NB-BPN-II-022-78 - Limity wierzytelności i wymogi kapitałowe z tytułu ryzyka.

W art. 71 ustawy Prawo bankowe określone zostały limity koncentracji wierzytelności, oznaczające poziom zaangażowania kredytowego, którego nie może przekraczać suma wierzytelności i udzielonych zobowiązań pozabilansowych obciążonych ryzykiem jednego podmiotu lub podmiotów powiązanych kapitałowo lub organizacyjnie. W kontekście tej normy ostrożnościowej powstają w praktyce bankowej dwie wątpliwości, które wyjaśniam poniżej.

1. Bezwzględność normy

Omawiane limity mają charakter bezwarunkowy w odniesieniu do całej działalności w bankach, których skala działalności handlowej nie jest znacząca oraz w odniesieniu do portfela bankowego w bankach, których skala działalności handlowej jest znacząca. Innymi słowy - ustawa Prawo bankowe bezwarunkowo zakazuje przekraczać tę normę. Określenie wymogu kapitałowego z tytułu przekroczenia tych limitów nie oznacza, iż ustawodawca dopuszcza to przekroczenie. Wymóg kapitałowy stanowi jedną z sankcji ustawowych i jednocześnie ma na celu odzwierciedlenie we współczynniku wypłacalności efektu nieostrożnego działania banku. Banki przekraczające omawiane limity mają obowiązek bezzwłocznego dostosowania zaangażowań lub funduszy własnych do poziomu spełniającego ustawowe limity.

Zaangażowania kredytowe wynikające z portfela handlowego banków, których działalność handlowa jest znacząca, podlegają natomiast odmiennemu traktowaniu. Mianowicie, w wymienionych bankach dopuszcza się możliwość przekroczenia omawianych limitów, jeśli spełnione są warunki określone w załączniku nr 10 cz. II, ust. 3 do uchwały KNB nr 5/2001 z 12 grudnia 2001 r. w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka... (Dz.Urz. NBP nr 22, poz. 43) - w szczególności, jeśli przekroczenie to wynika wyłącznie z zaangażowań kredytowych w portfelu handlowym i bank utrzymuje na właściwym poziomie wymóg kapitałowy z tytułu tego przekroczenia.

2. Zakres normy

Na podstawie ust. 1 pkt 1 art. 71 ustawy Prawo bankowe Komisja Nadzoru Bankowego w uchwale KNB nr 7/2001 z 12 grudnia 2001 r. w sprawie szczegółowych zasad i warunków uwzględniania wierzytelności oraz udzielonych zobowiązań pozabilansowych przy ustalaniu przestrzegania limitów koncentracji wierzytelności... (Dz.Urz. NBP nr 22, poz. 45) określiła szczegółowe zasady i warunki uwzględniania wierzytelności i zobowiązań pozabilansowych przy ustalaniu limitów koncentracji wierzytelności.

Zgodnie z § 1 pkt 1 uchwały KNB nr 7/2001 limity koncentracji wierzytelności dotyczą wszystkich, obciążonych jednym ryzykiem aktywów wymienionych na liście aktywów podlegających ważeniu ryzykiem, do celów wyznaczania ryzyka kredytowego. Aktywa te określa Załącznik nr 3 do uchwały KNB nr 5/2001 z 12 grudnia 2001 r. w sprawie zakresu i szczegółowych zasad wyznaczania wymogów kapitałowych z tytułu poszczególnych rodzajów ryzyka (Dz.Urz. NBP nr 22, poz. 43). Zdanie wstępne części III tego załącznika rozstrzyga kwestię ujmowania odsetek od należności - należność rozumiana jest łącznie z należnymi odsetkami, w tym także skapitalizowanymi, bez pomniejszania o utworzone rezerwy celowe oraz bez stosowania wag ryzyka (zgodnie z § 1 pkt 1 uchwały KNB nr 7/2001).

Ostatecznie zatem, do celów monitorowania limitów koncentracji wierzytelności i udzielonych zobowiązań pozabilansowych, uwzględnia się zarówno kwotę kredytu pozostającą do spłaty, jak i kwotę należnych odsetek. Obie te kategorie łącznie stanowią (zgodnie z ich naturą) roszczenie wobec kontrahenta banku i są miarą zaangażowania kredytowego banku wobec tego kontrahenta. Podobne traktowanie do celów ustalania przestrzegania limitu koncentracji wierzytelności obowiązuje dyskonto i prowizje.

Należy zaznaczyć, że zgodnie z aktualnymi regulacjami, podejście to obowiązuje także w rachunku wymogu kapitałowego z tytułu ryzyka kredytowego.