Odliczenie od dochodu rent umownych (komunikat).

W związku z publikacjami prasowymi dotyczącymi odliczania od dochodu rent i powstałymi na tym tle wątpliwościami Ministerstwo Finansów wyjaśnia, co następuje:

1. Zgodnie z postanowieniami art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 z późn. zm.) odliczeniu od dochodu, przed opodatkowaniem, podlegają m.in. renty wypłacone w związku z umowami zawartymi na podstawie przepisów kodeksu cywilnego.

2. Stosowanie do postanowień z art. 906 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) do renty ustanowionej bez wynagrodzenia stosuje się przepisy o darowiźnie.

Zgodnie z komentarzem do kodeksu cywilnego opracowanym pod redakcją Jana Winiarza (Wydawnictwo Prawnicze, Warszawa 1989, s. 816) renta ustanowiona jest bez wynagrodzenia, jeżeli podmiot zobowiązany do jej świadczenia nie otrzymuje w zamian żadnego ekwiwalentu. W tym przypadku należy stosować wprost przepisy o darowiźnie (art. 888-902 k.c.) zarówno co do formy umowy, jak i do pozostałych problemów merytorycznych. Oświadczenie osoby ustanawiającej rentę nieodpłatną - zgodnie z art. 890 k.c. - powinno być złożone w formie aktu notarialnego. Spełnienie jednej czy kilku rat nie sanuje braku tej formy.

Jednak mimo braku zachowania formy aktu notarialnego czynność jest ważna, gdy całość świadczenia wynikającego z umowy renty (tj. wszystkie raty renty) została spełniona (art. 890 § 1 k.c.). Zatem np. zawarta w 1992 r. umowa renty zobowiązująca podatnika do wypłaty wszystkich świadczeń do końca 1997 r. stałaby się ważną czynnością prawną (pomimo braku formy aktu notarialnego) z chwilą wypłaty ostatniego świadczenia w niej przyrzeczonego. Jednak w tej sytuacji odliczeniu od dochodu na podstawie art. 26 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podlegałyby jedynie wydatki poniesione w 1997 r. W przypadku umowy zawartej w 1997 r. w zwykłej formie, w której zobowiązany oświadczył, że wszystkie przyrzeczone świadczenia zostaną wypłacone do końca 1997 r., czynność prawna zostanie uznana za ważną (pomimo braku formy aktu notarialnego) z chwilą spełnienia ostatniego świadczenia w tym roku. W tej sytuacji wszystkie wydatki zobowiązanego, poniesione w 1997 r. z tytułu renty umownej, podlegałyby odliczeniu od dochodu uzyskanego w tym roku.

3. Należy jednak podkreślić - odróżnić samo uznanie czynności prawnej za ważną nie jest tożsame ze spełnieniem warunków dla zastosowania odliczeń przewidzianych w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Zgodnie z art. 26 ust. 7 tej ustawy wysokość wydatków, podlegających odliczeniu od dochodu, ustala się na podstawie dokumentów stwierdzających ich poniesienie. Zatem tylko umowy w formie aktu notarialnego, jak i w zwykłej formie pisemnej (w przypadku spełnienia wszystkich świadczeń wynikających z umowy), a nie ustnej, łącznie z dowodami dokumentującymi poniesienie wydatku, mogą stanowić podstawę zastosowania odliczenia.

Reasumując, dla celów podatkowych istotne jest:

- uznanie czynności prawnej za ważną (w tym przypadku należy mieć na uwadze postanowienia art. 890 k.c.),

- sporządzenie umowy renty (oświadczenie darczyńcy w formie pisemnej, a gdy umowa dotyczy kilku lat podatkowych - w formie aktu notarialnego),

- posiadanie dokumentów stwierdzających poniesienie wydatku przez podatnika.

Jednocześnie Ministerstwo Finansów wyjaśnia, że pismem z dnia 9 października 1997 r., znak PO 5/IMD-01058-4386/97 (skierowanym do wszystkich izb i urzędów skarbowych) Ministerstwo odniosło się do umowy renty ustanowionej bez wynagrodzenia, jako odrębnego od darowizny tytułu prawnego uprawniającego do dokonania odliczenia. Pismo to zostało omówione przez Irenę Ożóg - dyrektora Departamentu Podatków Bezpośrednich i Opłat podczas konferencji prasowej, która miała miejsce w październiku ubiegłego roku. Zostało również niezwłocznie skierowane do publikacji w nr 5/97 "Biuletynu Skarbowego Ministerstwa Finansów", przy czym, z uwagi na dwumiesięczny cykl wydawniczy "Biuletynu" przedmiotowe wyjaśnienie ukazało się w najbliższym, ze względów technicznych, numerze.

Podkreślić należy, że wyjaśnienie Ministerstwa wskazywało na konieczność stosowania do rent umownych ustanowionych bez wynagrodzenia przepisów dotyczących darowizny, a nie rozstrzygało wszystkich aspektów związanych z koniecznością zachowania odpowiedniej formy prawnej umowy renty wymaganej do odliczenia ustanowionej renty od dochodu.