PL.4504.2.2024.MMIL - Komunikat Ministra Zdrowia ws. czasu udostępniania pacjentom innowacyjnych technologii lekowych w Polsce

Jednym z budzących niewątpliwie emocje tematów w zakresie polityki lekowej Polski jest kwestia dostępu pacjenta do nowych technologii lekowych. W Polsce na mocy ustawy o refundacji istnieje system wnioskowy - to podmiot odpowiedzialny dla każdego produktu handlowego podejmuję indywidualną decyzję biznesową dotyczącą udostępnienia swojej technologii w danym kraju na świecie wybierając jedną z płaszczyzn jego finansowania - prywatną bądź publiczną. Forma akcesu publicznego przyjmuje swoją emanację pod postacią wniosku o objęcie refundacją i ustalenie ceny zbytu netto przez Ministra Zdrowia. Wniosek dla nowej technologii zawiera każdorazowo zakres wskazań, o które wnioskuje konkretna firma farmaceutyczna dla swojej technologii, co ma odzwierciedlenie jako populacja docelowa, której będzie dotyczyło finansowanie w perspektywie minimum 2 lat od momentu objęcia refundacją. Każdy z wnioskodawców precyzuje również granice możliwości dostarczenia określonej ilości swojego produktu do Polski dopasowaną do wnioskowanej populacji, uwzględniając również swoje możliwości produkcyjne na całym świecie. Powyższy mechanizm dobrowolności złożenia wniosku, będący przejawem konstytucyjnej swobody prowadzenia działalności gospodarczej, umożliwia Ministerstwu Zdrowia finansowanie technologii, dla których firma farmaceutyczna gwarantuje nieprzerwaną kontynuację dostarczania swojej technologii na rynek polski. Stanowi to gwarancję dokonania inwestycji w zdrowie pacjenta w perspektywie długoletniej bez przerywania jego terapii. Jedną z niewiadomych pozostaje nadal szachownica dostępności poszczególnych technologii w Europie oraz ich kolejność wprowadzenia przez podmioty odpowiedzialne na dany rynek krajowy z uwzględnieniem czasu oczekiwania przez pacjentów - czasu, który nie jest zależny tylko i wyłącznie od Ministra Zdrowia, a jest zatem sumą decyzji biznesowych firmy farmaceutycznej oraz efektywności przeprowadzenia postępowania administracyjnego przez Ministerstwo Zdrowia.

W ostatnich latach w Ministerstwie Zdrowia nastąpiła intensyfikacja działań w zakresie szybkości i ilości udostępnianych technologii lekowych dla pacjentów. Tylko przez ostatnie 3 lata wprowadzono do refundacji ponad 50% wszystkich terapii udostępnionych od początku istnienia ustawy o refundacji.

Tab.1. - Liczba nowych terapii lekowych 2012-2024

Ministerstwo Zdrowia dokłada wszelkich starań aby móc zapewnić możliwie najszybszą ocenę przedkładanych wniosków refundacyjnych przy dostępnych zasobach kadrowych oraz możliwie wysokiej wydajności pracy, adekwatnie do liczby procedowanych spraw. W dalszym ciągu istnieją pewne bariery, które ograniczają szybkie wdrożenie nowych terapii do refundacji.

Tab.2. - Czas procedowania wniosków agencyjnych (wnioski dla nowych technologii lekowych)

Jak wynika z powyższej tabeli:

1. 3 lata temu średni czas oczekiwania na nową technologie lekową od momentu jej rejestracji przez Europejską Agencję Leków (EMA) do momentu objęcia refundacją wynosił ponad 5 lat.

2. W 2024 r. średni czas oczekiwania na nową technologię lekową od momentu jej rejestracji przez EMA do momentu objęcia refundacją wynosił ponad 3 lata.

3. Średni czas procedowania wniosku przez Ministerstwo Zdrowia skrócił się dwukrotnie w ciągu 4 lat - od 712 do 318 dni.

4. Średni czas oczekiwania na złożenie wniosku refundacyjnego od momentu rejestracji przez EMA skrócił się w ciągu 4 lat zaledwie o 372 dni.

5. Ważącym czynnikiem wpływającym na oczekiwanie udostępnienia nowej technologii lekowej było oczekiwanie na złożenie wniosku refundacyjnego przez podmiot odpowiedzialny. Obecnie jest on trzykrotnie dłuższy od czasu procedowania wniosku przez Ministerstwo Zdrowia i wynosi obecnie aż 977 dni!

Tab.3 - średni czas procedowania wniosków agencyjnych w podziale na terapie onkologiczne i nieonkologiczne

Biorąc pod uwagę podział technologii lekowych stosowanych we wskazaniach onkologicznych i nieonkologicznych:

1. Czas od momentu rejestracji technologii lekowej do momentu wydania decyzji jest dłuższy o prawie 500 dni w przypadku wskazań nieonkologicznych w porównaniu ze wskazaniami onkologicznymi.

Jednakże skrócił się on prawie dwukrotnie od 2021 r. czego nie udało się osiągnąć w zakresie terapii dedykowanych wskazaniom onkologicznym stosowanych we wskazaniu nieonkologicznych.

2. Wnioskodawcy w mniejszym stopniu zwlekają ze złożeniem wniosków refundacyjnych w Polsce w zakresie terapii stosowanych we wskazaniach onkologicznych - 719 dni vs. 1101 dni

3. Ministerstwo Zdrowia na równi traktuje procedowanie wniosków dla technologii stosowanych we wskazaniach onkologicznych i nieonkologicznych

Tab.4 - średni czas procedowania wniosków dla technologii lekowych dedykowanych w chorobach rzadkich

Na szczególną uwagę zasługuje czas udostępniania terapii stosowanych w zakresie chorób rzadkich i ultrarzadkich.

1. W ciągu 3 lat czas od momentu rejestracji leku w danym wskazaniu do momentu wydania decyzji skrócił się prawie 2,5 krotnie,

2. Podmioty odpowiedzialne dwukrotnie zredukowały czas w zakresie złożenia wniosku refundacyjnego o objęcie refundacją,

3. Ministerstwo Zdrowia ponad 2,5 krotnie szybciej procedowało przedłożone wnioski o objęcie refundacją,

4. Ważącym czynnikiem wpływającym na czas oczekiwania udostępnienia nowej technologii lekowej był czas oczekiwania na złożenie wniosku refundacyjnego. Obecnie jest on dwukrotnie dłuższy od czasu procedowania wniosku przez Ministerstwo Zdrowia i wynosi 734 dni,

Tab.5. - Terapie uznane przez FDA za terapie przełomowe (breakthrough therapy) od 2015 do 2023 r.

* kolorem czerwonym oznaczone terapie dla, których nigdy nie został złożony wniosek refundacyjnych w Polsce,

* *kolorem zielonym oznaczone zostały terapie, które są obecnie objęte refundacją

* **kolorem niebieskim zostały oznaczone terapie, dla których toczą się aktualnie postępowania refundacyjne

* ***kolorem żółtym zostały oznaczone terapie, dla których Minister Zdrowia wydał decyzję negatywną odmawiając refundacji na terenie Polski

Od 2015 r. Amerykańska Agencja Leków (Food and Drug Administration -FDA) nadaje podczas procesu rejestracyjnego danej technologii lekowej desygnacje terapii przełomowej tzw. breakthrough therapy. Spośród 118 terapii uznanych w tym czasie przez FDA za przełomowe - 48 jest aktualnie refundowanych, co stanowi zaledwie 40% spośród całej powyższej listy leków. W Polsce aby zaistniała jakakolwiek szansa na udostępnienie nawet najbardziej przełomowej terapii konieczne jest złożenie wniosku refundacyjnego, który nigdy nie został przedłożony w przypadku 58 powyższych terapii. Dla 10 terapii aktualnie trwają procesy refundacyjne, jednakże Ministerstwo Zdrowia identyfikuje wnioski przedłożone nawet po 9 latach od pierwszej rejestracji na świecie (np. dla leku Strensiq). Jedynie w dwóch przypadkach Ministerstwo Zdrowia odmówiło objęcia refundacją danej technologii.

Ministerstwo Zdrowia nie pierwszy raz stara się uświadamiać opinię publiczną oraz poszczególnych interesariuszy, że główną barierą w zakresie udostępniania nowych technologii lekowych jest decyzja, ale nie decyzja Ministra Zdrowia w zakresie wprowadzenia danej technologii do finansowania przez płatnika publicznego, a właśnie decyzja podmiotu odpowiedzialnego co do rozpoczęcia danego postępowania refundacyjnego w Polsce, który jest szansą na znalezienie porozumienia między Ministrem Zdrowia a Wnioskodawcą.

Obecnie w systemie refundacyjnym w ramach ustawy o refundacji istnieje 7 ścieżek objęcia refundacją danej technologii lekowej:

Obecnie identyfikowane przez Ministerstwo Zdrowia pozostałe bariery terminowego rozpatrywania wniosków refundacyjnych wobec nowych terapii to:

b) Ratunkowego Dostępu do Terapii Lekowych - wielkość niektórych populacji pacjentów leczonych daną technologią lekową jest niejednokrotnie równa wielkości populacji pacjentów finansowanych w standardowej refundacji w ramach programu lekowego,

Ministerstwo Zdrowia wyraża nadzieję na efektywną i sprawną współpracę w wszystkimi podmiotami biorącymi udział w procesie refundacyjnym, aby zapewnić pacjentom w jak najszybszym tempie dostęp do innowacyjnych i skutecznych terapii. Minister Zdrowia wyraża nadzieje, że zbliżająca się nowelizacja ustawy o refundacji otworzy na nowo szansę na znalezienie nowych rozwiązań usprawniających proces refundacyjny.