PB5/KD-033-92-2099/04 - Pomoc finansowa na budownictwo mieszkaniowe udzielana funkcjonariuszom służb mundurowych.

W związku z pismem z dnia 7 grudnia 2004 r. w sprawie ustalania momentu powstania przychodu z tytułu uzyskanej pomocy finansowej na budownictwo mieszkaniowe przez funkcjonariuszy Policji, w latach 1992-1997, Ministerstwo Finansów uprzejmie informuje:

W stanie prawnym obowiązującym w latach 1992-1997 pomoc finansowa na budownictwo mieszkaniowe, udzielona funkcjonariuszom Policji, Urzędu Ochrony Państwa, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej na podstawie zarządzenia nr 41 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 19 marca 1993 r. w sprawie określenia wysokości pomocy finansowej na budownictwo mieszkaniowe dla funkcjonariuszy Policji, UOP, SG i PSP oraz zasad jej przyznawania i zwracania (Dz.Urz. MSWiA Nr 3, poz. 40 ze zm.) - co do zasady - miała charakter zwrotny. Bezzwrotny charakter świadczenie miało jedynie w odniesieniu do otrzymujących je funkcjonariuszy, których okres służby stałej wynosi co najmniej 10 lat, a także emerytów i rencistów. Zarządzenie przewidywało konieczność zwrotu omawianego świadczenia w przypadku funkcjonariuszy, których stała służba trwa krócej niż 10 lat, a w razie zwolnienia funkcjonariusza ze służby przed upływem tego okresu, udzielona pomoc finansowa podlegała zwrotowi z zastosowaniem umorzenia wysokości 1/10 kwoty tej pomocy za każdy pełny rok służby stałej. Warunkiem otrzymania pomocy było złożenie przez funkcjonariusza zabezpieczenia w postaci weksla gwarancyjnego, poręczonego przez dwóch żyrantów. W przypadku umorzenia pomocy finansowej (wywiązania się funkcjonariusza z warunków określonych w zarządzeniu) weksel podlegał zwrotowi. A zatem świadczenie było bezzwrotne w przypadku emerytów i rencistów lub po upływie 10 lat stałej służby funkcjonariusza. Dlatego też przychód, w rozumieniu art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 ze zm.) powstawał:

- w przypadku emerytów i rencistów - w momencie otrzymania pomocy finansowej,

- w przypadku funkcjonariuszy - z dniem przekroczenia 10 lat służby stałej lub

- w przypadku funkcjonariuszy zwolnionych ze służby stałej przed upływem 10 lat - w momencie zastosowania umorzenia (1/10 kwoty pomocy za każdy rok służby stałej).

Jednakże stan prawny w tym zakresie uległ zmianie w wyniku wydania przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji:

1) zarządzeń:

a) z dnia 30 września 1997 r. w sprawie pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego lub domu przez policjantów (M.P. Nr 76, poz. 709), które weszło w życie 30 października 1997 r.,

b) z dnia 30 września 1997 r. w sprawie pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego lub domu przez funkcjonariuszy Straży Granicznej (M.P. Nr 76, poz. 713), które weszło w życie z dniem 30 października 1997 r.,

c) z dnia 15 października 1997 r. w sprawie pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego lub domu przez funkcjonariuszy Urzędu Ochrony Państwa (M.P. Nr 78, poz. 756), które weszło w życie z dniem 16 października 1997 r.,

2) rozporządzenia z dnia 10 stycznia 1998 r. w sprawie pomocy finansowej na uzyskanie lokalu mieszkalnego lub domu przez strażaków Państwowej Straży Pożarnej (Dz. U. Nr 15, poz. 68), które weszło w życie z dniem 3 lutego 1998 r. z mocą wsteczną od 1 grudnia 1997 r.

W stosunku do uregulowań zarządzenia Nr 41 Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 19 marca 1993 r. w powyżej wymienionych zarządzeniach i rozporządzeniu odmiennie ukształtowano warunki korzystania z pomocy finansowej. Przepisy ostatnio powołanych zarządzeń i rozporządzenia określają jedynie dwa przypadki, w których istnieje obowiązek zwrotu pobranego świadczenia. Oznacza to, że pomoc finansowa z zasady ma charakter bezzwrotny, a tylko w wyjątkowych sytuacjach, np. zwolnienia policjanta ze służby przed upływem 10 lat (15 lat w przypadku funkcjonariusza UOP), istnieje obowiązek zwrotu otrzymanego świadczenia.

W świetle powyższego, przychód, o którym mowa w art. 11 ust. 1 w związku z art. 12 ust. 1 powołanej wyżej ustawy podatkowej, powstawał w momencie otrzymania lub postawienia do dyspozycji policjanta (funkcjonariusza SG, UOP, strażaka PSP) pomocy finansowej, przyznanej na podstawie powyższych zarządzeń z 1997 r., jak też rozporządzenia z 10 stycznia 1998 r.

Odnosząc się do wyroków Naczelnego Sądu Administracyjnego, w których Sąd ten zajął odmienne - od przedstawionego powyżej - stanowisko, należy podkreślić, iż wiążą one w sprawie, w której zostały wydane, i nie są źródłem powszechnie obowiązującego prawa. Niemniej jednak warto zauważyć, iż w wyroku z dnia 19 kwietnia 2002 r., sygn. akt I SA/Kr 354/002, Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie, Ośrodek Zamiejscowy w Krakowie, Sąd ten uznał, iż "data powstania przychodu z tytułu mieszkaniowej pomocy finansowej udzielonej funkcjonariuszom Policji jest datą, z jaką pomoc ta stała się bezzwrotna".

W przypadku natomiast funkcjonariuszy Służby Więziennej wszelkie kwestie związane z przyznawaniem pomocy finansowej, jak również okoliczności jej zwrotu w latach 1992-1997 unormowane były w zarządzeniach Ministra Sprawiedliwości:

- z dnia 9 listopada 1988 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania wysokości pomocy finansowej na budownictwo mieszkaniowe osobom uprawnionym do korzystania z funduszu mieszkaniowego Ministra Sprawiedliwości (Dz.Urz. Min. Spr. Nr 8, poz. 34), obowiązujące od 1 stycznia 1989 r. do 16 września 1994 r.,

- z dnia 16 września 1994 r. w sprawie określenia zasad przyznawania i wysokości pomocy finansowej na budownictwo mieszkaniowe funkcjonariuszy Służby Więziennej (Dz.Urz. Min. Spr. Nr 4, poz. 24), obowiązujące od 16 września 1994 r. do 30 września 1997 r.,

- z dnia 30 września 1997 r. w sprawie określenia wysokości, szczegółowych zasad przyznawania i wypłaty oraz zwrotu pomocy finansowej przysługującej funkcjonariuszom Służby Więziennej na uzyskanie lokalu mieszkalnego (Dz.Urz. Min. Spr. Nr 4, poz. 50), obowiązujące od 30 września 1997 r. do 30 września 2003 r.

W przypadku pierwszego z wymienionych zarządzeń pomoc z zasady miała charakter bezzwrotny. A zatem już w momencie otrzymania przez podatnika przedmiotowej pomocy finansowej, w okresie od 1 stycznia 1992 r. do 16 września 1994 r., powstawał przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 16 września 1994 r. uregulowało omawiane kwestie w sposób analogiczny jak powołane wyżej zarządzenie nr 41 Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji. Oznacza to, że świadczenie było bezzwrotne w przypadku emerytów i rencistów lub stawało się bezzwrotne z dniem przekroczenia 15 lat stałej służby funkcjonariusza. Dlatego też przychód u tych osób powstawał odpowiednio:

- w przypadku emerytów i rencistów - w momencie otrzymania pomocy finansowej,

- w przypadku funkcjonariuszy - z dniem przekroczenia 15 lat służby stałej lub

- w przypadku funkcjonariuszy zwolnionych ze służby stałej przed upływem 15 lat - w momencie zastosowania umorzenia (1/15 kwoty pomocy za każdy rok służby stałej).

W zarządzeniu Ministra Sprawiedliwości z dnia 30 września 1997 r. powrócono do rozwiązania, w którym omawiana pomoc finansowa jest z zasady bezzwrotna. Zwrot tej pomocy miał bowiem wystąpić jedynie w przypadku funkcjonariusza zwolnionego ze służby, który nie nabył uprawnień emerytalno-rentowych, w wysokości 1/15 kwoty przyznanej pomocy, licząc za każdy rok służby brakujący do 15 lat wysługi.

Stąd też przychód, o którym mowa w art. 11 ust. 1 w związku z art. 12 ust. 1 powołanej wyżej ustawy podatkowej, powstawał w momencie otrzymania lub postawienia do dyspozycji funkcjonariusza pomocy finansowej.

Na zakończenie warto podkreślić, iż obecnie regulacje dotyczące omawianej pomocy finansowej na cele mieszkaniowe ww. służb mundurowych zawarte są w odpowiednich rozporządzeniach wydanych przez Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji, Ministra Sprawiedliwości oraz Prezesa Rady Ministrów. Przy czym zasady zwrotu przyznanej pomocy finansowej pozostają w nich bez zmian w stosunku do wymienionych wyżej zarządzeń z 1997 r. oraz rozporządzenia z 1998 r. dotyczącego strażaków PSP.