OP-076-26/94 - Umowy sporządzone w związku z realizacją ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (jednolity tekst: Dz.U. Nr 71. poz. 342).

Jedna z Kas Rolniczych Ubezpieczenia Społecznego Oddziału Regionalnego w piśmie z dnia 22 września 1994 r. OP-076-26/94 zwróciła się z prośbą o uwzględnienie jej uwag w zakresie redakcji umów sporządzanych na zasadzie ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników. Dotyczą one praktyki notarialnej i z tego też powodu zostają opublikowane.

"Kasa Rolnicza Ubezpieczenia Społecznego Oddział Regionalny w ... zwraca się z uprzejmą prośbą o przekazanie Notariuszom działającym na terenie ..., aby w spisywanych umowach przekazania gospodarstwa rolnego (umowach sprzedaży, darowizny, przekazania następcy) zawierali datę przekazania gospodarstwa w posiadanie.

Ponieważ świadczenia emerytalne i rentowe, wynikające z ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, przysługują od daty spełnienia wszystkich wymaganych warunków, w tym warunku zaprzestania prowadzenia działalności rolniczej, organ rentowy rozpatrujący uprawnienia musi mieć ustaloną i potwierdzoną datę przekazania gospodarstwa rolnego.

Obecnie, jeśli w akcie notarialnym nie jest określona data przekazania gospodarstwa w posiadanie, KRUS przyjmuje, iż gospodarstwo zostało przekazane w posiadanie z datą sporządzenia tego aktu - i od tej daty przyznaje świadczenie emerytalne i rentowe.

W ostatnim okresie wiele przedłożonych w KRUS umów notarialnych zawierało zapis stanowiący, że przedmiotowe gospodarstwo rolne zostanie przekazane w posiadanie "niezwłocznie po zbiorach".

Takie określenie jest dla organu rentowego bardzo nieprecyzyjne (zbiory zboża, ziemniaków, buraków dokonuje się w różnych okresach), co uniemożliwia podjęcie wypłaty świadczenia bez przeprowadzenia dodatkowego dochodzenia, w jakiej dacie nastąpiło faktyczne przekazanie gospodarstwa w posiadanie. Takie organy, jak Urzędy Gmin lub Urzędy Rejonowe nie są zobowiązane do tego rodzaju ustaleń i nie dokonują na prośbę KRUS postępowania ustalającego daty faktycznego przejęcia gospodarstwa. Ponadto oświadczenia stron umowy składane w KRUS są sprzeczne, np. darczyńca oświadcza, że przedmiotowe gospodarstwo jest w posiadaniu obdarowanego od 1992 r., mimo zapisu w akcie notarialnym, iż będzie wydane po zbiorach 1994 roku.

W celu uniknięcia długotrwałego postępowania wyjaśniającego, jakie musi przeprowadzić organ rentowy w sprawach ustalenia daty przyznania świadczenia, zwracam się z prośbą do Notariuszy o zawieranie umów przekazania gospodarstwa rolnego z określoną datą przekazania przedmiotu umowy w posiadanie.

Jednocześnie zwracam się z prośbą do Notariuszy, aby zwrócili uwagę na to, że zgodnie z przepisami ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, uprawnienia do świadczeń emerytalno-rentowych przysługują rolnikom, którzy m.in. nie są właścicielami lub posiadaczami (samoistnymi lub zależnymi) użytków rolnych o powierzchni powyżej 1 ha fizycznego lub przeliczeniowego (od którego jest naliczany podatek rolny).

Rolnicy przekazujący gospodarstwo rolne w celu uzyskania uprawnień emerytalno-rentowych zwykle wyłączają część gospodarstwa z umowy przekazania, pozostawiając tę część do dalszego użytkowania.

W interesie przekazującego leży, aby pozostawił w użytkowaniu działkę gruntu nie przekraczającą 1 ha, aby mógł uzyskać uprawnienia do świadczeń z KRUS. Ponadto zdarza się, że przy przekazaniu całości gospodarstwa umową notarialną, dokonywany jest w akcie notarialnym zapis, iż ustanawia się na rzecz przekazującego prawo dożywotniego, nieodpłatnego użytkowania części gruntów. Notariusz, w interesie przekazującego, powinien poinformować go i tak określić w akcie notarialnym wydzieloną działkę gruntu, aby jej powierzchnia nie przekraczała 1 ha fizycznego lub przeliczeniowego, po to, aby organ rentowy mógł uznać, iż przekazujący spełnia ustawowe warunki do przyznania świadczenia emerytalno-rentowego".