Obowiązek zapłaty podatku dochodowego od korzystania z bezpłatnych porad prawnych.

Szanowny Panie Marszałku! W związku z zapytaniem pana posła Krzysztofa Brejzy, przesłanym przy piśmie z dnia 26 lipca 2011 r., w sprawie podatkowej kwalifikacji otrzymywanych bezpłatnie porad prawnych uprzejmie informuję.

Na podstawie art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2010 r. Nr 51, poz. 307 z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10, w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. Wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń, jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia, ustala się według cen stosowanych wobec innych odbiorców (art. 11 ust. 2a pkt 1 ustawy).

Jeżeli więc udzielanie porad prawnych mieści się w zakresie działalności gospodarczej dokonującego świadczenia, to wartość pieniężną bezpłatnej porady prawnej ustala się na podstawie cen stosowanych wobec innych podmiotów. Stosownie do postanowień art. 9 ust. 1 ustawy opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Wyłączone zatem z opodatkowania podatkiem dochodowym są jedynie dochody, które zostały enumeratywnie wymienione przez ustawodawcę jako zwolnione z podatku, bądź dochody, od których minister finansów, działając na podstawie ustawy - Ordynacja podatkowa, zaniechał poboru podatku.

Katalog zwolnień przedmiotowych, określony w art. 21 ust. 1 ustawy, nie wymienia wartości świadczeń otrzymanych w postaci nieodpłatnych porad 2 prawnych, również minister finansów nie zaniechał poboru podatku do tego rodzaju świadczeń. Stąd też, w świetle przepisów ustawy, wartość takiego nieodpłatnego świadczenia stanowi dla otrzymującego przychód podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Uzyskany przez podatnika przychód należy zakwalifikować do innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy. Konsekwencją takiej kwalifikacji przychodu jest z jednej strony brak obowiązku odprowadzania zaliczki na podatek w trakcie roku, z drugiej natomiast - ciążący na podatniku obowiązek wykazania i doliczenia wartości nieodpłatnej porady prawnej do przychodów z pozostałych źródeł w zeznaniu podatkowym składanym za rok, w którym otrzymano to świadczenie.

Doliczenia omawianego świadczenia w zeznaniu podatkowym podatnik dokonuje na podstawie informacji PIT-8C, otrzymanej od podmiotu, który udzielił mu nieodpłatnej porady prawnej, w terminie do końca lutego roku następującego po roku podatkowym, w którym dokonano świadczenia (art. 42a ustawy).

W 2009 r. w Komisji Nadzwyczajnej "Przyjazne Państwo" do spraw związanych z ograniczaniem biurokracji trwały prace nad inicjatywą ustawodawczą w sprawie komisyjnego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz o zmianie niektórych innych ustaw (FUPP⁄ B- 161). Projekt ten zakładał wyłączenie z opodatkowania podatkiem od towarów i usług świadczenia w określonych przypadkach bezpłatnej pomocy prawnej. Ponadto projekt przewidywał wprowadzenie zmian w przepisach o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz o podatku dochodowym od osób prawnych, tak aby beneficjenci tej pomocy nie musieli ustalać wartości otrzymanej usługi. Jednakże pracom nad tym projektem nie nadano dalszego biegu.

Dodatkowo podkreślenia wymaga, iż niezasadne jest tworzenie nowej preferencji podatkowej funkcjonującej w obszarze niedookreślonym przez inne, właściwe gałęzie prawa, a przez to trudnym do oszacowania w zakresie skutków budżetowych. Przepisy normujące funkcjonowanie zawodów prawniczych i świadczenie usług prawnych nie definiują zasad, kryteriów i warunków świadczenia "nieodpłatnej pomocy prawnej" i tym samym nie dają podstaw do wyodrębnienia tej grupy świadczeń z ogólnego zbioru świadczeń nieodpłatnych. Prawnopodatkowa kwalifikacja "nieodpłatnej pomocy prawnej" ma charakter wtórny i nie może dokonywać się w oderwaniu od całego systemu prawnego. W mojej ocenie, w pierwszej kolejności w systemie prawa powinna pojawić się wyraźnie zdefiniowana instytucja "nieodpłatnej pomocy prawnej", aby ustawodawca mógł rozważać wykreowanie stosowanych rozwiązań podatkowych adekwatnych do celu i istoty takich świadczeń.

Jednocześnie pragnę poinformować, że w Ministerstwie Finansów nie są obecnie prowadzone prace zmierzające do zwolnienia z podatku dochodowego od osób fizycznych nieodpłatnego świadczenia w postaci bezpłatnej porady prawnej.