Odszkodowania wypłacane zgodnie z ustawą o gospodarce nieruchomościami.

Ad 1. Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176, z późn. zm.) wolne od podatku dochodowego są przychody uzyskane z tytułu odszkodowania wypłacanego stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami lub z tytułu odpłatnego zbycia nieruchomości na cele uzasadniające jej wywłaszczenie oraz z tytułu sprzedaży nieruchomości w związku z realizacją przez nabywcę prawa pierwokupu, stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami.

Wywłaszczenie nieruchomości, w myśl art. 112 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2000 r. Nr 46, poz. 543, z późn. zm.), polega na pozbawieniu albo ograniczeniu, w drodze decyzji, prawa własności, prawa użytkowania wieczystego lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości i może być dokonane, jeżeli cele publiczne nie mogą być zrealizowane w inny sposób niż przez pozbawienie albo ograniczenie praw do nieruchomości, a prawa te nie mogą być nabyte w drodze umowy.

Wywłaszczenie nieruchomości następuje za odszkodowaniem na rzecz osoby wywłaszczonej odpowiadającym wartości wywłaszczonej nieruchomości (art. 128 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami). Odszkodowanie przysługuje również za szkody powstałe wskutek zdarzeń, o których mowa w art. 124-126 tej ustawy. Odszkodowanie powinno odpowiadać wartości poniesionych szkód. Jeżeli wskutek tych zdarzeń zmniejszy się wartość nieruchomości, odszkodowanie powiększa się o kwotę odpowiadającą temu zmniejszeniu.

Stosownie do postanowień art. 124 ustawy o gospodarce nieruchomościami starosta wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej może ograniczyć, w drodze decyzji, sposób korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzanie na nieruchomości ciągów drenażowych, przewodów i urządzeń służących do przesyłania płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody. Ograniczenie to następuje zgodnie z decyzją o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu.

Udzielenie zezwolenia powinno być poprzedzone rokowaniami z właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości o uzyskanie zgody na wykonanie prac. Rokowania przeprowadza osoba lub jednostka organizacyjna zamierzająca wystąpić z wnioskiem o zezwolenie. Do wniosku należy dołączyć dokumenty z przeprowadzonych rokowań.

Z wystąpienia (...) wynika, że w przypadku gdy w wyniku rokowań dochodzi do zawarcia porozumienia między właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości a osobą lub jednostką organizacyjną zamierzającą wystąpić z wnioskiem o zezwolenie - co do zasady - wypłacane jest stosowne wynagrodzenie za wznoszenie inwestycji na nieruchomości. Zdaniem Pana Posła wynagrodzenie to stanowi de facto odpowiednik odszkodowania, o którym mowa w art. 128 ust. 1 ustawy o gospodarce nieruchomościami. Wysokość wynagrodzenia jest efektem negocjacji między stronami, z pominięciem procedury ustalenia i wypłacenia odszkodowania na podstawie przepisów prawa administracyjnego.

Reasumując, pragnę zauważyć, że ustawa o gospodarce nieruchomościami przewiduje wypłatę odszkodowań w przypadku:

1) wywłaszczenia nieruchomości lub innego prawa,

2) wystąpienia szkody powstałej na skutek zdarzeń, o których mowa w art. 124-126 ustawy,

3) zmniejszenia wartości nieruchomości wskutek wystąpienia zdarzeń, o których mowa w pkt 2,

4) gdy po założeniu lub przeprowadzeniu ciągów, przewodów i urządzeń przywrócenie nieruchomości do stanu poprzedniego jest niemożliwe albo powoduje nadmierne trudności lub koszty.

Oznacza to, że wynagrodzenia za wznoszenie inwestycji na nieruchomości, ustalone w trakcie rokowań między właścicielem lub użytkownikiem wieczystym nieruchomości a osobą lub jednostką organizacyjną zamierzającą wystąpić z wnioskiem o zezwolenie takie nie mieszczą się w pojęciu odszkodowań wypłacanych stosownie do przepisów o gospodarce nieruchomościami. Faktu tego nie zmienia przy tym próba nazwania tych wynagrodzeń rekompensatami ustalonymi w drodze umowy cywilnoprawnej za udostępnienie nieruchomości na cel publiczny.

Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie podkreślał w swoim orzecznictwie (np. wyrok z dnia 25 listopada 1997 r., sygn. akt K.26/97), że wszelkie ulgi i zwolnienia podatkowe stanowią odstępstwo od zasady powszechności opodatkowania (wyrok z dnia 29 maja 1996 r., sygn. akt K.22/95). Konsekwencją powyższego jest wyjątkowy charakter ulg, odliczeń i zwolnień pojmowanych ściśle i zawężająco. Dlatego też przy interpretacji przepisów dotyczących zwolnień podatkowych należy stosować wykładnię literalną, która ma pierwszeństwo przed wykładnią celowościową. Oznacza to, że katalog zwolnień przedmiotowych zawarty w art. 21 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jest katalogiem zamkniętym i nie można interpretować go rozszerzająco.

Zatem literalne brzmienie art. 21 ust. 1 pkt 29 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wyklucza możliwość zwolnienia z podatku dochodowego przychodów otrzymanych przez osoby fizyczne z tytułu wypłaty wynagrodzeń za wznoszenie inwestycji na nieruchomości (rekompensat ustalonych w drodze umowy cywilnoprawnej za udostępnienie nieruchomości na cel publiczny).

Ad 2. Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52 i 52a oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Jak już wcześniej wspomniałam, wynagrodzenie (rekompensata) uzyskane z tytułu udostępnienia nieruchomości dla potrzeb przeprowadzenia inwestycji, otrzymane np. od zakładu energetycznego, nie jest wymienione w katalogu zwolnień przedmiotowych zawartym w art. 21 ustawy. W związku z tym podlega ono opodatkowaniu podatkiem dochodowym na ogólnych zasadach wg skali podatkowej.