PO 2/11-0396/96/1866 - Kontrola zeznań podatników korzystających z odliczeń z tytułu darowizn.

W załączeniu przesyłam wytyczne Ministra Finansów z 26 lutego 1996 r. dla urzędów skarbowych w sprawie kontroli zeznań składanych przez podatników korzystających z odliczeń z tytułu darowizn.

W celu zapoznania podatników z "Wytycznymi" proszę naczelników urzędów skarbowych o wywieszenie ich w widocznych miejscach w urzędach skarbowych.

Jednocześnie uprzejmie proszę o podjęcie zdecydowanych działań, mających na celu uniemożliwienie osobom trzecim sprzedaży i udzielania, na terenie urzędów skarbowych, wzorów umów i informacji zachęcających do sporządzania fikcyjnych umów darowizn.

Zobowiązuję dyrektorów izb skarbowych do nadzoru nad pełną realizacją "Wytycznych".

Na podstawie art. 4 ustawy o zobowiązaniach podatkowych (Dz. U. z 1993 r. Nr 108, poz. 486 z późn. zm.), w celu zapewnienia jednolitości stosowania przepisów podatkowych, zalecam, co następuje:

1. Urząd skarbowy jest zobowiązany do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego, na podstawie art. 168 k.p.a., w przypadku każdego podatnika (tj. osoby fizycznej lub prawnej) korzystającego z odliczeń darowizn od dochodu przed opodatkowaniem. W pierwszej kolejności kontroli winny być poddane zeznania podatkowe osób fizycznych, z których wynika nadpłata podatku dochodowego.

2. W toku postępowania wyjaśniającego należy zobowiązać podatnika (darczyńcę) do przedłożenia - zgodnie z art. 26 ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - dokumentów potwierdzających faktyczne poniesienie wydatku związanego z darowizną oraz cel, na jaki została ona przekazana. Dokumentami takimi mogą być np.: umowa darowizny z potwierdzeniem obdarowanego o jej przyjęciu, dowody wpłaty, rachunki stwierdzające dokonanie przez obdarowanego wydatku na cel określony w ustawie. W przypadku braku rachunku dowodem jest także oświadczenie obdarowanego o fakcie wydatkowania lub zamiarze wydatkowania darowizny na cele ustawowe, wymienione w umowie. Również podpisanie przez obdarowanego umowy darowizny jest wystarczającym dowodem złożenia powyższego oświadczenia, jeżeli w umowie został określony cel darowizny. Prawdziwość złożonych przez obdarowanego oświadczeń o dokonaniu wydatków na cel ustawowy urząd skarbowy potwierdza u wskazanej w oświadczeniu osoby (podmiotu), otrzymującej przychód z tego tytułu (np. u lekarzy, w szpitalach, szkołach itd.). W razie braku możliwości sprawdzenia, a uznania wydatku jako zgodnego z celami ustawowymi, kontrolujący sporządza notatkę służbową, z uzasadnieniem uznania tego wydatku za poniesiony na cel ustawowy.

3. Jeżeli z przeprowadzonego postępowania wyjaśniającego bezspornie wynika, że podatnik faktycznie dokonał darowizny na cele określone w ustawie, urząd skarbowy uznaje zeznanie za rzetelne i dokonuje, w ustawowym terminie, zwrotu ewentualnych nadpłat.

4. Jeżeli przedstawione dokumenty budzą wątpliwości co do faktycznego przekazania darowizny lub celu, na który darowizna została przekazana, albo gdy sytuacja dochodowa gospodarstwa domowego darczyńcy wskazuje na brak rzeczywistej zdolności finansowej do dokonania darowizny - urząd skarbowy przesłucha na tę okoliczność darczyńcę, a w razie istnienia dalszych wątpliwości również obdarowanego bądź innych świadków. Z przesłuchania powinien być sporządzony protokół podpisany przez stronę, zawierający pouczenie o odpowiedzialności za fałszywe zeznania. Jeżeli obdarowany (lub świadek) ma miejsce zamieszkania na terenie objętym właściwością innego urzędu skarbowego, urząd skarbowy właściwy dla darczyńcy powinien zwrócić się z prośbą, w drodze tzw. pomocy prawnej, o wezwanie obdarowanego (świadka), zgodnie z art. 52 k.p.a., do złożenia stosownych wyjaśnień.

5. W razie nieuzasadnionej odmowy złożenia wyjaśnień przez darczyńcę urząd skarbowy wyda decyzję określającą wysokość należnego podatku, bez uwzględnienia kwot darowizn odliczonych od dochodu.

6. W razie odmowy złożenia wyjaśnień przez obdarowanego lub świadka, ciężar udowodnienia faktu dokonania darowizny i jej celu przechodzi na darczyńcę, który może przedłożyć np. rachunki potwierdzające poniesienie wydatków przez obdarowanego, pokryte środkami pochodzącymi z darowizny. Dowodami są również wiarygodne zeznania świadków zawarcia i wykonania umowy, zaświadczenia ze szkół lub uczelni o uczęszczaniu do nich obdarowanego, zaświadczenia lekarskie lub zeznania lekarzy i służb medycznych, poświadczające konieczność poniesienia wydatków na cele ochrony zdrowia.

7. W razie bezspornego stwierdzenia w toku postępowania wyjaśniającego, że darowizna została faktycznie przekazana na ustawowy cel, urząd skarbowy uzna zeznanie za rzetelne i w terminie ustawowym lub w terminie możliwie najszybszym wypłaci ewentualne nadpłaty, a po upływie terminu ustawowego - nadpłaty łącznie z odsetkami.

8. Jeżeli spełnienie celu darowizny ma nastąpić w bliżej nie określonym terminie i okolicznościach, urząd skarbowy może nie dać wiary takim wyjaśnieniom; zastosowanie odliczenia uwarunkowanego spełnieniem konkretnego celu od zdarzenia przyszłego i niepewnego nie wypełnia bowiem dyspozycji art. 26 ust. 6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W tym przypadku urząd skarbowy wyda decyzję określającą wysokość podatku bez uwzględnienia darowizny.

9. Jeżeli w wyniku postępowania wyjaśniającego urząd skarbowy poweźmie podejrzenie co do pozorności umowy, powinien wystąpić do sądu powszechnego, na podstawie art. 64 k.p.c., jako reprezentant Skarbu Państwa, o stwierdzenie pozorności czynności prawnej (umowy darowizny).

Jak stanowi art. 83 § 1 kodeksu cywilnego, nieważne jest oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Jeżeli oświadczenie takie zostało złożone dla ukrycia innej czynności prawnej, ważność oświadczenia ocenia się według właściwości tej czynności. Pozorność wyraża się w braku zamiaru wywołania skutków prawnych i jednocześnie stworzeniu okoliczności mających na celu wprowadzenie w błąd osób trzecich. Istotne znaczenie dla uznania pozorności umowy ma niezgodność między aktem woli a jego uzewnętrznieniem, przy czym niezbędnym warunkiem jest tu zgoda drugiej strony na złożenie oświadczenia woli dla pozoru. Pozorność oświadczenia woli pociąga za sobą bezwzględną nieważność czynności prawnej. W szczególności pozornymi umowami, nie uprawniającymi do skorzystania z ulgi, może być obdarowanie się nawzajem podatników lub dokonywanie darowizn w wąskim, zamkniętym kręgu osób.

10. W wypadku stwierdzenia w postępowaniu wyjaśniającym, że podatnik poprzez podanie danych niezgodnych z rzeczywistością naraził Skarb Państwa na uszczuplenie podatku, urząd skarbowy jest obowiązany do przeprowadzenia postępowania karnego skarbowego. Zgodnie z art. 94 § 1 ustawy karnej skarbowej za czyn ten grozi podatnikowi kara grzywny do 25.000 zł. W przypadku natomiast spełnienia przesłanek określonych w art. 25 § 1 pkt 3 tej ustawy kara może zostać nadzwyczajnie zaostrzona.

11. W postępowaniu wyjaśniającym urząd skarbowy musi jednocześnie zwracać uwagę, czy od darowizn przekraczających kwoty wolne od opodatkowania został zapłacony podatek od spadków i darowizn. Jeżeli urząd stwierdzi, że podatek ten nie został zapłacony, wyda decyzję ustalającą wysokość tego podatku i zastosuje odpowiednie sankcje z ustawy karnej skarbowej.

12. Darowizny otrzymane przez osoby zaliczone do I, II i III grupy podatkowej są zwolnione od podatku od darowizn ( w okresach pięcioletnich):

– w I grupie - do kwoty nie przekraczającej 6.100 zł,

– w II grupie - do kwoty nie przekraczającej 4.600 zł,

– w III grupie - do kwoty nie przekraczającej 3.100 zł.

13. Tytuły prasowe, artykuły bądź wzory umów darowizny drukowane w bieżącym roku, ale z datami z roku ubiegłego, opublikowane w niektórych dziennikach, mogły wprowadzać w błąd uczciwych podatników, a także mogły być odebrane jako zachęta do zawierania fikcyjnych umów i ich antydatowania. Podatnik - kierując się informacjami typu: "Jeżeli umowa darowizny została spisana poprawnie, a strony zgodnie zeznają, fiskus nie jest w stanie ukarać za oszustwo" ("Życie Warszawy" z 24-25 lutego 1996 r.) - mógł złożyć zeznanie i dokonać odliczenia takiej "darowizny" od dochodu.

Uznając swój błąd - podatnik może złożyć zeznanie korygujące do dnia 30 kwietnia 1996 r. W tym przypadku zalecam odstąpienie od stosowania sankcji z ustawy karnej skarbowej.