PO 4/AS-722-867/96 - Postępowanie w przypadku utraty prawa do ulgi inwestycyjnej.

Odpowiadając na pismo z dnia 17 października 1996 r. znak IS-I-732-1/82/96, Ministerstwo Finansów uprzejmie wyjaśnia:

W piśmie Ministerstwa Finansów z dnia 21 czerwca 1996 r. znak PO 4/AK-722-497/96 został określony tryb postępowania organów podatkowych w przypadku wystąpienia okoliczności powodujących utratę przez podatników prawa do ulg inwestycyjnych, z których skorzystali na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 25 stycznia 1994 r. w sprawie odliczeń od dochodu wydatków inwestycyjnych oraz obniżek podatku dochodowego (Dz. U. z 1996 r. Nr 39, poz. 171 z późn. zm.) lub też stwierdzenia, że prawa do tych ulg w ogóle nie nabyli.

1.W piśmie tym zalecono, aby w przypadku stwierdzenia, że zaległości podatkowe ujawnione po dokonaniu odliczeń w ramach ulg inwestycyjnych nie wynikały ze świadomego działania podatnika w celu uszczuplenia należnych wpływów do budżetu państwa oraz że podatnik rzetelnie i terminowo wykonywał swe obowiązki podatnika, "urzędy skarbowe, na wniosek podatnika, na podstawie art. 22 ustawy z dnia 19 grudnia 1980 r. o zobowiązaniach podatkowych (Dz. U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 z późn. zm.) odraczały termin płatności należności będącej wyżej wspomnianą zaległością i po uregulowaniu tego zobowiązania nie wszczynały postępowania w sprawie nienabycia lub utraty prawa do ulg inwestycyjnych".

Jednocześnie wspomniane odroczenie nie mogło być dłuższe niż 14 dni od dnia doręczenia decyzji określającej wymiar podatku w związku z ujawnionymi zaległościami lub - w przypadku ujawnienia przez samego podatnika faktu istnienia zaległości uniemożliwiających mu skorzystanie z ulg, z których jednak skorzystał, albo pozbawiając go prawa do korzystania z ulg - odroczenie terminu płatności podatku nie mogło nastąpić na czas dłuższy niż 14 dni od dnia doręczenia samej decyzji odraczającej.

W związku z powstałymi na tle tego wyjaśnienia wątpliwościami dodatkowo informuję:

Zarówno nabycie prawa do ulg inwestycyjnych, jak i utrata tego prawa - stosownie do przepisów ww. rozporządzenia - następuje zależnie od wystąpienia pewnych okoliczności, wymienionych w rozporządzeniu (nabycie czy utrata z mocy prawa). Zatem urząd skarbowy o nabyciu prawa do ulgi inwestycyjnej lub o jego utracie nie orzeka decyzją.

Błędem zatem jest wydawanie przez organy podatkowe (co się zdarza) decyzji w przedmiocie utraty lub nienabycia prawa do ulg inwestycyjnych.

W razie takiego zdarzenia urząd skarbowy, a od 1 stycznia 1997 r. - inspektor kontroli skarbowej w odniesieniu do spraw wszczętych w 1997 r., powinien wydać decyzję określającą wysokość podatku dochodowego za okres, w którym podatnik bezpodstawnie z ulgi korzystał.

Mylące więc mogło być sformułowanie użyte w powołanym na wstępie piśmie o "niewszczynaniu postępowania w sprawie nienabycia lub utraty prawa do ulg inwestycyjnych", sugerujące możliwość prowadzenia odrębnego postępowania w tym zakresie (jest to tylko jeden z "wątków" postępowania prowadzącego do wydania decyzji wymiarowej).

Tak więc w zaleceniach, o których mowa, chodzi o to, aby w sytuacjach w nich opisanych, fakt utraty lub nienabycia prawa do ulg inwestycyjnych nie był brany pod uwagę przy wydawaniu decyzji wymiarowej uwzględniającej ujawnione zaległości. W przypadku złożenia przez podatnika wniosku o odroczenie terminu płatności podatku wynikającego z decyzji wymiarowej, organ podatkowy wydaje decyzję o odroczeniu, w sposób określony w zaleceniach, z tym że w przypadku, gdy fakt istnienia zaległości urzędowi skarbowemu ujawnił sam podatnik, oczywiste jest, że decyzja w sprawie odroczenia terminu płatności podatku musi być poprzedzona decyzją wymiarową.

W razie gdy podatnik nie ureguluje jednak swojego zobowiązania w terminie wynikającym z decyzji o odroczeniu, urząd skarbowy powinien wydać decyzję wymiarową uwzględniającą utratę lub nienabycie prawa do ulgi. Jeżeli zaległość dotyczyła podatku dochodowego i urząd skarbowy uprzednio wydał decyzję w sprawie wymiaru podatku dochodowego (z której wynikała zaległość), decyzję w sprawie wymiaru podatku uwzględniającą utratę czy nienabycie prawa do ulgi może wydać po uprzednim wyeliminowaniu przez izbę skarbową z obrotu prawnego poprzedniej decyzji w trybie art. 162 § 2 k.p.a., opierając się na świadomości podatnika, iż ulgę podatkową uwarunkowano wywiązaniem się z zapłacenia zaległości podatkowej w określonym terminie.

2.Jeżeli chodzi o zalecenia dotyczące postępowania prowadzonego przez inspektorów kontroli skarbowej, wszczętych, a nie zakończonych przed dniem 1 stycznia 1997 r., to stwierdzić należy:

Uregulowanie zobowiązań podatkowych, o którym mowa w piśmie ("bez kierowania sprawy na drogę postępowania w sprawach zobowiązań podatkowych"), musi nastąpić jeszcze przed sporządzeniem wyniku kontroli.

Wynik kontroli bowiem, stosownie do art. 28 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o kontroli skarbowej (Dz. U. Nr 100, poz. 442 z późn. zm.), jeżeli żądanie skierowania sprawy na drogę postępowania w sprawach zobowiązań podatkowych nie zostanie wniesione, wywiera ten sam skutek co decyzja ostateczna organu podatkowego ustalająca zobowiązanie podatkowe.

Nieuwzględnienie zatem w wyniku kontroli, o którym mowa w art. 28 ustawy o kontroli skarbowej, faktu utraty czy nienabycia prawa do ulgi, a następnie nieuregulowanie przez podatnika zaległego podatku i nieskierowanie sprawy na drogę postępowania w sprawach zobowiązań podatkowych spowodowałoby uzyskanie przez ten wynik kontroli waloru decyzji ostatecznej. Taka sytuacja rodziłaby konieczność interwencji Generalnego Inspektora Kontroli Skarbowej.

3.Wobec pojawiających się sygnałów o przypadkach występowania przez podatników, którym organy skarbowe wydały decyzje w sprawie określenia wysokości zobowiązania w podatku dochodowym uwzględniające fakt utraty lub nienabycia prawa do ulg inwestycyjnych jeszcze przed wydaniem powołanego pisma Ministerstwa Finansów, a którzy spełniali warunki określone w tym piśmie (np. uiścili należne podatki jeszcze w trakcie postępowania kontrolnego prowadzonego przez urząd kontroli skarbowej) o uchylenie na podstawie art. 155 k.p.a. decyzji ostatecznych, wyjaśniam:

W trybie art. 155 k.p.a. mogą być zmieniane lub uchylane nie tylko decyzje wadliwe, ale również decyzje nie dotknięte żadnymi wadami, jeżeli ich wzruszenie jest podyktowane względami interesu społecznego lub słusznym interesem strony, a nie sprzeciwiają się temu przepisy szczególne.

W postępowaniu w trybie art. 155 k.p.a. organ właściwy do rozpatrzenia wniosku dokonuje oceny zgromadzonego materiału dowodowego z punktu widzenia przewidzianych w tym przepisie przesłanek.

Należy jednak pamiętać, iż jedną z przesłanek dopuszczalności zmiany lub uchylenia decyzji ostatecznej w trybie art. 155 k.p.a. jest zgoda strony, która nabyła prawo, wobec czego granice dozwolonych zmian w decyzji wydanej w tym trybie wyznacza treść wyrażonej przez stronę zgody. Przesłanka ta zostanie spełniona, jeżeli zgoda strony zostanie udzielona wprost i wyraźnie przez stosowne oświadczenie organowi podatkowemu.

W związku z powyższym, w przypadkach gdy o wysokości podatku dochodowego orzekano w związku z faktem utraty lub nienabycia przez podatników prawa do ulg inwestycyjnych, a jednocześnie podatnicy ci spełniali określone później we wspomnianym piśmie warunki, można uznać, że istnieją przesłanki określone w art. 155 k.p.a. do uchylenia bądź zmiany decyzji ostatecznej.

Jeżeli natomiast podatnik - z mocy prawa - faktycznie utracił bądź nie nabył prawa do ulgi inwestycyjnej i skierował sprawę na drogę sądowo-administracyjną - nie ma podstaw, aby organy podatkowe w ramach uprawnień wynikających z art. 34 ust. 3 lub art. 38 ust. 2 ustawy z dnia 11 maja 1995 r. o Naczelnym Sądzie Administracyjnym (Dz. U. Nr 74, poz. 368 z późn. zm.) dokonywały korekty decyzji ostatecznych.