PB3-5912-722-604/HS/98 - Opodatkowanie odsetek występujących w obrocie gospodarczym.

Pisma urzędowe
Status:  Aktualne

Pismo z dnia 13 stycznia 1999 r. Ministerstwo Finansów PB3-5912-722-604/HS/98 Opodatkowanie odsetek występujących w obrocie gospodarczym.

W ostatnim czasie coraz częściej do Ministerstwa Finansów napływają zapytania dotyczące prawidłowości opodatkowania odsetek od należności i zobowiązań powstających w wyniku istniejących w obrocie gospodarczym stosunków handlowych. Nasilenie tego typu zjawiska świadczy o trudnościach w stosowaniu zasad opodatkowania odsetek, co znajduje również odzwierciedlenie w pojawiających się sporach pomiędzy podatnikami a organami podatkowymi. Otrzymywane zapytania i wątpliwości dotyczą w szczególności opodatkowania odsetek związanych z działalnością gospodarczą prowadzoną przez podatników podatku dochodowego od osób prawnych oraz inną ich działalnością będącą wynikiem prawnie skutecznych umów, której istnienie może skutkować występowaniem odsetek we wzajemnych relacjach między kontrahentami.

W związku z zaistniałą sytuacją, dążąc do zapewnienia jednolitego stosowania przepisów prawa podatkowego na podstawie art. 14 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.), uprzejmie przekazuję następujące wyjaśnienia dotyczące opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych odsetek występujących w obrocie gospodarczym. Zgodnie z definicją wynikającą z litery prawa przez odsetki należy rozumieć wynagrodzenie za korzystanie z pieniędzy lub innych rzeczy oznaczonych tylko rodzajowo, gdy zostaje ono obliczone według pewnej stopy procentowej, czyli w stosunku do wartości sumy, od której są pobierane, i w stosunku do czasu użycia tej sumy. Odsetki mogą wystąpić tylko wówczas, gdy istnieje podstawa ich ustalania, czyli należność główna. A zatem odsetki mają charakter uboczny w stosunku do świadczenia głównego będącego właściwym przedmiotem zobowiązania między stronami. Tytuły stanowiące podstawę ustalania wysokości odsetek i tryb ich poboru w stosunkach cywilnoprawnych określają w szczególności przepisy art. 359, 360, 481, 482 k.c.

Najważniejszym ustawowym tytułem do pobierania odsetek według k.c. jest wskazany przepis art. 481 przewidujący obowiązek pobierania odsetek w razie uchybienia przez dłużnika terminowi świadczenia pieniężnego. Wówczas odsetki należą się za samo opóźnienie niezależnie od tego, czy dłużnik popadł w zwłokę, oraz bez potrzeby wykazywania przez wierzyciela, że z tytułu zwłoki poniósł jakąkolwiek szkodę.

Ponadto występujące w obrocie gospodarczym odsetki mogą stanowić wynagrodzenie za kredyt (pożyczkę), ustalane jako umowne oprocentowanie z tytułu udzielanych kredytów i pożyczek przez jednostki organizacyjne uprawnione, na podstawie odrębnych ustaw regulujących zasady ich funkcjonowania, do świadczenia tych usług finansowych, zgodnie z przepisami Prawa bankowego, lub składania w tych jednostkach oszczędności (depozytów). Drugostronnie u przedsiębiorców wymienione odsetki stanowią cenę kredytu lub pożyczki bądź zysk od oszczędności (depozytów) złożonych w wymienionych jednostkach organizacyjnych.

Są to również, ustalane według analogicznych zasad, odsetki od pożyczek udzielanych na podstawie przepisów kodeksu cywilnego, a także odsetki od wkładów w spółdzielniach określone w przepisach Prawa spółdzielczego.

W przepisach ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 1993 r. Nr 106, poz. 482 ze zm.) przewidziano szczególny tryb opodatkowania odsetek od należności i zobowiązań. Przy czym należy mieć na uwadze, iż właśnie w tych przepisach o podatku dochodowym od osób prawnych brak jest podziału na odsetki, które są bezpośrednio związane z działalnością gospodarczą prowadzoną przez podatnika oraz inną działalnością wynikającą z umów zawieranych przez przedsiębiorców, nie klasyfikowaną jako działalność gospodarcza.

Skoro ustawodawca określił dla odsetek szczególny, inny tryb i zasady opodatkowania, to wyklucza się możliwość stosowania do przychodów z odsetek art. 12 ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych i opodatkowania odsetek jako przychody należne związane z działalnością gospodarczą, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane. A zatem wadliwe jest opodatkowanie przychodów z tytułu odsetek od należności na podstawie ww .art. 12 ust. 3.

Do odsetek mają natomiast zastosowanie wymienione w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych następujące przepisy regulujące zasady ich opodatkowania, a mianowicie:

Przychody z tytułu odsetek określają:

- art. 12 ust. 4 pkt 2 stanowiący, iż do przychodów nie zalicza się kwot naliczonych, lecz nie otrzymanych odsetek od należności, w tym również od udzielonych pożyczek (kredytów), oraz

- art. 12 ust. 4 pkt 1 stanowiący między innymi, iż do przychodów nie zalicza się otrzymanych lub zwróconych pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów).

Odpowiednio koszty uzyskania przychodów z tytułu odsetek określają:

- art. 16 ust. 1 pkt 11, zgodnie z którym nie uważa się za koszty uzyskania przychodów naliczonych, lecz nie zapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów),

- art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. a) określający, iż nie uważa się za koszty uzyskania wydatków na spłatę pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów).

W świetle powyższego:

1) odsetki od należności, w tym od udzielonych kredytów i pożyczek, naliczone, lecz nie otrzymane zgodnie z warunkami umowy, nie stanowią u wierzyciela przychodów. Odsetki takie są przychodami w dacie faktycznego otrzymania i odpowiednio w tej samej dacie zapłacone przez dłużnika są jego kosztami uzyskania przychodów. Oznacza to, że podjęte przez strony umowy decyzje odnośnie do odsetek nie zapłaconych o ich umorzeniu, odroczeniu terminów płatności odsetek (prolongowaniu), obniżeniu oprocentowania, całkowitym lub częściowym zaniechaniu naliczania odsetek zarówno u wierzyciela, jak i dłużnika są podatkowo obojętne, chyba że zachodzą okoliczności określone w art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

2) Odsetki skapitalizowane (tj. takie odsetki od należności, które analogicznie jak należność główna stanowią podstawę ustalania odsetek) są u wierzyciela przychodem w każdorazowej dacie ich kapitalizacji dokonanej zgodnie z warunkami umów zawieranych przez kontrahentów i drugostronnie u dłużników w tej samej dacie kapitalizacji są kosztem uzyskania przychodów.

Przy ewentualnej restrukturyzacji części wierzytelności z tytułu odsetek skapitalizowanych poprzez ich umorzenie, czyli zwolnienie dłużnika z długu dokonane stosownie do art. 508 Kodeksu cywilnego, ma miejsce wygaśnięcie zobowiązania, gdy wierzyciel zwalnia dłużnika z długu, a dłużnik zwolnienie przyjmuje. Wówczas, w dacie umorzenia odsetek skapitalizowanych na podstawie art. 16 ust. 1 pkt 44 i w związku z art. 16 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, u wierzyciela uprzednio zaliczone do przychodów, lecz nie otrzymane, odsetki skapitalizowane są kosztem uzyskania przychodów. U dłużnika wartość tych umorzonych skapitalizowanych odsetek od zobowiązań stanowiących uprzednio koszty uzyskania przychodów jest przychodem w dacie umorzenia na podstawie art. 12 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Dodatkowo wyjaśnia się, że powyższe zasady nie dotyczą odsetek od kredytów i pożyczek zwiększających koszty inwestycji, które stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 12 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie mogą stanowić kosztów uzyskania przychodów w okresie realizacji tych inwestycji.

Ponadto wyżej omówione zasady opodatkowania odsetek nie mają także zastosowania do odsetek za zwłokę z tytułu nieterminowych wpłat należności budżetowych i innych należności, do których stosuje się przepisy Ordynacji podatkowej, oraz innych odsetek wymienionych w przepisach o podatku dochodowym od osób prawnych jako odsetki nie stanowiące kosztów uzyskania przychodów.

Opublikowano: Biul.Skarb. 1999/1/11