PO 2/BKO/AŁ-0130/652/97 - Pojęcie darowizny.

Odpowiadając na zapytania zawarte w piśmie z dnia 23 stycznia 1997 r. w sprawie darowizn dokonanych na rzecz osób prawnych ze wskazaniem celu jej przeznaczenia, Ministerstwo Finansów uprzejmie informuje:

Pojęcie darowizny, jej funkcje oraz skutki są uregulowane w kodeksie cywilnym (art. 888-902). Uregulowania darowizn w k.c. mają odpowiednie zastosowanie do darowizn, o których mowa w prawie podatkowym.

Darowizna jest umową, przez którą należy rozumieć zobowiązanie się darczyńcy do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swojego majątku (art. 888 § 1 k.c.). Umowa ta może zawierać również polecenie. Polecenie nie uchybia bezpłatnemu charakterowi darowizny. Jest to dodatkowe postanowienie umowy (tzw. accidentalia negotii), na mocy którego nałożony został na obdarowanego obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania (art. 893 k.c.). Ustawa dość ogólnie wyjaśnia sens polecenia, stanowiąc, że nie czyni ono nikogo wierzycielem. Oznacza to, że osoba na rzecz której ustanowiono polecenie nie jest wierzycielem i nie może we własnym zakresie domagać się wypełnienia polecenia.

Obowiązek wykonania polecenia spoczywa na obdarowanym. Gdy obdarowany polecenia nie wykona, darczyńca (a po jego śmierci również jego spadkobiercy) uprawniony jest do żądania wypełnienia polecenia. Nigdy zaś z takim żądaniem nie może wystąpić osoba trzecia. Uprawnienie to jest jednak uwarunkowane dwiema przesłankami:

1) darowizna została już dokonana,

2) polecenie nie ma na celu wyłącznie korzyści obdarowanego.

Uprawnionym do żądania wypełnienia polecenia jest również właściwy organ państwowy, jeśli polecenie ma na względzie interes społeczny.

Polecenie jest związane z darowizną i może, choć nie musi, zmniejszać jej wartość, ale nigdy nie może uszczuplać majątku obdarowanego.

Polecenie jest instytucją prawną, dlatego należy je odróżnić od zaleceń, wskazówek i rad jakie darczyńca udziela obdarowanemu.

Ponadto polecenie, którego treść jest sprzeczna z ustawą lub z zasadami współżycia społecznego, jest nieważne. Nie pociąga jednak to za sobą nieważności darowizny, chyba że z okoliczności wynika, iż bez postanowień dotkniętych nieważnością darowizna nie zostałaby dokonana (art. 58 § 3 k.k.).

Fakt umieszczenia w umowie darowizny polecenia nie zmienia charakteru ani rodzaju umowy. A zatem nie ma to wpływu na pozbawienie możliwości odliczania od podstawy opodatkowania darowizn, których dokonano zgodnie z art. 26 ust. 1 pkt 9 i ust. 5 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 z późn. zm.).

W przedstawionym stanie faktycznym, w którym darczyńca ofiarował określoną sumę pieniężną fundacji (osobie prawnej) i polecił przeznaczenie tej sumy na sfinansowanie operacji wskazanego przez siebie dziecka, nie mamy do czynienia ze zmianą po stronie obdarowanego. Jest nim nadal fundacja wymieniona w umowie i tylko ona ma prawo do rozporządzenia przedmiotem darowizny.

Kwoty darowizn przekazane na rzecz osób prawnych podlegają odliczeniu od podstawy opodatkowania, mimo że darczyńca wskazał (w formie polecenia) cel i osobę trzecią, na której rzecz przedmiot darowizny ma być przeznaczony.

Prawo do dokonania odliczenia przysługuje także w przypadku dokonania darowizny pieniężnej na cele charytatywne w ramach zbiórek publicznych organizowanych przez wydawnictwo, jeżeli wydawnictwo posiada osobowość prawną (lub jest jednostką organizacyjną nie mającą osobowości prawnej) i nie prowadzi działalności gospodarczej polegającej na wytwarzaniu wyrobów przemysłu elektronicznego, paliwowego, tytoniowego, spirytusowego, winiarskiego, piwowarskiego, a także pozostałych wyrobów alkoholowych o zawartości alkoholu powyżej 1,5% oraz wyrobów z metali szlachetnych albo z udziałem tych metali, lub handlu tymi wyrobami.

Odliczeniu podlegają również darowizny na rzecz wydawnictwa ze wskazaniem (w formie polecenia) osoby znajdującej się w niedostatku, na rzecz której są dokonywane. W takim przypadku obdarowanym jest nadal wydawnictwo i tylko ono ma prawo do rozporządzenia przedmiotem darowizny.

Kwoty darowizn, przekazane na rzecz wydawnictw organizujących zbiórki publiczne, podlegają odliczeniu od podstawy opodatkowania, mimo że darczyńca wskazał (w formie polecenia) cel i osobę trzecią, na rzecz której przedmiot darowizny ma być przeznaczony.

Niezależnie od powyższego Ministerstwo Finansów uprzejmie informuje, że urzędy skarbowe mają prawo i obowiązek do kontroli zeznań podatkowych składanych przez podatników korzystających z odliczeń z tytułu darowizn, tj. przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego w celu zbadania czy spełnione zostały warunki do odliczenia darowizn od podstawy opodatkowania.