NB/BPN/I/434/00 - Tajemnica bankowa.

W ślad za pismem Generalnego Inspektora Nadzoru Bankowego z dn. 11.02.2000 r. w sprawie stanu przestrzegania przez banki przepisów ustawy z dn. 29.08.1997 r. - Prawo bankowe dotyczących tajemnicy bankowej, banki przekazały informacje o stosowanych standardach w zakresie przestrzegania tajemnicy bankowej.

Analiza tych informacji przez nadzór bankowy wskazuje na występujące naruszenia przepisów w zakresie tajemnicy bankowej, jakie mają miejsce w przyjętych przez banki regulacjach i praktyce. Naruszenia te wydają się być niepokojące, zwłaszcza z punktu widzenia ochrony interesów klientów banków.

Za niewłaściwą praktykę należy uznać postępowanie wybranych banków w zakresie udostępniania informacji stanowiących tajemnicę bankową, będących w ich posiadaniu, osobom trzecim, z naruszeniem trybu określonego przepisami prawa.

Tajemnica bankowa należy do kategorii tajemnic ustawowo chronionych. Ogólny zakres przedmiotowy (informacje objęte tajemnicą bankową) i podmiotowy (podmioty obowiązane do jej zachowania) informacji stanowiących tajemnicę bankową określony został w art. 104 ust. 1 ustawy - Prawo bankowe. Zgodnie z tym przepisem tajemnica ta obejmuje wszystkie wiadomości dotyczące czynności bankowych i osób będących stroną umowy uzyskane w czasie negocjacji oraz związane z zawarciem umowy z bankiem i jej realizacją, z wyjątkiem wiadomości, bez ujawnienia których nie jest możliwe należyte wykonanie zawartej przez bank umowy, oraz wiadomości dotyczące osób, które nie będąc stroną umowy dokonały czynności pozostających w związku z zawarciem takiej umowy, z wyjątkiem przypadków, gdy ustawa przewiduje ujawnienie takich czynności. Zachowanie tej tajemnicy obliguje banki i osoby w nich zatrudnione oraz osoby, za pośrednictwem których bank wykonuje czynności bankowe.

W rozumieniu art. 5 ust. 1 i 2 ustawy - Prawo bankowe istotą działalności bankowej jest jej reglamentacja wynikająca z art. 5 ust. 4 ustawy, co w znacznym stopniu ogranicza możliwość pośrednictwa w zakresie czynności bankowych. Podmioty nie posiadające stosownych zezwoleń nie mogą wykonywać czynności bankowych, o których mowa w art. 5 ust. 1, chyba że działają one w imieniu i na rzecz banku. Przepis art. 104 ust. 1 ustawy - Prawo bankowe stanowi podstawę zobowiązującą pośredników do przestrzegania przepisów o tajemnicy bankowej na równi z bankami. Budzący zainteresowanie niektórych banków problem przetwarzania danych polegający na drukowaniu i wysyłaniu wyciągów bankowych przez osoby trzecie wiąże się z ujawnieniem tajemnicy bankowej. Bank nie może zlecić tej czynności innemu podmiotowi bez wyraźnej zgody jego klienta.

Dostęp do informacji objętych tajemnicą bankową jest przez ustawodawcę ściśle reglamentowany. Podstawowe zasady dostępu do tajemnicy bankowej sformułowane zostały w art. 104 ust. 2, art. 105 ust. 1-3 i art. 106 ust. 3 ustawy - Prawo bankowe. Zgodnie z art. 104 ust. 2 zd. 1 ustawy, banku nie obowiązuje zachowanie tajemnicy bankowej wobec stron umowy. Osobom trzecim wiadomości te nie mogą być ujawnione poza przypadkami określonymi w art. 105 ust. 1-3, art. 106 ust. 3, a także gdy strona będąca stroną umowy na piśmie upoważni bank do przekazania określonych informacji wskazanej przez siebie osobie. Konieczne jest podkreślenie, że dla banków, jako głównego posiadacza informacji stanowiących tajemnicę bankową (oczywiście poza drugą stroną dokonywanej przez niego czynności bankowej), osobami trzecimi są w szczególności:

- akcjonariusze banku, niezależnie od wielkości posiadanego pakietu akcji banku,

- członkowie w bankach spółdzielczych,

- banki będące uczestnikami jakiejkolwiek grupy kapitałowej, z wyłączeniem przypadku bankowej grupy kapitałowej w rozumieniu art. 113 ustawy - Prawo bankowe (bankowa grupa kapitałowa, o której mowa w art. 113, nie obejmuje sytuacji, gdy bankiem dominującym jest bank zagraniczny),

- audytorzy nie zatrudnieni przez bank,

- wszelkiego rodzaju podmioty w większości banków określane jako "podmioty prawnie lub strukturalnie związane z bankiem".

Z regulacji tych wynika, że dysponentem tajemnicy bankowej jest osoba, której dotyczą wiadomości objęte tajemnicą. Może ona jednak upoważnić na piśmie wskazaną przez siebie osobę do dostępu do określonych informacji. Oznacza to, że upoważnienie takie powinno określać konkretną zindywidualizowaną osobę, której bank może przekazać te informacje (oznaczenie osoby powinno mieć miejsce w postaci pozyskania przez bank przynajmniej imienia i nazwiska/nazwy, adresu/siedziby osoby trzeciej). Warto w tym miejscu zwrócić uwagą, że informacje objęte upoważnieniem również nie powinny mieć charakteru ogólnego, ale w możliwie czytelny sposób skonkretyzowanych danych o rodzaju udostępnianych informacji.

Jednoznaczne i stanowcze postanowienia przepisów art. 104 ust. 2 ustawy - Prawo bankowe nie pozostawiają wątpliwości, że za niezgodne z prawem i tym samym niedopuszczalne należy uznać umieszczanie przez banki w regulaminach i ogólnych warunkach umów klauzul zezwalających na przekazywanie osobom trzecim informacji objętych tajemnicą bankową. To samo dotyczy treści umów czy innych dokumentów związanych z dokonaniem czynności bankowych (np. wniosków o udzielenie kredytu).

Niewłaściwa jest praktyka banków wymuszająca na kliencie zaakceptowanie w umowie z bankiem lub we wzorcu umownym klauzul upoważniających bank do przekazywania informacji objętych tajemnicą bankową. Taka działalność banków, uzależniająca zawarcie umowy od przyjęcia przez klienta niekorzystnego warunku w postaci zgody na przekazywanie przez bank informacji objętych tajemnicą bankową, jest naruszeniem przepisów bezwzględnie obowiązujących. Ten szczególny reżim prawny w zakresie reglamentacji dostępu do tajemnicy bankowej, jaki ustawodawca przewidział w stosunku do banków, jako podmiotów zaufania publicznego, ma na celu ochronę interesów każdego klienta banku - strony czynności bankowej dokonywanej z bankiem, a dopiero w dalszej kolejności - banku.

Banki obowiązane są do przestrzegania przepisów dotyczących tajemnicy bankowej, ze szczególnym uwzględnieniem zasad jej ujawniania. Banki, którym ujawniono wiadomości stanowiące tajemnicę bankową, są obowiązane wykorzystywać te wiadomości wyłącznie w granicach upoważnienia. Ponadto przepisy ustawy - Prawo bankowe określają również zakres informacji, które mogą być przez banki udzielane.

Uzyskanie przez banki informacji stanowiących tajemnicę bankową jest równoznaczne z bezwzględnym zakazem dalszego przekazywania posiadanych informacji, sformułowanym w art. 105 ust. 3 i art. 171 ust. 5 ustawy - Prawo bankowe.

Zwraca uwagę problem ujawniania informacji objętych tajemnicą bankową macierzystemu nadzorowi bankowemu dla oddziałów banków zagranicznych lub banków zagranicznych, które są akcjonariuszami dominującymi w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 21.08.1997 r. - Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi. Zagraniczny nadzór bankowy w zakresie tajemnicy bankowej jest również osobą trzecią, o której mowa w art. 104 ust. 2 ustawy - Prawo bankowe. Zgodnie z art. 131 ust. 2 w związku z ust. 3 ustawy - Prawo bankowe, Komisja Nadzoru Bankowego może udzielić informacji dotyczących banku organowi nadzoru bankowego innego kraju wyłącznie stosownie do postanowień umowy międzynarodowej lub na zasadzie wzajemności, na podstawie uzgodnionego zakresu działań i wymiany informacji pomiędzy Komisją Nadzoru Bankowego a wspomnianym organem nadzoru bankowego. Należy jednak pamiętać, że na podstawie art. 131 ust. 3 pkt 1 ustawy Komisja może udzielić takich informacji, jeżeli wskutek tego nie zostanie naruszona m.in. tajemnica bankowa.

Wobec powyższego zwracamy się z prośbą o podjęcie działań zapewniających przestrzeganie przepisów ustawy - Prawo bankowe dotyczących tajemnicy bankowej i przekazywanych informacji dotyczących banku, organowi nadzoru bankowego innego kraju.

Jednocześnie informujemy, że Komisja Nadzoru Bankowego prowadzi intensywne działania w porozumieniu z nadzorami bankowymi innych państw, zmierzające - w możliwie jak najkrótszym terminie - do doprowadzenia uzgodnień w zakresie, o którym mowa w art. 131 ustawy - Prawo bankowe.