PB I-3/4117/IN-22/USZ/2005/ACH - Opodatkowanie podatkiem dochodowym od osób fizycznych odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości

Pytanie podatnika

Czy odsetki wypłacone wraz z odszkodowaniem za bezumowne korzystanie podlegają opodatkowaniu?

Odpowiedź

Działając na podstawie art. 14b § 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.), Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi, po rozpatrzeniu zażalenia z dnia 25 kwietnia 2005 r. (data wpływu) na postanowienie Naczelnika Urzędu Skarbowego w Zgierzu z dnia 14 kwietnia 2005 r., nr I-2/415-13/05/Z.Z., odmawia uchylenia ww. postanowienia.

W dniu 14 lutego 2005 r. w Urzędzie Skarbowym w Zgierzu złożyła Pani pisemne zapytanie w sprawie interpretacji przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wątpliwości w interpretacji prawa podatkowego powstały na tle następującego stanu faktycznego.

Wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2004 r. (sygn. akt IIC1481/03) Sąd Okręgowy w Łodzi II Wydział Cywilny zasądził od Miasta Łodzi na rzecz małoletniej córki - w imieniu której Pani występuje - odszkodowanie wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od dnia 19 kwietnia 1999 r. do dnia zapłaty za bezumowne korzystanie z nieruchomości, położonej w Łodzi, przy ul. Brukowej 19. Pozew o powyższe odszkodowanie został złożony przez Pani męża i dotyczył okresu od dnia 1 lutego 1994 r. do dnia 30 września 1998 r. Przed prawomocnym zakończeniem postępowania sądowego, w dniu 25 listopada 2000 r. Pani mąż zmarł. Postanowieniem Sądu z dnia 26 sierpnia 2003 r. prawa do spadku po zmarłym nabyła córka. Spadkobierczyni wystąpiła o następne odszkodowanie należne za okres od dnia 1 października 1998 r. do dnia 31 maja 2004 r. Tym samym, na mocy Wyroku Sądu Okręgowego z dnia 28 kwietnia 2004 r., w 2004 r. otrzymała od Urzędu Miasta Łodzi odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości za okres od dnia 1 lutego 1994 r. do dnia 31 maja 2004 r. wraz z ustawowymi odsetkami do dnia zapłaty.

W Pani ocenie, córka winna zapłacić tylko podatek dochodowy od osób fizycznych od kwoty wypłaconych jej odsetek od odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości. Natomiast kwota otrzymanego odszkodowania nie podlega podatkowi od dochodów osób fizycznych.

Po przeanalizowaniu przedstawionego stanu faktycznego, Naczelnik Urzędu Skarbowego w Zgierzu, w postanowieniu z dnia 14 kwietnia 2005 r. uznał za nieprawidłowe Pani stanowisko.

W dniu 25 kwietnia 2005 r. złożyła Pani zażalenie na ww. postanowienie, w którym zarzuca Pani dokonanie rozszerzającej interpretacji zapisu art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Ponadto podnosi Pani, że zapis art. 21 ust. 1 pkt 3b w omawianym brzmieniu obowiązuje od dnia 1 stycznia 2004 r. i dlatego w Pani ocenie, nie może dotyczyć odszkodowania wypłaconego za okres od 25 listopada 2000 r. do dnia 31 grudnia 2003 r.

Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi, po przeanalizowaniu przedłożonych dokumentów oraz obowiązujących przepisów prawa podatkowego, uznaje za prawidłowe stanowisko Naczelnika Urzędu Skarbowego w Zgierzu zawarte w zaskarżonym postanowieniu.

Przedmiotem zapytania zawartego w piśmie złożonym w dniu 14 lutego 2005 r. jest opodatkowanie odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości oraz odsetek za opóźnienie w zapłacie odszkodowania.

Stosownie do art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn.: Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.), w brzmieniu obowiązującym w roku 2004, opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52 i 52a oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Przepis art. 9 ustawy wyraża zasadę powszechności opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych w aspekcie przedmiotowym i w konsekwencji opodatkowaniu podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów zwolnionych - wyraźnie wskazanych przez przepisy.

Przychody zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych zostały wyliczone w art. 21 ust. 1 ustawy. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 3b ww. ustawy, wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań:

- otrzymanych w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą,

- dotyczących korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Z treści cytowanego przepisu wynika wyraźnie, że nie wszystkie odszkodowania otrzymane przez osoby fizyczne wolne są od podatku dochodowego. Zakres zwolnienia wynikający z bezpośredniego brzmienia art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy obejmuje tylko odszkodowania za tzw. szkodę rzeczywistą (damnum emergens), czyli poniesione straty, a nie dotyczy utraconych korzyści (lucrum cessans)

. Należy stwierdzić, iż Organ podatkowy pierwszej instancji w zaskarżonym postanowieniu w sposób literalny dokonał interpretacji cytowanego przepisu i zarzut zastosowania wykładni rozszerzającej jest, w ocenie Organu odwoławczego, bezzasadny.

Jak słusznie zauważono, odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości obejmuje spodziewane korzyści z tytułu umowy najmu lub dzierżawy, która zostałaby zawarta, gdyby nieruchomość nie została zajęta. Przepisy prawa cywilnego przyznają właścicielowi prawo do roszczenia o odszkodowanie, które obejmuje rekompensatę utraconych korzyści jakie właściciel by uzyskał, gdyby rzecz na przykład wynajął. Utratą korzyści jest zatem w szczególności szkoda polegająca na nie uzyskaniu pożytków naturalnych (np.: płodów, owoców) i cywilnych (czynszu z najmu, dzierżawy), które rzecz przynosi.

Specyfika prawa podatkowego nakazuje inaczej traktować odszkodowanie z tytułu poniesionych strat i odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści. Ten pierwszy typ odszkodowania służy przywróceniu stanu majątku, który istniał przed wystąpieniem szkody. Chodzi zatem o majątek obejmujący dochód z reguły opodatkowany. Aby szkoda została wyrównana, do rąk poszkodowanego trafić powinna równowartość uszczerbku w majątku. Opodatkowanie odszkodowania uniemożliwiłoby osiągnięcie wspomnianego celu. W praktyce oznaczałoby też kolejne opodatkowanie tego samego dochodu. Z tych właśnie przyczyn ustawodawca wprowadził omawiane zwolnienie przedmiotowe.

Przedstawiona powyżej sytuacja nie zachodzi natomiast w odniesieniu do odszkodowań z tytułu utraconych korzyści. Gdyby podatnik osiągnął spodziewane korzyści, przychód ten podlegałby opodatkowaniu na zasadach ogólnych. Odszkodowanie z tytułu utraconych korzyści musi być więc opodatkowane. W przeciwnym razie podatnik, który osiągnął korzyść (nie poniósł szkody w zakresie "utraconych korzyści") znalazłby się w gorszej sytuacji niż podatnik, który korzyść utracił i otrzymał odszkodowanie.

Przechodząc na grunt rozpatrywanej sprawy należy zauważyć, że zasądzone na rzecz córki odszkodowanie za bezumowne korzystanie z nieruchomości stanowi rekompensatę z tytułu utraconych korzyści, które by uzyskano w sytuacji udostępnienia przedmiotowej nieruchomości zgodnie z prawem (na podstawie obustronnej umowy) i za stosowną odpłatnością. Tym samym odszkodowanie to nie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego, o którym mowa w art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, gdyż przepis ten wyłącza możliwość zwolnienia z opodatkowania odszkodowania dotyczącego korzyści, które podatnik mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Natomiast w kwestii odsetek od opóźnienia w zapłacie odszkodowania, należy stwierdzić, że również one podlegają opodatkowaniu, gdyż nie zostały objęte katalogiem zwolnień przedmiotowych z art. 21 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

W świetle powyższego otrzymane przez córkę odszkodowanie oraz odsetki nie podlegają zwolnieniu od opodatkowania i należy je zakwalifikować do przychodów z "innych źródeł", o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, a które podlegają opodatkowaniu na zasadach ogólnych, według skali progresywnej określonej w art. 27 ww. ustawy.

W związku z analizowanym stanem faktycznym należy jednocześnie podkreślić, że spod przedmiotowego zakresu art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wyłączone zostały - na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 3 tej ustawy - wszelkiego rodzaju przychody podlegające przepisom o podatku od spadków i darowizn.

Odnosząc się na koniec do zarzutu, że Organ podatkowy nieprawidłowo postąpił, stosując przepisy obowiązujące od 1 stycznia 2004 r., w sprawie odszkodowania, wypłaconego za okres od dnia 25 listopada 2000 r. do dnia 31 grudnia 2003 r., należy wyjaśnić, iż zgodnie z art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych "przychodami (...) są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze (...)". Stąd też dla rozliczenia podatku dochodowego od osób fizycznych istotny jest rok, w którym podatnik otrzymuje pieniądze, albo w którym pieniądze postawione są do jego dyspozycji, a nie okres, za który podatnikowi przysługuje należność w określonej wysokości. W analizowanym stanie faktycznym wypłata odszkodowania wraz z odsetkami nastąpiła w roku 2004, a zatem powyższy zarzut jest bezzasadny.

Z uwagi na powyższe orzeczono, jak w sentencji niniejszej decyzji.