NB/BPN/I/96/00 - Koncentracja kapitałowa.

Zgodnie z art. 6 ust. 1 ustawy z dn. 29.08.1997 r. - Prawo bankowe, banki mogą obejmować lub nabywać akcje i prawa z akcji, udziały innej osoby prawnej nie będącej bankiem lub jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych. Działalność ta ograniczona została w ten sposób, że łączna wartość akcji, praw z akcji i jednostek uczestnictwa w funduszach powierniczych w stosunku do jednego podmiotu nie może przekroczyć 15% funduszy własnych banku. Zgodnie z art. 6 ust. 2 prawa bankowego ograniczenie to dotyczy również dopłat wynikających z art. 178 kodeksu handlowego oraz wkładów i sum komandytowych w spółkach komandytowych. Należy pamiętać, że środki finansowe wydatkowane na wyżej wymienione cele, w myśl art. 6 ust. 3 prawa bankowego, nie mogą przekroczyć łącznie 60% funduszy własnych banku.

Przedstawiona powyżej regulacja, określana w doktrynie mianem koncentracji kapitałowej, jest zasadą, od której wyjątkiem są wyłącznie przypadki wskazane w art. 6 ust. 4 i 5 prawa bankowego.

Jak wynika z treści art. 6 ust. 1 pkt 1 prawa bankowego, ustawodawca z uwagi na przedmiot wydatkowania środków finansowych dokonał rozróżnienia trzech następujących grup: akcje, udziały innej osoby prawnej nie będącej bankiem oraz jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych. Dlatego też, aby odpowiedzieć na przedstawioną wątpliwość, czy bank ma prawo do nabycia certyfikatów inwestycyjnych lub jednostek uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym, naszym zdaniem, nie jest konieczne analizowanie zaangażowania środków w takie inwestycje z punktu widzenia tego, czy zarówno jednostka uczestnictwa, jak i certyfikat inwestycyjny stanowią "udział innej osoby prawnej" w rozumieniu art. 6 ust. 1 pkt 1 prawa bankowego. Jak bowiem wskazano powyżej, jednostka uczestnictwa w funduszu inwestycyjnym, w świetle rozróżnienia dokonanego w omawianym zakresie w art. 6 ust. 1 pkt 1 prawa bankowego, stanowi, biorąc za wyznacznik przedmiot lokowania środków, odrębną i niezależną kategorię.

Z uwagi na powyższe oraz pamiętając o tym, że jednostki uczestnictwa w funduszach powierniczych (inwestycyjnych) zostały przez ustawodawcę expressis verbis wskazane w treści omawianego przepisu, nie powinna, naszym zdaniem, budzić wątpliwości prawna dopuszczalność nabywania przez banki, a tym samym angażowania posiadanych przez nie środków finansowych w takie inwestycje.

Mając powyższe na uwadze należy jednak zastanowić się nad ewentualnym stosowaniem dyspozycji art. 6 ust. 1 pkt 1 prawa bankowego do certyfikatów inwestycyjnych. Naszym zdaniem za punkt wyjścia tych rozważań należy przyjąć nie tylko charakter tych papierów wartościowych, ale również - a może przede wszystkim - cel wprowadzenia interpretowanej normy ostrożnościowej.

Zgodnie z art. 152 ust. 1 ustawy z dn. 28.08.1997 r. o funduszach inwestycyjnych, fundusze powiernicze istniejące w dniu wejścia w życie ustawy mogą przez trzy lata prowadzić działalność na dotychczasowych zasadach. Po upływie tego okresu wygasają zezwolenia udzielone towarzystwom funduszy powierniczych. Artykuł 154 tej ustawy dopuszcza możliwość przekształcenia funduszu powierniczego wyłącznie w fundusz inwestycyjny otwarty. Z takich zapisów wydaje się, że można wnioskować o tym, że certyfikaty inwestycyjne mogą emitować wyłącznie fundusze inwestycyjne utworzone na podstawie odpowiednich przepisów ustawy o funduszach inwestycyjnych. Zgodnie bowiem z art. 88 tej ustawy certyfikaty inwestycyjne mogą być emitowane wyłącznie przez fundusz inwestycyjny zamknięty.

Należy stwierdzić, że jednostki uczestnictwa i certyfikaty inwestycyjne, nie będąc tym samym produktem, mają wiele cech wspólnych. Z tego też względu, uznając wykładnię celowościową za właściwą dla interpretacji art. 6 ust. 1 pkt 1 prawa bankowego, wydaje się, że za uzasadniony należy uznać pogląd dopuszczający możliwość nabywania, obok jednostek uczestnictwa w funduszach powierniczych (inwestycyjnych), również emitowanych przez te fundusze certyfikatów inwestycyjnych. Należy jednak pamiętać, że również do tego typu działalności konieczne będzie stosowanie omówionych na wstępie ograniczeń angażowania środków finansowych banku.