NB-BPN-III-PMB-526-395/01 - Spółka cywilna.

W związku z licznymi zapytaniami banków dotyczącymi wykazywania spółek cywilnych w sprawozdawczości przekazywanej do Narodowego Banku Polskiego oraz rachunku bankowego dla wspólników prowadzących działalność gospodarczą w ramach umowy spółki cywilnej, Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego przedstawia następujące wyjaśnienia.

Wprowadzenie od 1 stycznia 2001 r., ustawy - Prawo działalności gospodarczej spowodowało, że spółki cywilne nie są obecnie traktowane jako przedsiębiorcy i w konsekwencji podlegają wykreśleniu z ewidencji działalności gospodarczej. Przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej prowadzący działalność gospodarczą. Każdy ze wspólników spółki musi więc indywidualnie zarejestrować prowadzenie działalności gospodarczej jako przedsiębiorca, zgodnie z art. 2 ust. 1 wyżej wymienionej ustawy.

W związku z powyższym ulega zmianie, w sprawozdawczości przekazywanej przez banki od lipca bieżącego roku, sposób kwalifikowania spółek cywilnych z dotychczasowej grupy "przedsiębiorstw i spółek prywatnych oraz spółdzielni" do grupy "przedsiębiorców indywidualnych". Zmiany w definicjach wyżej wymienionych pojęć zostaną dokonane przy najbliższej aktualizacji "instrukcji sporządzania sprawozdania banku w powiązaniu z wzorcowym planem kont".

Natomiast w kwestii prowadzenia rachunków dla wspólników prowadzących działalność gospodarczą w ramach umowy spółek cywilnych pragniemy poinformować, że banki mogą prowadzić jeden wspólny rachunek bankowy dla osób fizycznych będących wspólnikami spółki cywilnej, wykorzystywany dla celów prowadzenia działalności gospodarczej.

Artykułu 52 ustawy z dn. 29.08.1997 r. - Prawo bankowe, który brzmi: "rachunek oszczędnościowy może być prowadzony dla kilku osób (rachunek wspólny), z których każda korzysta z uprawnień posiadacza rachunku w granicach określonych w umowie", nie należy traktować a contrario, to znaczy, że prawo nie zezwala na zakładanie innych niż rachunki oszczędnościowe wspólnych rachunków bankowych. Przepis ten informuje tylko o możliwości prowadzenia oszczędnościowych rachunków wspólnych, zaznaczając, że uprawnienia poszczególnych posiadaczy takiego rachunku przewidywać powinna umowa.

Przepis art. 2a ustawy z dn. 14.12.1994 r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym dostrzega możliwość istnienia rachunków wspólnych, ponieważ wyżej wymieniony przepis obejmuje ochroną gwarancyjną opisaną w ustawie, prowadzenie przez banki jednego rachunku dla kilku osób, bez wskazywania, że przepis ten odnosi się wyłącznie do oszczędnościowych rachunków wspólnych. Wszelkie wątpliwości rozwiewa w tej kwestii ustęp 2 przytoczonego przepisu, który wyraźnie wspomina o prowadzeniu takiego rachunku między innymi dla spółek cywilnych.

Nowe uregulowania prawne w ustawie z dn. 19.11.1999 r. - Prawo działalności gospodarczej, w części odnoszącej się do spółek cywilnych ustaliły, że przedsiębiorcami są wspólnicy spółki cywilnej w zakresie wykonywanej przez nich działalności gospodarczej. Zgodnie z art. 36 pkt 1 ustawy z dn. 20.08.1997 r. o Krajowym Rejestrze Sądowym, wspólnicy spółki cywilnej rejestrowani są w rejestrze przedsiębiorców jako osoby fizyczne wykonujące działalność gospodarczą. Artykuł 1a ust. 3 ustawy z dn. 20.08.1997 r. - Przepisy wprowadzające ustawę o Krajowym Rejestrze Sądowym zobowiązał osoby fizyczne, które do 31 grudnia 2000 r. prowadziły działalność gospodarczą w formie spółki cywilnej, do dostosowania w terminie 3 miesięcy formy wykonywanej działalności do wymogów nowego prawa działalności gospodarczej.

Prawo nie zabrania więc korzystania z formy spółki cywilnej dla wykonywania działalności gospodarczej przez osoby fizyczne, czyli wspólników.

Poza tym, zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy z dn. 29.09.1994 r. o rachunkowości, spółka cywilna - a nie jej wspólnicy - jest nadal adresatem obowiązku stosowania przepisów tej ustawy. Jest ona również podatnikiem podatku dochodowego od towarów i usług - zgodnie z ustawą z dn. 8.01.1993 r. o podatku dochodowym od towarów i usług. Ponadto przepisy ustawy z dn. 13.10.1995 r. o zasadach ewidencji i identyfikacji podatników i płatników stanowią, że spółka cywilna dokonuje zgłoszenia identyfikacyjnego i otrzymuje NIP z uwagi na posiadanie statusu jednostki organizacyjnej przede wszystkim na potrzeby VAT.

Przepis art. 13 ustawy z dn. 19.11.1999 r. - Prawo działalności gospodarczej nakłada na przedsiębiorcę obowiązek dokonywania lub przyjmowania płatności za pośrednictwem rachunku bankowego tego przedsiębiorcy w każdym przypadku, gdy stroną transakcji jest inny przedsiębiorca, a wartość należności lub zobowiązań przekracza kwotę podaną w tym przepisie. Nie oznacza to, że przepis ten stanowi przeszkodę w zawieraniu umów jednego wspólnego rachunku bankowego dla wszystkich wspólników spółki cywilnej, ponieważ jest to jeden rachunek, a współuprawnionymi do dysponowania środkami na tym rachunku są dwie lub więcej osób. Rachunek ten należy zatem do każdej z tych osób. Spełniony jest więc wymóg posiadania przez każdego przedsiębiorcę rachunku bankowego, a ustawodawca nigdzie nie określił, że rachunek ten powinien należeć wyłącznie do jednego przedsiębiorcy.

Umowa spółki cywilnej ma swoje uregulowania w przepisach art. 860 - 875 k.c. Należy przy tym pamiętać, że spółka cywilna nie ma osobowości prawnej, czyli nie może być podmiotem praw i obowiązków, co oznacza, że nie działa ona we własnym imieniu. Zatem podmiotami mającymi uprawnienia majątkowe do majątku spółki są sami wspólnicy. Wspólny rachunek bankowy zakładany dla spółki nie jest więc rachunkiem spółki, lecz rachunkiem wspólników.