PO 4/AK-722-1051/94 - Podział zysku rocznego

Odpowiadając na pismo z dnia 27 września 1994 r. Ministerstwo Finansów uprzejmie wyjaśnia:

Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993 r. Nr 106 poz. 482 z późn. zm.) dochodem z udziału w zyskach osób prawnych jest dochód faktycznie uzyskany z tego udziału oraz dochód przeznaczony na powiększenie kapitału zakładowego lub akcyjnego spółki. W związku z powyższym w przypadku przekazania przez spółkę na podstawie uchwały zgromadzenia wspólników części dochodu po opodatkowaniu na inne fundusze (np. zapasowy), u udziałowców nie powstaje z tego tytułu obowiązek podatkowy. Jednakże, stosownie do art. 191 kh, jedynie umowa spółki może stanowić o tym, czy czysty zysk roczny ma być podzielony czy też zachowany dla powiększenia kapitału zakładowego albo dla utworzenia np. funduszu zapasowego; umowa może też stanowić, że tylko zysk za pewien czas osiągnięty ma być wyłączony od podziału albo zysk do pewnej wysokości, itp. Zgromadzenie Wspólników ma wprawdzie moc zatwierdzania rachunku zysków lub strat, nie może jednak stanowić o odstąpieniu od podziału zysku między wspólników i przeznaczaniu go na określone cele, takie jak inwestycje, utworzenie odrębnych funduszy, itp. Zgromadzenie Wspólników byłoby uprawnione do podjęcia takiej uchwały (co do innego przeznaczenia zysku, a nie do rozdziału między wspólników), gdyby takie prawo nadała mu wyraźnie umowa spółki.

Z umowy Spółki nie wynikała, zgodnie z art. 191 § 2 kh, możliwość przekazania części zysku na kapitał rezerwowy, ponieważ w chwili podejmowania przedmiotowej uchwały kapitał taki (fundusz) nie był utworzony. Zgodnie z powołanym wyżej przepisem kh, umowa spółki może pozostawić dysponowanie zyskiem uchwale wspólników, co oznacza, że w samej umowie musi znaleźć się klauzula dopuszczająca taką możliwość. Sama umowa również może sztywno określić sposób jego podziału.

W umowie Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie ma jakiegokolwiek zapisu pozwalającego na pozostawienie części zysku w posiadaniu spółki po zatwierdzeniu przez wspólników bilansu wykazującego zysk. W takim przypadku wspólnicy nabywają niejako "automatycznie", roszczenie do spółki o wypłatę zysku z mocy przepisów kh oraz przepisów umowy Spółki, (bez względu na postanowienia, sprzecznej z odpowiednimi przepisami, uchwały Zgromadzenia Wspólników).

Uściślając, w omawianej sprawie, prawo wspólników (roszczenie do zysku powstało z chwilą zatwierdzenia bilansu, ze względu na to, iż:

1) zysk wynikał z rocznego bilansu zatwierdzonego uchwałą Zgromadzenia Wspólników na podstawie art. 223 § 2 pkt 2 kh.

2) zysk nie był umową Spółki wyłączony od podziału (w części, na określone cele, itp.), a miałoby miejsce w przypadku zamieszczenia w umowie odpowiedniej klauzuli zgodnie z § 1 i § 2 art. 191 kh, która to klauzula ustalałaby:

a) zasady podziału zysku postanowieniami umowy (§ 1 wyżej wymienionego artykułu "jeżeli w myśl umowy spółki czysty zysk nie został wyłączony od podziału"),

b) prawo podejmowania decyzji co do sposobu jego podziału uchwałą Zgromadzenia Wspólników (§ 2 wyżej wymienionego artykułu "Umowa spółki może zastrzec uchwale wspólników rozporządzanie czystym zyskiem").

Biorąc powyższe pod uwagę poprzez zatwierdzenie bilansu Spółki, wspólnicy nabyli roszczenie o wypłatę dywidendy; kwota której, o ile zostanie im w myśl art. 10 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993 r. Nr 106 poz. 482 z późn. zm.) przekazana (stanowiąc tym samym dochód faktycznie uzyskany) będzie następnie podstawą do naliczenia 20% podatku od tak uzyskanego dochodu, na podstawie art. 22 ust. 1 wspomnianej ustawy.

"Pozostawiony w Spółce zysk netto" nie może być traktowany jako darowizna, jako że causa w przypadku umowy darowizny nie polega na chęci przekazania przez wspólników części zysku powodującego następnie ewentualny wzrost dochodów wspólników w następnych okresach obrotowych (czynność odpłatna). "Czynności" takiej nie można traktować jako prowadzonej do dopłat, gdyż po pierwsze nie zostały one przewidziane umową spółki (art. 178 § 1 kh), a po drugie nie występowałoby roszczenie o zwrot w efekcie ich uchwalenia (z wyjątkiem kiedy uchwalono by zwrot dopłat na podstawie art. 179 kh).

W związku z powyższym część zysku przekazaną Spółce przez wspólników zgodnie z wadliwie podjętą uchwałą Zgromadzenia Wspólników należy traktować jako pożyczkę udzieloną Spółce przez wspólników (ze wszystkimi tego konsekwencjami podatkowymi, również w zakresie opłaty skarbowej), a samą uchwałę jako czynność prawną sprzeczną z ustawą oraz mającą na celu obejście ustawy (art. 58 kc).