PM 436-1/04 - Nieodpłatne zniesienie współwłasności nieruchomości.

Pytanie podatnika

Czy od nieodpłatnego zniesienia współwłasności nieruchomości zawieranego pomiędzy osobami z I grupy podatkowej należy zapłacić podatek od spadków i darowizn?

Odpowiedź

Naczelnik Urzędu Skarbowego Wrocław Krzyki działając na podstawie art. 14a § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm,) i odpowiadając na Państwa pismo z dnia 13.01.2004 r. (data wpływu do tut. Urzędu 14.01.2004 r.) o zakresie stosowania przepisów prawa podatkowego w sprawie nieodpłatnego zniesienia współwłasności nieruchomości wyjaśnia:

Przez zniesienie współwłasności przepisy Kodeksu cywilnego (art. 210 k.c. i następne) regulują likwidację stosunku prawnego, jaki łączy współwłaścicieli. W wypadku gdy chodzi o likwidację wspólności spadku, ustawa używa terminu "dział spadku" (art. 1044 k.c.), a gdy dotyczy to majątku wspólnego małżonków -"podział".

Jedną z podstawowych zasad reżimu współwłasności w częściach ułamkowych jest dopuszczalność jej zniesienia. Daje temu wyraz art. 210 k.c. w myśl którego każdy ze współwłaścicieli może żądać jej zniesienia przy czym w myśl dalszej dyspozycji art. 210 k.c. uprawnienie to może zostać wyłączone przez czynność prawną na czas nie dłuższy niż 5 lat. Jednakże w ostatnim roku przed upływem zastrzeżonego terminu dopuszczalne jest jego przedłużenie na dalsze pięć lat, przedłużenie można ponowić.

Prawo żądania zniesienia współwłasności nie ulega w myśl art. 220 k.c. przedawnieniu.

Z całokształtu przepisów Kodeksu cywilnego wynika, że prawo cywilne zna dwojaki tryb zniesienia współwłasności: umowny i sądowy. Kodeks nie przewiduje żadnej formy dla umowy o zniesienie współwłasności. Zgodnie jednak z utrwalonym poglądem przyjmuje się, że jeżeli przedmiotem zniesienia jest nieruchomość konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego (art. 158 k.c.). Sądowe zniesienie współwłasności następuje w postępowaniu nieprocesowym (art. 617-625 k.p.c.). Zgodnie z art. 210 k.c. do złożenia wniosku legitymowany jest każdy ze współwłaścicieli. W postępowaniu sąd rozstrzyga także ostatecznie o wzajemnych roszczeniach z tytułu posiadania (art. 618 k.p.c.).

Z przepisów art. 211 k.c. i 212 k.c. wynika, że ustawa zna trzy sposoby zniesienia współwłasności:

1. przez podział rzeczy wspólnej (tzw. podział fizyczny),

2. przez przyznanie tej rzeczy jednemu lub niektórym ze współwłaścicieli

3. przez sprzedaż rzeczy wspólnej (tzw. podział cywilny).

Jako zasadniczy sposób kodeks traktuje podział fizyczny.

Zniesienie współwłasności na podstawie umowy może nastąpić tylko wtedy, gdy wszyscy współwłaściciele osiągną porozumienie. Wybór sposobu wyjścia ze współwłasności należy do współwłaścicieli, jednakże tylko o tyle, o ile nie stoją temu na przeszkodzie: właściwość rzeczy a zwłaszcza jej społeczno-gospodarczego przeznaczenia, przepisy ustawy albo nie pociąga to za sobą, istotną zmianę rzeczy lub znaczne zmniejszenie jej wartości.

Mając na uwadze powyższe, uzasadnionym jest stanowisko, iż przepisy Kodeksu cywilnego, dopuszczają zniesienie współwłasności poprzez zmniejszenie liczby współwłaścicieli.

W przedstawionym stanie faktycznym mamy do czynienia z nieodpłatnym zniesieniem współwłasności poprzez zmniejszenie liczby współwłaścicieli.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 28.07.1983 r., o podatku od spadków i darowizn (Dz. U. z 1997 r. Nr 16, poz. 89 ze zm.) podatkowi od spadków i darowizn zwanemu dalej podatkiem, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium RP lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium RP tytułem nieodpłatnego zniesienia współwłasności. Zatem w przedstawionym stanie faktycznym nieodpłatne zniesienie współwłasności podlega podatkowi od spadków i darowizn. Jednocześnie zgodnie z art. 4 ust. 1 pkt 15 ww. ustawy nabycie przez osoby zaliczone do I grupy podatkowej własności rzeczy lub praw majątkowych w drodze nieodpłatnego zniesienia współwłasności zwalnia się od podatku od spadków i darowizn.