PB2/AŁ-0413/98 - Opodatkowanie dochodów z tytułu pomocy prawnej świadczonej przez adwokata ustanowionego z urzędu.

W związku ze zgłaszanymi wątpliwościami dotyczącymi kwalifikowania przychodów z tytułu nie opłaconej pomocy prawnej, udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu - w celu zapewnienia jednolitego stosowania prawa podatkowego - na podstawie art. 14 § 1 pkt 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. Nr 137, poz. 926 ze zm.) uprzejmie wyjaśniam:

Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 26 maja 1982 r. - Prawo o adwokaturze (Dz. U. Nr 16, poz. 124 ze zm.) zawód adwokata polega na świadczeniu pomocy prawnej, a w szczególności na udzielaniu porad prawnych, sporządzaniu opinii prawnych, opracowywaniu projektów aktów prawnych oraz występowaniu przed sądami i urzędami. Pomoc prawna świadczona jest osobom fizycznym, podmiotom gospodarczym oraz jednostkom organizacyjnym (tj. organom państwowym lub samorządowym, osobom prawnym, organizacjom społecznym lub politycznym oraz innym podmiotom nie posiadającym osobowości prawnej).

Adwokat wykonuje zawód w kancelarii adwokackiej, w zespole adwokackim oraz w spółce jawnej lub cywilnej z wyłącznym udziałem adwokatów lub adwokatów i radców prawnych albo w spółce komandytowej, w której komplementariuszami są wyłącznie adwokaci lub adwokaci i radcy prawni, przy czym wyłącznym przedmiotem działalności takich spółek jest świadczenie pomocy prawnej (art. 4a powołanej ustawy z dnia 26 maja 1982 r.).

Ponadto zgodnie z art. 21 ust. 3 Prawa o adwokaturze adwokat świadczy pomoc prawną z urzędu w okręgu sądu rejonowego, w którym ma wyznaczoną siedzibę zawodową. Koszty nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu ponosi Skarb Państwa (art. 29 ust. 1). Zasady ponoszenia tych kosztów zostały określone w rozdziale 5 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 12 grudnia 1997 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. Nr 154, poz. 1013).

W myśl tych przepisów koszty nie opłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa obejmują:

- opłatę w wysokości nie niższej niż dwukrotna stawka minimalna opłat, ustalona zgodnie z rozdziałem 2-4 rozporządzenia, z tym jednak, że do 31 grudnia 1998 r. koszty nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, ponoszone przez Skarb Państwa, wynoszą 40% stawki minimalnej,

- niezbędne, udokumentowane wydatki adwokata.

Z powyższych przepisów wynika, że Skarb Państwa ponosi koszty nie opłaconej pomocy prawnej, uwzględniające opłatę (wynagrodzenie adwokata - § 1 pkt 1 powołanego rozporządzenia) i zwrot udokumentowanych wydatków adwokata.

Mając powyższe na uwadze należy uznać, że koszty nie opłaconej pomocy prawnej ponoszone przez Skarb Państwa stanowią:

1) dla adwokata uzyskującego równocześnie przychody w rozumieniu art. 10 ust. 1 pkt 3 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 ze zm.) - przychód zaliczany do tego samego źródła.

2) dla adwokata, który wykonuje wolny zawód wyłącznie w warunkach określonych w art. 13 pkt 8 powołanej ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. - przychód zaliczany do tego źródła.

W pierwszym przypadku sądy wypłacające należności z tytułu nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, nie mają obowiązku pobierania od tych wypłat zaliczek na podatek dochodowy. Natomiast podatnik (adwokat) jest obowiązany obliczać i odprowadzać zaliczki na podatek dochodowy, na zasadach określonych w art. 44 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz prowadzić podatkową księgę przychodów i rozchodów. W księdze tej powinien ewidencjonować przychody i koszty ich uzyskania dotyczące przyznanych od Skarbu Państwa kwot kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu jak i z działalności w zespole adwokackim lub z prowadzonej kancelarii adwokackiej.

W drugim przypadku, zgodnie z art. 41 i 42 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, sądy wypłacające należności z tytułu nie opłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata ustanowionego z urzędu, są obowiązane jako płatnicy potrącać zaliczki na podatek dochodowy w wysokości 20% przychodu pomniejszonego o koszty uzyskania również w wysokości 20%. Płatnicy ci są obowiązani wpłacać potrącone zaliczki w terminie do siódmego dnia każdego miesiąca do urzędu skarbowego, właściwego według miejsca zamieszkania podatnika (adwokata), a po upływie roku sporządzić imienną informację o wysokości dochodu i potrąconych zaliczek na podatek dochodowy. Podatnik (adwokat) zaś po upływie roku ma obowiązek złożyć zeznanie podatkowe w terminie do 30 kwietnia roku następnego.