PBI/4117/i/7/AK/05 - Koszty ustanowienia hipoteki na majątku dłużnika.

Pytanie podatnika

Czy poniesione przez podatnika (wierzyciela) koszty ustanowienia hipoteki na majątku dłużnika tytułem zabezpieczenia wierzytelności są kosztem uzyskania przychodu dla podatnika?

Pismem z dnia 14.02.2005 r. Spółka złożyła wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych, przedstawiając następujący stan faktyczny: Spółka sprzedając swoje wyroby w kredycie kupieckim posiada u kontrahentów należności z tytułu niezapłaconych faktur za sprzedane towary. Wielkość obrotu, a co za tym idzie i saldo zadłużenia dostosowane jest do złożonych przez kontrahenta zabezpieczeń spłaty wierzytelności. W celu zwiększenia obrotu, przy jednoczesnym zmniejszeniu ryzyka handlowego, spółka proponuje odbiorcom ustanowienie zabezpieczenia spłaty należności, np. w postaci hipoteki na nieruchomości kontrahenta. Koszty ustanowienia hipoteki są najpierw pokrywane przez dłużnika, a następnie, stosownie do uzgodnień stron, zwracane przez Spółkę dłużnikowi.

W tym stanie faktycznym Strona zadała pytanie: Czy poniesione przez podatnika (wierzyciela) koszty ustanowienia hipoteki na majątku dłużnika tytułem zabezpieczenia wierzytelności są kosztem uzyskania przychodu dla podatnika?

Według stanowiska Spółki, wydatki poniesione w celu zabezpieczenia wierzytelności przez ustanowienie hipoteki na majątku dłużnika służą zwiększeniu wielkości przychodów jak i zabezpieczeniu majątku wierzyciela przed ewentualną stratą. Służą zachowaniu i zabezpieczeniu źródła przychodów w taki sposób, aby przyniosło ono przychody z działalności gospodarczej. W związku z powyższym są związane z uzyskaniem przychodu z działalności gospodarczej i stanowią koszty uzyskania przychodu.

W oparciu o przedstawiony we wniosku stan faktyczny Naczelnik Podlaskiego Urzędu Skarbowego w Białymstoku uznał za nieprawidłowe stanowisko Spółki. Stwierdził brak związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy uzyskaniem przychodu a poniesieniem kosztu. Organ podatkowy podniósł, że przedmiotowe wydatki służą wyłącznie zabezpieczeniu majątku przed ewentualną stratą, zaś kosztem uzyskania przychodu byłyby dopiero wydatki związane z egzekucją należności.

Dyrektor Izby Skarbowej w Białymstoku uznaje stanowisko wyrażone przez Naczelnika Podlaskiego Urzędu Skarbowego w Białymstoku w postanowieniu z dnia 22.04.2005 r. Nr P-I/423/1/EW/05 za prawidłowe.

Organ podatkowy dokonał prawidłowej analizy art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.), który stanowi, iż kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1. Podatnik ma prawo odliczenia od przychodów wszelkich kosztów niewymienionych w art. 16 ust. 1 ustawy, pod warunkiem, że mają one związek z prowadzoną działalnością gospodarczą, a ich poniesienie ma lub może mieć wpływ na wielkość osiągniętego przychodu. Należy jednak podkreślić, że nie wszelkie wydatki zaliczone do kosztów uzyskania przychodów mają bezpośredni związek z przychodami podatnika, wydatki związane z funkcjonowaniem przedsiębiorstwa oraz koszty dotyczące całokształtu działalności mają jedynie pośredni związek z osiąganym przychodem, tzn. nie można wskazać skonkretyzowanego przychodu, który zostanie osiągnięty na skutek poniesienia konkretnego wydatku. W ciężar kosztów podatnik ma prawo zaliczyć ponoszone wydatki, które z punktu widzenia logiki, celowości i obiektywnych przesłanek, stanowią działania ukierunkowane na osiągnięcie realnego przychodu.

Stosownie do treści art. 12 ust. 1 cytowanej ustawy przychodami są w szczególności otrzymane pieniądze, jak również za przychody związane z działalnością gospodarczą uważa się także należne przychody, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane - art. 12 ust. 3 ustawy.

Wydatki na ustanowienie zabezpieczenia spłaty należności, tj. hipoteka na nieruchomości kontrahenta, jak słusznie zauważył Naczelnik Podlaskiego Urzędu Skarbowego, służą zabezpieczeniu majątku Spółki. Ustanowienie hipoteki na nieruchomości kontrahenta daje wierzycielowi gwarancję zaspokojenia nie na majątku dłużnika, lecz na oznaczonym przedmiocie majątkowym. Wierzyciel swoje uprawnienie może wówczas realizować niezależnie od tego czyją własność stanowi przedmiot. Zabezpieczenie wierzytelności nie ma więc związku z uzyskaniem przychodu, jest tylko formą jego zaspokojenia na okoliczność nieopłacenia należności wynikających z faktur sprzedaży. Swoboda kształtowania umów w obrocie gospodarczym umożliwia dowolność (w granicach prawa) w konkretyzowaniu ich treści według potrzeb stron. Związane z realizacją umów wydatki będą stanowiły koszty działalności jednak wobec braku ich związku z przychodem nie będą kosztami podatkowymi.

W przedstawionym stanie faktycznym przychód został przez Spółkę osiągnięty i w dalszym ciągu Spółka będzie utrzymywać kontakty handlowe z odbiorcami. W związku z tym nie można twierdzić, że wydatki na ustanowienie hipoteki przyczyniły się do osiągnięcia przychodu Spółki, bo przychód został już osiągnięty. Ustanowienie hipoteki jest działaniem dającym gwarancję w przypadku niewypłacalności dłużnika, zapobiegawczym na wypadek nieściągalności wierzytelności i ewentualnym trwającym w czasie postępowaniem upadłościowym.