OS-5-065-18-GRG/99 - Obowiązek ewidencyjny komorników.

W odpowiedzi na pismo z dnia 27 stycznia 1999 r. znak III-2/070/1/99 Ministerstwo Finansów Departament Organizacji Skarbowości uprzejmie wyjaśnia, co następuje:

I.1.Podstawowym aktem prawnym określającym zasady funkcjonowania komorników sądowych w aktualnym stanie prawnym jest ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji (Dz. U. Nr 133, poz. 882), zgodnie z którą komornik sądowy jest funkcjonariuszem publicznym działającym przy sądzie rejonowym.

Za traktowaniem komornika jako osoby fizycznej, nie prowadzącej - w zakresie wykonywania funkcji komorniczych - działalności gospodarczej, przemawiają następujące argumenty, znajdujące swoje odzwierciedlenie w przepisach powołanej ustawy:

1) komornik pełni swe czynności osobiście, z wyjątkiem przypadków określonych w przepisach prawa,

2) komornika każdorazowo powołuje Minister Sprawiedliwości na wniosek zainteresowanego lub z własnej inicjatywy, co oznacza brak następstwa prawnego pomiędzy komornikiem ustępującym ze stanowiska a komornikiem powoływanym w jego miejsce,

3) komornik prowadzi kancelarię komorniczą, którą jest obowiązany utworzyć lub objąć w terminie miesiąca od dnia zawiadomienia o powołaniu,

4) komornik zatrudnia na podstawie umów: o pracę, o dzieło lub zlecenie - pracowników oraz inne osoby niezbędne do obsługi kancelarii, a także ochrony i pomocy w czynnościach w terenie; ponadto komornik zatrudnia aplikantów komorniczych i asesorów komorniczych, przy czym za działania wszystkich zatrudnionych osób związane z postępowaniem egzekucyjnym komornik odpowiada jak za działania własne, a Skarb Państwa nie odpowiada za zobowiązania komornika wynikające z zatrudnienia tych osób oraz koszty działalności komornika.

5) ruchomości stanowiące wyposażenie kancelarii stanowią własność komornika i nie podlegają egzekucji.

Jednocześnie podkreślenia wymaga, iż okoliczność nadawania komornikom numerów REGON, kwalifikujących ich jako organizacje nie posiadające osobowości prawnej, nie przesądza o konieczności traktowania komorników w ten sposób dla celów ewidencji i identyfikacji podatników.

Niezależnie od powyższego, brak jest w obecnym stanie prawnym możliwości sukcesji numeru NIP w przypadku zmiany komornika, jako numeru przyporządkowanego instytucji działającej przy sądzie rejonowym, bowiem przypadki sukcesji tego numeru określono enumeratywnie w art. 12 ust. 1 pkt 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników (Dz. U. Nr 142, poz. 702 ze zm.), zwanej dalej ustawą o NIP.

Ze względu na to, iż działalność komornika, w zakresie czynności urzędowych, jak również w zakresie czynności podejmowanych we własnym imieniu i na własny rachunek, nie wykazuje cech działalności gospodarczej, brak podstaw do obligowania komorników do składania zgłoszeń identyfikacyjnych i aktualizacyjnych na formularzach NIP-1. Tym samym właściwymi formularzami w takich sprawach pozostają druki NIP-3.

Zważywszy na powyższe, w sprawach ewidencji i identyfikacji komorników, w zakresie rozstrzygania istnienia po ich stronie statusu podatnika, należy stosować zalecenia zawarte w piśmie Departamentu NK (Nadzoru i Kontroli Resortowej - obecnie Organizacji Skarbowości - przyp. red.) z dnia 17 kwietnia 1997 r. znak NK-7-033-18-IP/97.

2.Uwzględniając zasady przedstawione wyżej w pkt 1, nie ulega wątpliwości, iż w aktualnym stanie prawnym funkcje zarówno podatnika, jak i płatnika podatku dochodowego od osób fizycznych w stosunku do pracowników zatrudnionych w kancelarii komorniczej pełni komornik jako osoba fizyczna, nie zaś kancelaria komornicza jako instytucja.

Powyższe zasady obowiązywały w pełni również w poprzednim stanie prawnym, w tym także w 1996 r., tj. przed wejściem w życie powołanej ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji. Stąd - o ile w dacie nadawania NIP kancelariom komorniczym w opisanej sytuacji, tj. w 1996 r., po stronie tychże kancelarii nie istniał status podatnika w jakimkolwiek podatku - istnieje konieczność:

a) unieważnienia numerów nadanych tymże kancelariom (chociażby nawet w tym czasie kancelarie takie uzyskały status podatnika, a w 1999 r. status płatnika podatku lub/i płatnika składek ubezpieczeniowych - bowiem w dacie wydawania decyzji o nadaniu NIP brak było podstawy prawnej do takiego rozstrzygnięcia),

b) jednoczesnego podjęcia odpowiednich czynności zmierzających do zweryfikowania faktu wykonania obowiązku ewidencyjnego przez każdego komornika (jako osoby fizycznej będącej podatnikiem) prowadzącego w 1996 r. i w latach następnych kancelarię, o której mowa pod lit. a.

3.Zważywszy na zasady przedstawione wyżej, w przeważającej liczbie przypadków obowiązek ewidencyjny powstanie po stronie komornika, jako osoby fizycznej, z racji posiadania statusu podatnika lub/i płatnika podatku, co zarazem - w rozważanym zakresie wyklucza jednoczesne powstanie statusu podatnika lub/i płatnika podatku (w tym również w związku z tym samym obowiązkiem podatkowym w tym podatku) po stronie kancelarii komorniczej.

Uwzględniając powyższe, dodatkowo należy wskazać, iż to komornik, jako osoba fizyczna, nie zaś prowadzona przez niego kancelaria komornicza, pełni funkcje pracodawcy-płatnika składek ubezpieczeniowych, w rozumieniu art. 4 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. Nr 137, poz. 887 ze zm.), w związku z przepisami powołanej ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o komornikach sądowych i egzekucji.

II.1.W przypadku gdy konkretny zakład (oddział) osoby prawnej nie jest odrębnym od jednostki macierzystej podatnikiem podatku VAT, wówczas NIP nadany takiemu zakładowi (oddziałowi), jako podatnikowi innego podatku albo - po 1 stycznia 1999 r. - jako płatnikowi podatku lub płatnikowi składek ubezpieczeniowych - powinien być podawany we wszystkich sytuacjach określonych w ustawie o NIP, z wyjątkiem sytuacji ściśle związanych z opodatkowaniem podatkiem VAT lub/i akcyzowym. W zakresie bowiem opodatkowania tymi podatkami podatnikiem nadal pozostaje jednostka macierzysta i w tym zakresie to jej numer powinien być podawany.

Wyraźnego podkreślenia wymaga, iż w przypadku, gdy dany zakład (oddział), aczkolwiek posiada własny NIP, w tym również jako podatnik wyłącznie podatku zasilającego budżet gminy (np. podatku od nieruchomości, od środków transportowych), nie spełnia przesłanek określonych w art. 5 ust. 2 powołanej ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. i nie jest odrębnym podatnikiem w podatku VAT ani akcyzowym - wówczas na fakturach, rachunkach uproszczonych i w ofertach, realizowanych w imieniu i na rzecz jednostki macierzystej, ma obowiązek podawać NIP jednostki macierzystej.

Podobnie - mimo posiadania własnego numeru uzyskanego z racji posiadania statusu podatnika przez zakład (oddział) - numer osoby prawnej powinien być podawany przez zakład (oddział) w sprawach związanych z wykonywaniem funkcji płatnika podatku oraz płatnika składek ubezpieczeniowych, o ile dany zakład (oddział) sam nie wykonuje tych funkcji we własnym imieniu i na własny rachunek.

Z punktu widzenia bowiem również prawidłowego wypełniania formularzy i deklaracji składanych przez płatników podatków (płatników składek ubezpieczeniowych) istotne jest, aby w każdym przypadku, w stosownej rubryce, był podawany NIP tego podmiotu, który faktycznie pełni funkcję płatnika podatku (płatnika składek ubezpieczeniowych).

Jednocześnie, jeżeli po pewnym czasie taki zakład (oddział) uzyska status niezależnego podatnika w podatku VAT lub/i akcyzowym, wówczas nie występuje już o nadanie nowego NIP, lecz na wystawianych następnie fakturach i rachunkach uproszczonych oraz w ofertach podawać będzie numer nadany uprzednio temu oddziałowi, w związku z jego opodatkowaniem innym podatkiem bądź posiadaniem statusu płatnika podatku albo płatnika składek ubezpieczeniowych. Powyższe wynika bowiem z podstawowej zasady posiadania przez jeden podmiot wyłącznie jednego NIP.

2.Na marginesie Ministerstwo Finansów przypomina, iż od dnia 1 stycznia 1999 r. w związku z nowelizacją ustawy o NIP, dla powstania obowiązku uzyskania niezależnego NIP wystarczające jest posiadanie przez konkretny podmiot statusu płatnika podatku bądź płatnika składek ubezpieczeniowych, bez konieczności jednoczesnego posiadania statusu podatnika - jak to miało miejsce do końca 1998 r. Zważywszy na powyższe, nie jest zasadne żądanie przez urzędy skarbowe od podmiotów dokonujących zgłoszeń identyfikacyjnych, w celu uzyskania NIP, a występujących jedynie w roli np. płatnika podatku lub płatnika składek ubezpieczeniowych, jednoczesnego złożenia zgłoszenia rejestracyjnego w zakresie podatku od towarów i usług oraz podatku akcyzowego (VAT-R), o ile nie występują podmiotowe i przedmiotowe przesłanki powstania obowiązku podatkowego w podatku VAT lub/i akcyzowym, określone w art. 2 oraz art. 5 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym (Dz. U. Nr 11, poz. 50 ze zm.) i jednocześnie przesłanki powstania obowiązku rejestracyjnego, określone w art. 9 wyżej powołanej ustawy.

Powyższa zasada jest wyraźnie potwierdzona w uściślonym z dniem 1 stycznia art. 6 ust. 1 ustawy o NIP, zgodnie z którym zgłoszenia identyfikacyjnego (na formularzu o symbolu NIP) dokonuje się niezależnie od zgłoszenia rejestracyjnego (na formularzu o symbolu VAT-R), o którym mowa w art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 8 stycznia 1993 r. o podatku od towarów i usług oraz o podatku akcyzowym.