Opodatkowanie sprzedaży akcji Banku Handlowego SA w Warszawie nabytych w transzy pracowniczej

Odpowiedź podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansów - z upoważnienia ministra - na interpelację nr 1753 w sprawie opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych sprzedaży akcji Banku Handlowego SA w Warszawie nabytych w transzy pracowniczej.

Szanowny Panie Marszałku! Nawiązując do przesłanej przy piśmie z dnia 20 marca 2006 r. interpelacji Pana Posła Maksa Kraczkowskiego z dnia 7 marca 2006 r. w sprawie opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych dochodów uzyskanych z odpłatnego zbycia akcji Banku Handlowego S.A. nabytych w tzw. transzy pracowniczej, uprzejmie informuję.

Sprawa opodatkowania dochodów uzyskanych przez pracowników Banku Handlowego ze sprzedaży akcji nabytych przy prywatyzacji tego banku była przedmiotem korespondencji z władzami banku już w 1999 r. Ministerstwo Finansów udzieliło dwukrotnie odpowiedzi Prezesowi Banku (pisma z dnia 29 września 1999 r. i 8 maja 2000 r.). Odpowiedzi tych udzielono po analizie obowiązujących przepisów prawa oraz przesłanych przez Bank materiałów, z której wynikało, że prywatyzacja Banku Handlowego została przeprowadzona na podstawie przepisów ustawy z dnia 13 lipca 1990 r. o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, (Dz. U. Nr 51, poz. 298 z późn. zm.).

Rada Ministrów w rozporządzeniu z dnia 23 grudnia 1996 r. w sprawie określenia przedsiębiorstw państwowych oraz jednoosobowych spółek Skarbu Państwa o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa (Dz. U. Nr 157, poz. 792 z późn. zm.) uznała Bank Handlowy za spółkę o szczególnym znaczeniu dla gospodarki Państwa. Rozporządzenie to wydane zostało na podstawie powołanej powyżej ustawy (art. 2a ust. 2 i art. 23 ust. 2). W konsekwencji zgoda na prywatyzację i zezwolenie na szczególny tryb zbycia części akcji Banku Handlowego wymagała decyzji Rady Ministrów.

Uchwałą Nr 18 z dnia 25 marca 1997 r. Rada Ministrów udzieliła zgody na prywatyzację i zezwoliła na szczególny tryb zbycia części akcji Banku Handlowego w Warszawie Spółka Akcyjna (M.P. Nr 18, poz. 172). Powołana uchwała również została wydana na podstawie przepisów ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Stosownie do przepisu art. 1 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 22 marca 1991 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych (Dz. U. z 1994 r. Nr 58, poz. 239 z późn. zm.) - nie jest publicznym obrotem papierami wartościowymi m.in. udostępnienie w procesie prywatyzacji przez Skarb Państwa akcji spółki pracownikom.

Przepis art. 52 pkt 1 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, stanowił, iż "zwalnia się od podatku dochodowego w okresie od dnia 1 stycznia 1993 r. do dnia 31 grudnia 2000 r. dochody ze sprzedaży obligacji Skarbu Państwa wyemitowanych po dniu 1 stycznia 1989 r. oraz obligacji wyemitowanych po dniu 1 stycznia 1997 r. przez jednostki samorządu terytorialnego, a także akcji dopuszczonych do obrotu publicznego, nabytych na podstawie publicznej oferty lub na giełdzie papierów wartościowych albo w regulowanym pozagiełdowym wtórnym obrocie publicznym; zwolnienie nie ma zastosowania, jeżeli sprzedaż tych obligacji lub akcji jest przedmiotem działalności gospodarczej". Zatem w świetle powyższego przepisu, aby uznać, że dochód ze sprzedaży akcji jest zwolniony od podatku muszą być spełnione łącznie dwie przesłanki, tj. akcje muszą być dopuszczone do obrotu publicznego i muszą być nabyte na podstawie oferty publicznej. Ponieważ akcje nabyte przez pracowników banku nie spełniają warunku dopuszczenia do obrotu publicznego to oferta ich nabycia traci charakter publiczny (są wyłączone z obrotu publicznego przez przepisy ustawy - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych), tym samym dochód uzyskany ze sprzedaży akcji podlega opodatkowaniu.

Prywatyzacja Banku Handlowego przebiegała według zasad wyznaczonych przez przepisy ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych. Różnice wynikały wyłącznie z faktu (co wykazano powyżej), że Bank Handlowy był spółką Skarbu Państwa o szczególnym znaczeniu dla gospodarki państwa i z tych względów przyjęto wspomniane rozwiązania. Dochody uzyskane przez pracowników prywatyzowanych przedsiębiorstw, na zasadach określonych w powołanej ustawie o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych, ze sprzedaży akcji, z tzw. transzy pracowniczej, od początku obowiązywania ustawy podlegały opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Stanowisko Ministerstwa Finansów w sprawie prywatyzacji Banku Handlowego potwierdzały liczne wyroki Naczelnego Sądu Administracyjnego m.in. wyroki: z dnia 13 grudnia 2001 r. sygn. akt III SA 2037/00, z dnia 17 grudnia 2001 r. sygn. akt III SA 1022/00, z dnia 28 grudnia 2001 r. sygn. akt III SA 2204/00, z dnia 3 stycznia 2002 r. sygn. akt III SA 2259/00. Naczelne Organy Państwa nie odegrały żadnej roli w ukształtowaniu stanowiska, że dochody uzyskane ze zbycia przedmiotowych akcji są zwolnione od podatku. W kwestii oceny skutków podatkowych danych czynności prawnych właściwe są organy podatkowe. W przypadku dochodów uzyskanych ze zbycia tzw. akcji pracowniczych Banku Handlowego Minister Finansów, od pierwszej odpowiedzi (jak wspomniano wyżej w 1999 r.), zajmował jednolite stanowisko, że dochody te podlegają opodatkowaniu.

Brak uwag Ministra Finansów do prospektu emisyjnego nie miał związku z ewentualnymi skutkami podatkowi powstałymi w wyniku nabycia oferowanych na jego podstawie akcji. Treść prospektu zawierała informację o obowiązującym stanie prawnym nie odnosząc się do konkretnych przypadków. Natomiast ocena ważności i skuteczności prawnej decyzji Komisji Papierów Wartościowych i Giełd z dnia 7 maja 1997 r. Nr RF-411-9/97-47/97 nie leży w kompetencjach Ministra Finansów. Do oceny zgodności z prawem decyzji administracyjnej uprawniony jest sąd administracyjny.

Odnosząc się do pytania dotyczącego prawidłowości postępowania organów podatkowych w stosunku do pracowników Banku Handlowego uzyskujących dochody ze zbycia akcji pracowniczych, należy zwrócić uwagę, że Minister Finansów - na podstawie art. 14 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, z późn. zm.) - sprawuje ogólny nadzór w sprawach podatkowych. W ramach tego nadzoru, w związku z toczącymi się postępowaniami w sprawie opodatkowania dochodu uzyskanego przez pracowników Banku Handlowego ze sprzedaży akcji, nabytych od Skarbu Państwa przy prywatyzacji tego Banku oraz wnioskami o umorzenie odsetek od zaległości podatkowej z tego tytułu, Minister Finansów pismem z dnia 13 grudnia 2005 r., skierowanym do Dyrektorów Izb Skarbowych i Naczelników Urzędów Skarbowych, zwrócił uwagę na fakt, że w interesie publicznym jest wzmacnianie zaufania obywateli do organów władzy publicznej. Fundamentem budowy tego zaufania jest przekonanie, iż obywatel nie będzie ponosił konsekwencji błędów powstałych przy wykonywaniu władzy publicznej. W ocenie Ministra Finansów, wyrażonej w powyższym piśmie, sytuacja która powstała w zakresie opodatkowania dochodu uzyskanego ze zbycia akcji pracowniczych Banku Handlowego S.A. może być kwalifikowana jako przypadek, w którym istnieje przesłanka interesu publicznego, pozwalająca na pozytywne rozpatrzenie wniosków o umorzenie odsetek za zwłokę.

W związku z otrzymywanymi sygnałami o pojawiających się nieprawidłowościach w toku postępowań podatkowych w sprawie określenia wysokości zobowiązania podatkowego z tytułu opodatkowania dochodu, uzyskanego ze sprzedaży akcji, nabytych w trakcie prywatyzacji tego Banku - Minister Finansów, pismem z dnia 20 grudnia 2005 r., skierowanym do Dyrektorów Izb Skarbowych i Naczelników Urzędów Skarbowych zwrócił uwagę m.in. na:

1) bezwzględne przestrzeganie przepisów ustawy - Ordynacja podatkowa, normujących zasady prowadzenia postępowania podatkowego; każde postępowanie powinno być prowadzone w sposób budzący zaufanie do organów podatkowych (art. 121 § 1 ustawy - Ordynacja podatkowa);

2) bezwzględne respektowanie wszystkich uprawnień strony, w toku prowadzonego postępowania i analizę całości materiału dowodowego (art. 122, art. 123, art. 187 § 1 i art. 192 ustawy - Ordynacja podatkowa);

3) niezwłoczne rozpatrywanie wniosków o wstrzymanie wykonania decyzji, składanych przed wniesieniem odwołania od decyzji (art. 224 § 3 ustawy - Ordynacja podatkowa);

4) przesłankę ważnego interesu podatnika lub interesu publicznego, które uprawniają organy podatkowe również do odraczania lub rozkładania na raty zapłaty zaległości podatkowej.

W dniu 29 grudnia 2005 r., na stronach internetowych Ministerstwa Finansów został zamieszczony komunikat, informujący o możliwości zgłaszania wszelkich wątpliwości, związanych z ewentualnymi nieprawidłowościami lub problemami w pracy służb skarbowych, przy rozpatrywaniu spraw dotyczących opodatkowania akcji Banku Handlowego S.A. Podatnicy, którzy od dnia 2 stycznia 2006 r. telefonicznie zgłaszali swoje uwagi dotyczące nieprawidłowości w pracy organów podatkowych przy rozpatrywaniu spraw związanych z opodatkowaniem dochodów uzyskanych ze zbycia akcji nabytych przez pracowników Banku Handlowego, w większości przypadków złożyli pisemne skargi na działanie konkretnych urzędów skarbowych. Skargi te, na mocy art. 231 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. - Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000 r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.) oraz zgodnie z art. 13 § 3 w związku z art. 13 § 1 pkt 2 ustawy - Ordynacja podatkowa, zostały przesłane do załatwienia właściwym Dyrektorom Izb Skarbowych. Dyrektorzy Izb Skarbowych zostali zobligowani do bezzwłocznego rozpatrzenia skarg oraz powiadomienia Ministerstwa Finansów o sposobie ich załatwienia.