NB-BI-III-056-54/01 - Wytyczne dla bankowości prywatnej w sprawie globalnego zwalczania prania pieniędzy.

Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego pragnie przekazać tłumaczenie opracowania Global Anti-Money-Laundering Guidelines for Private Banking (Wolfsberg AML Principles).

W październiku 2000 r. sfinalizowane zostały prace nad sformułowaniem tak zwanych "Wytycznych dla bankowości prywatnej w sprawie zwalczania prania pieniędzy".

Wytyczne opracowane zostały z inicjatywy 11 dużych banków międzynarodowych, przy udziale ekspertów z berlińskiej centrali Transparency International oraz ekspertów: Stanleya E. Morrisa - międzynarodowego doradcy do spraw zwalczania prania pieniędzy, zarazem dyrektora FinCEN i członka FATF, oraz prawnika z Bazylei, prof. Marka Peitha, kierującego Grupą Roboczą do spraw Przekupstwa i Korupcji OECD.

Efektem pracy tego zespołu jest dokument znany jako zasady z Wolfsbergu, w którym następujące prywatne banki zobowiązały się do ich stosowania: ABN AMRO Bank NV, Banco Santander Central Hispano S.A., Barclays Bank, The Chase Manhattan Private Bank, Citibank N.A., Credit Suisse Group, Deutsche Bank AG, HSBC, J.P. Morgan, Societe Generale, UBS AG. Do wymienionej grupy banków-sygnatariuszy dołączyły na przełomie 2000/2001 r. dwa kolejne banki: Banca del Gottardo i Banca Commerciale Italiana.

Prezentowane wytyczne odnoszą się do relacji banku z klientem w ramach usługi typu "private banking". Zdaniem Generalnego Inspektoratu Nadzoru Bankowego zawarte w nich zasady mogą jednak znaleźć zastosowanie nie tylko przy opracowywaniu lub doskonaleniu istniejących w banku procedur dotyczących problematyki przeciwdziałania praniu pieniędzy w tym segmencie rynku. Przemawia za tym prostota oraz wyczerpujące potraktowanie zasadniczych kwestii praktyki zwalczania prania pieniędzy. Przystąpienie do grona banków respektujących wymogi określone w zasadach z Wolfsbergu nie jest skomplikowane, konieczne jest jedynie formalne zaakceptowanie stosowania tych zasad w swojej działalności.

W związku z powyższym uprzejmie proszę o spopularyzowanie przedmiotowego dokumentu oraz rozważenie podjęcia ewentualnych kroków pozwalających na zastosowanie w wewnątrzbankowych procedurach uniemożliwiających pranie pieniędzy rozwiązań przyjętych w zasadach z Wolfsbergu.

Jednocześnie, w uzupełnieniu informacji, jaką przekazałem bankom przy piśmie z dn. 31.08.2000 r., informuję, że w chwili obecnej na liście krajów i terytoriów nie współpracujących w zwalczaniu prania pieniędzy sporządzanej przez Financial Action Task Force znajduje się 19 krajów. Są to: Wyspy Cooka, Dominika, Egipt, Grenada, Gwatemala, Węgry, Indonezja, Izrael, Liban, Wyspy Marshalla, Myanmar, Nauru, Nigeria, Niue, Filipiny, Rosja, Saint Kitts i Nevis, Saint Vincent i Grenadyny oraz Ukraina. Lista krajów i terytoriów nie współpracujących oraz szersze informacje o przyczynach, które zdecydowały o takiej kwalifikacji, opublikowane są na stronie www1.oecd.org/fatf/.

Preambuła

Poniższe wytyczne uznaje się za właściwe dla relacji banku z klientem w ramach usługi typu "private banking". Wytyczne dla innych segmentów rynku mogą się od nich różnić. Postanawia się, że odpowiedzialność za określenie polityki i opracowanie stosownych procedur realizujących niniejsze wytyczne spoczywa na kierownictwie banku przyjmującego niniejsze wytyczne.

1.Akceptacja klienta - wytyczne ogólne

1.1.Informacje ogólne

Polityka banku powinna przeciwdziałać wykorzystywaniu jego operacji międzynarodowych do celów kryminalnych. Bank powinien dołożyć wszelkich starań, aby akceptowani byli jedynie klienci, których majątek i fundusze pochodzą z legalnych źródeł. Podstawowa odpowiedzialność za powyższe spoczywa po stronie pracownika banku udzielającego poręczenia za klienta, który ma zostać zaakceptowany. Wyłączne przestrzeganie wewnętrznych procedur kontrolnych nie zwalnia pracownika banku z tej podstawowej odpowiedzialności.

1.2.Identyfikacja

Bank podejmie wszelkie uzasadnione środki w celu ustalenia tożsamości swoich klientów i beneficjentów oraz będzie akceptował klientów jedynie wówczas, gdy proces ten zostanie zakończony.

1.2.1.Klient

* Osoby fizyczne - tożsamość będzie ustalana zgodnie z praktyką bankową poprzez odniesienie się do oficjalnych dokumentów tożsamości lub innych tego typu dowodów, stosownie do okoliczności.

* Korporacje, spółki, fundacje - bank powinien otrzymać urzędowe dokumenty potwierdzające formę organizacyjną klienta.

* Fundusze powiernicze - bank powinien otrzymać stosowne dokumenty dotyczące struktury i działalności podmiotu, dokumenty zaświadczające o jego założeniu, istnieniu oraz potwierdzające tożsamość powierników.

* Dokumenty określające tożsamość muszą być aktualne w momencie ich prezentacji.

1.2.2.Beneficjent

Beneficjenci muszą zostać ustaleni w przypadku wszystkich rachunków. Pogłębiona analiza musi być przeprowadzona wobec wszystkich głównych beneficjentów, zgodnie z następującymi zasadami:

* Osoby fizyczne - jeżeli na koncie widnieć ma nazwisko osoby fizycznej, pracownik banku musi stwierdzić, czy klient występuje we własnym imieniu. W przypadku jakichkolwiek wątpliwości bank ustali, w jakim zakresie prawnym i w czyim imieniu działa posiadacz konta.

* Osoby prawne - jeżeli klientem jest prywatna spółka inwestycyjna, pracownik banku powinien ustalić strukturę tej spółki w sposób wystarczający do określenia funduszy, głównego właściciela (głównych właścicieli) akcji oraz osób posiadających kontrolę nad funduszami, na przykład dyrektorów i osób uprawnionych do wydawania poleceń dyrektorom spółki. W odniesieniu do innych akcjonariuszy, pracownik banku dokona uzasadnionego osądu, czy istnieje potrzeba dalszej pogłębionej analizy. Zasada ta ma zastosowanie bez względu na to, czy kapitał udziałowy występuje w formie imiennej, czy na okaziciela.

* Fundusze powiernicze - jeżeli klient jest powiernikiem, pracownik banku powinien ustalić strukturę funduszu w sposób wystarczający dla określenia dostarczyciela funduszy (na przykład założyciela), osób posiadających kontrolę nad funduszami (na przykład powiernicy) oraz jakichkolwiek innych osób lub podmiotów upoważnionych do usuwania powierników. Pracownik banku powinien dokonać rozważnego osądu co do konieczności dalszego stosowania pogłębionej analizy.

* Stowarzyszenia nie posiadające osobowości prawnej - powyższe zasady mają zastosowanie w przypadku stowarzyszeń nie posiadających osobowości prawnej.

1.2.3.Konta otwierane na nazwisko menedżerów do spraw finansowych i podobnych pośredników

Pracownik banku dokona pogłębionej analizy w stosunku do pośrednika i ustali, czy stosuje on pogłębiona analizę wobec swoich klientów lub posiada prawny obowiązek do dokonywania takiej pogłębionej analizy, która zadowalałaby bank.

1.2.4.Pełnomocnictwa/osoby upoważnione do składania podpisów

Ustanowienie przez klienta pełnomocnika lub innej osoby uprawnionej do składania podpisów zazwyczaj wystarcza, by przeprowadzić wobec klienta pogłębioną analizę.

1.2.5.Postępowanie w przypadku klientów przypadkowych i wzajemnych kontaktów nawiązywanych w ramach bankowości elektronicznej

Bank powinien ustalić, czy klienci przypadkowi lub wzajemne kontakty zainicjowane poprzez kanały elektroniczne wymagają przed otwarciem rachunku wyższego stopnia pogłębionej analizy.

1.3.Pogłębiona analiza

Niezbędne jest zbieranie i przechowywanie informacji obejmujących następujące kategorie:

* cel i powód otwarcia konta,

* przewidywane obroty na koncie,

* źródło wpływów (opis działalności gospodarczej generującej wpływy netto),

* szacunkowe wpływy netto,

* źródło funduszy (opis pochodzenia i metody przekazania środków pieniężnych, które zostały zaakceptowane przy otwarciu konta),

* referencje oraz inne źródła, jeśli istnieją, mogące potwierdzić informacje o reputacji.

Jeżeli nie będzie innych środków wystarczających do przeprowadzenia pogłębionej analizy klienta (na przykład pozytywnych i wiarygodnych referencji) - z klientem należy się spotkać przed otwarciem konta.

1.4.Obowiązek nadzoru

Powinien istnieć wymóg, aby wszyscy nowi klienci i nowe konta były akceptowane przez przynajmniej jedną osobę, inną niż pracownik banku.

2.Akceptacja klienta - sytuacje wymagające dodatkowej analizy/uwagi

2.1.Konta prowadzone pod numerem lub pod zmienionym nazwiskiem

Konta prowadzone pod numerem lub zmienionym nazwiskiem będą prowadzone jedynie po ustaleniu przez bank tożsamości klienta lub beneficjenta.

2.2.Kraje wysokiego ryzyka

Bank szczególnie wnikliwie będzie badać klientów i beneficjentów rezydujących oraz fundusze pochodzące z krajów uznawanych przez wiarygodne źródła za kraje posiadające nieodpowiednie standardy zwalczania prania pieniędzy lub należących do krajów wysokiego ryzyka ze wzglądu na przestępczość i korupcję.

2.3.Jurysdykcja offshore (raje podatkowe)

Ryzyko związane z podmiotami ustanowionymi w rajach podatkowych minimalizowane jest procedurami pogłębionej analizy opisanymi w niniejszych wytycznych.

2.4.Działania o wysokim stopniu ryzyka

Klienci i beneficjenci, których źródła majątku pochodzą z działań uznawanych za podatne na pranie pieniędzy, podlegać będą szczególnie wnikliwemu badaniu.

2.5.Osoby publiczne

Osoby, które zajmują lub zajmowały stanowiska zaufania publicznego, takie jak na przykład członkowie rządu, menedżerowie wyższego szczebla firm będących własnością skarbu państwa, politycy, wysocy rangą przedstawiciele partii politycznych oraz ich rodziny i osoby im bliskie wymagają badania szczególnie wnikliwego.

3.Aktualizacja danych klienta

Pracownik banku odpowiedzialny jest za aktualizację akt klienta według określonych zasad, w przypadku zaistnienia większych zmian. Organ kontrolny pracownika banku lub niezależny kontroler dokonywać będzie regularnych przeglądów istotnych części akt w celu zagwarantowania ich spójności i kompletności. Częstotliwość tych przeglądów zależna jest od rozmiarów i złożoności relacji z klientem oraz wynikającego z nich poziomu ryzyka.

4.Postępowanie w przypadku stwierdzenia działań nietypowych i podejrzanych

4.1.Definicja działań nietypowych i podejrzanych

Bank powinien posiadać pisemną procedurę identyfikowania przypadków nietypowych i podejrzanych działań oraz postępowania wobec nich. Procedura powinna zawierać definicję tego, co uważane jest za działania nietypowe lub podejrzane i podawać ich przykłady.

Działaniami nietypowymi lub podejrzanymi mogą być transakcje:

- na koncie lub inne czynności, które nie są spójne z dokumentacją pogłębionej analizy,

- gotówkowe ponad określoną kwotę,

- przepuszczania środków przez konto.

4.2.Identyfikacja działań nietypowych i podejrzanych

Działania budzące wątpliwości mogą być zidentyfikowane przez:

- monitorowanie transakcji,

- kontakty z klientem (spotkania, dyskusje, wizyty w kraju klienta),

- informacje stron trzecich (na przykład prasa, Reuters, Internet),

- własna wiedza pracownika banku o środowisku klienta (na przykład sytuacja polityczna w jego kraju).

4.3.Postępowanie wobec działań nietypowych lub podejrzanych

Pracownik banku, zarząd i/lub dział kontroli przeanalizuje tło wszelkich nietypowych i podejrzanych czynności. W przypadku braku jakiegokolwiek wiarygodnego wyjaśnienia - podjęta zostanie decyzja angażująca dział kontroli o:

- kontynuowaniu wzajemnych kontaktów biznesowych przy zwiększonym monitorowaniu,

- zerwaniu wzajemnych kontaktów z klientem,

- powiadomieniu władz o wzajemnych kontaktach.

Raport dla władz banku sporządza dział kontroli, przy czym może zaistnieć konieczność poinformowania kierownictwa wyższego szczebla (Starszy Specjalista do spraw Zgodności, Dyrektor Generalny, Główny Audytor, Dyrektor Naczelny). Zgodnie z wymogami lokalnie obowiązujących praw i przepisów, aktywa mogą być zablokowane, a transakcje mogą podlegać akceptacji działu kontroli.

5.Monitorowanie

Należy dysponować wystarczającym programem monitorowania. Na pracowniku banku spoczywa główna odpowiedzialność za monitorowanie operacji na koncie. Pracownik banku powinien orientować się w ważnych transakcjach i zwiększonej aktywności na rachunku, a w szczególności być świadomym dokonywania nietypowych i podejrzanych czynności (patrz pkt 4.1). Bank powinien zdecydować, do jakiego stopnia wypełnienie tych obowiązków będzie wymagało wsparcia przez użycie systemów zautomatyzowanych lub innych środków.

6.Obowiązki kontrolne

Istnieje konieczność posiadania pisemnej procedury ustalającej procedury kontrolne, które będą musiały być przedsięwzięte przez różne organy kontrolne (pracownika banku, niezależną jednostkę operacyjną, Audyt Zgodności, Audyt Wewnętrzny). Procedura kontrolna powinna obejmować czas, stopień kontroli, obszary podlegające kontroli, obowiązki, postępowanie po zakończeniu kontroli itp.

7.Sprawozdawczość

Ustala się obowiązek regularnego sporządzania raportów dla kierownictwa odnośnie do kwestii związanych z praniem pieniędzy (na przykład ilość raportów dla władz banku, narzędzia monitorowania, zmiany w mających zastosowanie prawach i zasadach, ilość i zakres sesji szkoleniowych zapewnionych pracownikom).

8.Edukacja, szkolenie i informacja

Bank opracuje program szkoleniowy w zakresie identyfikacji i zapobiegania praniu pieniędzy dla pracowników kontaktujących się z klientem oraz pracowników do spraw Zgodności. Regularne szkolenie (na przykład coroczne) będzie również traktowało o tym, jak identyfikować i postępować z nietypowymi lub podejrzanymi czynnościami. Ponadto, pracownicy będą informowani o wszelkich ważnych zmianach w prawach i zasadach przeciwdziałania praniu pieniędzy. Wszyscy nowi pracownicy zostaną wyposażeni w wytyczne dotyczące procedur zwalczania prania pieniędzy.

9.Wymogi dotyczące zachowywania dokumentacji

Bank powinien ustalić wymogi dotyczące zachowania akt dla wszystkich dokumentów związanych ze zwalczaniem prania pieniędzy. Dokumenty muszą być przechowywane przez co najmniej pięć lat.

10.Wyjątki i odstępstwa

Bank opracuje procedurę dotyczącą wyjątków i odstępstw, akceptowaną przez niezależną jednostkę po oszacowaniu przez nią ryzyka.

11.Organizacja przeciwdziałania praniu pieniędzy

Bank powinien ustanowić niezależny dział składający się z pracowników posiadających odpowiednie kwalifikacje, odpowiedzialny za zapobieganie praniu pieniędzy (na przykład dział zgodności, niezależną jednostkę kontrolną, dział prawny).