PO 4/AS-722-1212/95 - Wierzytelności nieściągalne

Odpowiadając na pismo z 27 listopada 1995 r. Ministerstwo Finansów uprzejmie wyjaśnia.

Stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 25 lit. a i ust. 2 pkt 1 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993 r. Nr 106, poz. 482, z późn. zm.) za koszty uzyskania przychodów uważa się wierzytelności odpisane jako nieściągalne, które uprzednio zostały zarachowane jako przychody należne i których nieściągalność została udokumentowana postanowieniem o nieściągalności, uznanym przez wierzyciela jako odpowiadającym stanowi faktycznemu, wydanym przez właściwy organ postępowania egzekucyjnego.

Istotą sprawy w zakresie tego postanowienia ustawy jest stwierdzenie nieściągalności poprzez udokumentowanie postanowieniem o nieściągalności wydanym przez organ postępowania egzekucyjnego. Skoro wielkość wierzytelności wynika z prawomocnego orzeczenia sądu i ksiąg podatnika, dowodem do uznania za koszty uzyskania przychodów jest postanowienie o nieściągalności wierzytelności, niezależnie od kwoty wierzytelności, o egzekucję, której wierzyciel wystąpił do organu egzekucyjnego.

Jak wynika ze stanu faktycznego przedstawionego w piśmie, Spółka nie mogła uzyskać postanowienia o nieściągalności wierzytelności wydanego przez właściwy organ egzekucyjny, albowiem w pierwszej kolejności nie mogła uzyskać tytułu egzekucyjnego. Po wniesieniu do sądu pozwu przeciwko dłużnikowi Spółka kalkulując koszty postępowania sądowego i następnie ewentualnego postępowania egzekucyjnego wycofała bowiem pozew, tracąc w ten sposób możliwość zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wierzytelności odpisanej jako wierzytelność nieściągalna.

A zatem Izba w swym piśmie z 19 czerwca 1995 r. zajęła prawidłowe stanowisko.

Z inną sytuacją mielibyśmy do czynienia w przypadku, gdyby Spółka na swą wierzytelność utworzyła rezerwę - stosownie do art. 37 ust. 1 ustawy z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz. U. Nr 121, poz. 591, z późn. zm.): podatnik ma wtedy prawo utworzoną w ten sposób rezerwę, stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 26 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów, pod warunkiem jednakże, że nieściągalność wierzytelności, na którą utworzono rezerwę, zostanie uprawdopodobniona. Choć ustawa o podatku dochodowym od osób prawnych wymienia w art. 2C ust. 2a przesłanki uprawdopodobnienia nieściągalności wierzytelności, to jednak jest to wyliczenie przykładowe.

Decyzję o utworzeniu rezerwy na nieściągalną należność i uznanie jej

za koszty uzyskania przychodów podejmuje sam podatnik. Decyzja ta powinna być jednak poprzedzona szczegółową analizą przyczyn nieściągalności należności z wykazaniem należytej staranności w dochodzeniu jej egzekwowania. Analiza ta powinna opierać się na dokumentach potwierdzających podjęte działania.

Generalnie rzecz ujmując kwestia zaliczania do kosztów uzyskania przychodów wierzytelności odpisanych jako nieściągalne lub na które utworzono rezerwę powstaje w sytuacji, gdy dłużnik jeszcze istnieje, ale jego sytuacja finansowa jest niepewna (zostaje np. postawiony w stan likwidacji czy zgłoszono jego upadłość).

Natomiast biorąc pod uwagę stan faktyczny zaistniały w badanej sprawie, a przede wszystkim okoliczność, iż podmiot, wobec którego Spółka miała wierzytelność, w chwili obecnej już nie istnieje (likwidacja nastąpiła w 1993 r.), wydaje się, iż nie zapłaconą wierzytelność Spółka winna umorzyć; jeżeli wcześniej na podstawie art. 12 ust. 3 wierzytelność ta została zarachowana jako należna i opodatkowana, to stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 44 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych umorzoną wierzytelność podatnik może zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Zwrócić przy tym należy uwagę, że gdyby kontrahent zagraniczny Spółki (i zarazem jej udziałowiec) zrezygnował z należności, jaką na jej rzecz winna przekazać Spółka, to należność ta jako umorzone zobowiązanie stanowi dochód Spółki podlegający opodatkowaniu, niezależnie od tego, czy wierzytelność należna Spółce od kontrahenta zostałaby czy też nie została zaliczona przez nią do kosztów uzyskania przychodów. Kontrahent i Spółka, mimo iż powiązane kapitałowo są odrębnymi podmiotami prawa i odrębnymi podatnikami. W związku z powyższym winny one ze szczególną starannością układać stosunki gospodarcze między sobą, albowiem w przeciwnym wypadku organy skarbowe wobec Spółki będą mogły zastosować tryb postępowania uregulowany w art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.