wynika, iż wątpliwości banku budzi możliwość uznania na podstawie art. 16 ust. 2 pkt 1 wierzytelności za nieściągalną, gdy z uwagi na brak nabywców postępowanie egzekucyjne z majątku dłużnika lub poręczyciela zostaje umorzone na podstawie art. 877 K.p.c. lub art. 985 § 1 K.p.c.

Odnosząc się do warunku zawartego w art. 16 ust. 2 pkt 1, zauważa się, iż aby wierzytelność mogła być uznana za stratę w rachunku podatkowym, z treści wydanego w ramach postępowania egzekucyjnego postanowienia organu egzekucyjnego powinien wynikać fakt braku majątku dłużnika na zaspokojenie określonej wierzytelności i uznanie jej za nieściągalną. W związku z tym nie będzie podstawą do uznania wierzytelności za nieściągalną i zaliczenia jej do kosztów uzyskania przychodów, postanowienie o umorzeniu postępowania egzekucyjnego na podstawie art. 875 § 4 i art. 985 § 1 K.p.c., gdyż w sytuacjach określonych w tych przepisach majątek dłużnika istnieje, a decyzja o jego przejęciu zależy do woli wierzyciela (istnieje tylko kwestia ekonomicznej opłacalności przejęcia majątku dłużnika na zaspokojenie wierzytelności).

Wątpliwości banku budzi również możliwość uznania wierzytelności za nieściągalną, gdy sąd wydaje postanowienia na podstawie prawa upadłościowego w przedstawionych w piśmie stanach faktycznych.

Art. 16 ust. 2 pkt 2 lit. a)-c) wymienia wydawane w postępowaniu upadłościowym postanowienia, które udokumentowują nieściągalność wierzytelności. Na podstawie art. 13 Prawa upadłościowego (Dz. U. z 1991 r. Nr 118, poz. 512) sąd w postanowieniu może oddalić wniosek o ogłoszenie upadłości, jeżeli majątek dłużnika oczywiście nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania. Również gdy zostanie stwierdzone "ex post", że majątek upadłego nie wystarcza nawet na zaspokojenie kosztów postępowania, sąd wydaje postanowienie o umorzeniu postępowania upadłościowego (art. 218 Prawa upadłościowego). W obydwu powyższych sytuacjach przesłanką wydania przez sąd postanowienia jest brak majątku dłużnika nie tylko na zaspokojenie wierzycieli, ale nawet na pokrycie kosztów samego postępowania upadłościowego. A zatem, gdy w ramach prowadzonego postępowania upadłościowego zostaną wydane powyższe postanowienia, to zajdą przesłanki, które pozwolą bankowi zaliczyć wierzytelność nieściągalną do kosztów uzyskania przychodów w oparciu o art. 16 ust. 2 pkt 2 lit. a) i b).

Kolejną przesłanką pozwalającą zaliczyć wierzytelność nieściągalną do kosztów uzyskania przychodów jest wydanie przez sąd postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego. Sąd wydaje postanowienie o ukończeniu postępowania upadłościowego po uprawomocnieniu się postanowienia zatwierdzającego układ oraz po zaspokojeniu lub zabezpieczeniu zobowiązań masy upadłości i wierzytelności uprzywilejowanych (art. 196 Prawa upadłościowego). Także wykonanie planu ostatniego podziału jest podstawą do wydania przez sąd postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego (art. 217 Prawa upadłościowego). Wydanie przez sąd postanowienia o ukończeniu postępowania upadłościowego jest również przesłanką do zaliczenia nieściągalnej wierzytelności do kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a oraz art. 16 ust. 2 pkt 2 lit. c ww. ustawy.