Nowelizacja Kodeksu pracy - ochrona przeciwpożarowa.

W związku z uchwaleniem ustawy z 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks pracy (Dz. U. Nr 223, poz. 1460) i z dodaniem art. 209¹ § 1 pkt 2 lit. b) informującego o obowiązku pracodawcy odnośnie wyznaczenia pracownika do wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników wyjaśniamy, że wynika to z obowiązującego już od wielu lat art. 4 ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1229, z późn. zm.). A więc nie jest to obowiązek nowy.

Artykuł 209¹ § 1 pkt 2 znowelizowanego Kodeksu pracy zobowiązuje wszystkich pracodawców, o których mowa w art. 3 k.p. - bez względu na liczbę zatrudnionych - do wyznaczenia pracowników m.in. do wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników, zgodnie z przepisami o ochronie przeciwpożarowej.

Oznacza to, że wyznaczony pracownik powinien wykonywać czynności określone w szczególności w przepisach art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej, a więc powinien również posiadać odpowiednie kwalifikacje, określone w tej ustawie.

Zgodnie z przepisami, każdy pracodawca - będący jednocześnie właścicielem, zarządcą lub użytkownikiem budynków, obiektów lub terenów - był od wielu lat zobowiązany do wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej. Przepisy znowelizowanego Kodeksu pracy nie zmieniają zakresu tych czynności.

Problemy z wdrożeniem obowiązku wynikającego z art. 209¹ § 1 pkt 2 lit. b) Kodeksu pracy będą mieli tylko ci pracodawcy, którzy dotychczas nie w pełni przestrzegali przepisów ustawy o ochronie przeciwpożarowej.

Zgodnie z art. 209¹ § 2 k.p. działania, o których mowa w § 1, to jest dotyczące m.in. wyznaczania pracowników do udzielania pierwszej pomocy i wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej, powinny być dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności, liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących zagrożeń. Także liczba pracowników wykonujących czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej powinna być uzależniona od rodzaju i poziomu występujących zagrożeń (art. 209¹ § 3 k.p.). Oznacza to, że w niektórych zakładach pracy niezbędne jest zatrudnienie 1 lub dwóch pracowników dla realizacji omawianych zadań, a w innym przypadku jest wystarczające zatrudnienie pracownika w niepełnym wymiarze czasu pracy np. na 1/5 etatu.

Kwalifikacje pracowników wyznaczonych przez pracodawcę do wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej, o których mowa w znowelizowanym Kodeksie pracy, określają przepisy ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej oraz przepisów wykonawczych do tej ustawy, a w szczególności rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 25 października 2005 r. w sprawie wymagań kwalifikacyjnych oraz szkoleń dla strażaków jednostek ochrony przeciwpożarowej i osób wykonujących czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej (Dz. U. Nr 215, poz. 1823).

Jeżeli pracodawca wynajmuje pomieszczenie pracy w budynku i ma uregulowany tryb postępowania i zakres odpowiedzialności w dziedzinie ochrony przeciwpożarowej z właścicielem lub zarządcą tego budynku, to wówczas należy uznać, że właściciel lub zarządca w imieniu pracodawcy realizują obowiązek określony w art. 209¹ k.p., w tym w § 1 pkt 2.

Dokonanie zmian w dziale dziesiątym "Bezpieczeństwo i higiena pracy" Kodeksu pracy było niezbędne ze względu na przedstawienie Polsce przez Komisję Europejską zarzutów formalnych w związku z niewłaściwym lub niepełnym wdrożeniem postanowień dyrektywy Rady 89/391/EWG z 12 czerwca 1989 r. w sprawie wprowadzenia środków w celu poprawy bezpieczeństwa i zdrowia pracowników w miejscu pracy (Dz. U. WE L 183 z 29.06.1989; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 5, t. 1, str. 349). Komisja Europejska nie narzuciła konkretnego terminu dokonania pełnego wdrożenia dyrektywy 89/391/EWG, jednak należało dokonać tego możliwie jak najszybciej, tak aby nie spowodować podjęcia przez Komisję kroków w celu rozstrzygania sprawy przez Trybunał Sprawiedliwości, co mogłoby narazić Polskę na dolegliwe kary finansowe.

Z pierwszych sygnałów wynika, że pewne problemy wystąpią z wyznaczeniem pracowników do wykonywania czynności w zakresie ochrony przeciwpożarowej i ewakuacji pracowników, szczególnie przez pracodawców zatrudniających jedną lub kilka osób (mikroprzedsiębiorstwa), zwłaszcza w kontekście wymagań kwalifikacyjnych określonych w przepisach o ochronie przeciwpożarowej. W tej sytuacji Jolanta Fedak, Minister Pracy i Polityki Społecznej, zwróciła się do Głównego Inspektora Pracy o niekorzystanie w 2009 r. z posiadanych uprawnień dotyczących możliwości karania (kara grzywny od 1 000 do 30 000 zł) pracodawców za niespełnianie wymagań kwalifikacyjnych przez wyznaczonych pracowników do wykonywania czynności z zakresu ochrony przeciwpożarowej, a wykorzystywanie w większym stopniu innych środków prewencyjnych. Ponadto rozważane są zmiany legislacyjne, uwzględniające potrzeby mikroprzedsiębiorstw w tym zakresie.