NB-BI-III-056-1/04 - Zasady należytej staranności dotyczącej klientów dla banków

Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego przekazuje w załączeniu robocze tłumaczenie komunikatu Komitetu Bazylejskiego ds. Nadzoru Bankowego dotyczącego stanowiska odnośnie zgodności dokumentu wydanego w październiku 2001 r. przez Komitet pod tytułem "Zasady należytej staranności dotyczącej klientów dla banków" ("Customer Due Diligence for Banks") z opracowaniem wydanym w czerwcu 2003 r. przez Grupę Specjalną ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF - Financial Action Task Force) i zatytułowanego "Czterdzieści Zaleceń" (The Forty Recommendations).

Z uwagi na fakt, iż FATF zajmuje się problemem prania pieniędzy i finansowania terroryzmu (we wszystkich instytucjach finansowych i niefinansowych), a Komitet Bazylejski koncentruje się przede wszystkim na działaniach dotyczących zarządzania ryzykiem w instytucjach bankowych oczywiste, że pomiędzy "Zasadami należytej staranności…" (zwanymi dalej również ZNS) i "Czterdziestoma Zaleceniami" (zwanymi dalej również Zaleceniami FATF) występują różnice w użytych sformułowaniach.

Zasady zawarte w nowej uaktualnionej i poprawionej wersji Zaleceń FATF powinny być traktowane jako minimalne standardy, których stosowanie będzie monitorowane przez niezależnych ekspertów. ZNS stanowią natomiast zbiór wskazówek dotyczących podstawowych standardów pozyskiwania informacji na temat klientów zgodnie z zasadą "poznaj swojego klienta", które powinny być wprowadzone przez wszystkie banki na całym świecie.

W nowych Zaleceniach FATF szczególną uwagę zwrócono na możliwość stosowania procedur zachowania należytej staranności w kontrolowaniu klientów w oparciu o stopień ryzyka. Podobnie zostało to wyrażone w ZNS w punktach 19 i 54 (chociaż nie wprost), gdyż przewiduje się uzależnienie zakresu stosowania tych procedur od stopnia ryzyka.

Dodatkowo, Komitet Bazylejski zaleca szczególną ostrożność w wyciąganiu wniosków z różnic w sformułowaniach użytych w obu ww. dokumentach. Jednocześnie Komitet informuje, iż FATF wraz z międzynarodowymi instytucjami finansowymi (Międzynarodowym Funduszem Walutowym i Bankiem Światowym) pracuje nad uaktualnieniem metodologii, w celu dostosowania jej do nowych Zaleceń FATF. Przewidywane zakończenie prac nad uaktualnieniem metodologii przewidywane jest w pierwszej połowie 2004 r.

Najistotniejszymi w opinii Komitetu Bazylejskiego kwestiami, które wymagają wyjaśnień są następujące zagadnienia:

1) identyfikacja dotychczasowych klientów, (o których mowa w punkcie 24 ZNS oraz Zaleceniu 5 FATF). Zarówno Zalecenia FATF jak i ZNS koncentrują się na kwestii ryzyka i rodzaju klienta. W Zaleceniach FATF mowa jest o weryfikowaniu danych klientów posiadających już rachunek w banku "w stosownych momentach", natomiast ZNS mówi o konkretnych zdarzeniach, których wystąpienie powinno wiązać się z przeprowadzeniem weryfikacji. Zasadniczo jednak oba te podejścia niczym się od siebie nie różnią.

2) identyfikacja klientów, (o których mowa w punkcie 32 ZNS oraz Zaleceniu 5 FATF). Komitet uważa, że aby jak najlepiej korzystać ze środków prawnych dostępnych w ramach poszczególnych jurysdykcji, konieczne jest przyjęcie podejścia opartego na stopniu ryzyka i dlatego przypuszcza się, że właśnie takie podejście będą przyjmować inspektorzy nadzoru bankowego podczas wprowadzania w życie zaleceń zawartych w ZNS. Należy podkreślić, iż uzależnianie zakresu stosowania wspomnianych procedur od stopnia ryzyka nie może stanowić usprawiedliwienia działań zmierzających do złagodzenia opisanych standardów. Podejście takie jest jedynie wyrazem przekonania, że w zależności od poziomu ryzyka, standardy wyznaczone w Zaleceniach FATF i ZNS mogą być stosowane w różnym zakresie.

3) weryfikowanie klientów oraz identyfikacja rzeczywistych beneficjentów, (o których mowa w punkcie 33 ZNS oraz Zaleceniu 5 FATF). Komitet uważa, że zarówno w przypadku Zaleceń FATF jak i ZNS przyjęto założenie, że działania banku mające na celu ocenę ryzyka powinny odbywać się zgodnie z wytycznymi określonymi przez uprawnione organy.

4) dane identyfikacyjne klientów, (o których mowa w punkcie 36 ZNS oraz Zaleceniu 9 FATF). Komitet uważa, że można przyjąć, iż użycie w ZNS słowa "wymagane" a w Zaleceniach FATF słowa "niezbędne" w odniesieniu do informacji, jakie należy bezzwłocznie dostarczyć, oznacza, że w obu przypadkach dopuszcza się sytuację, gdzie dane identyfikacyjne, które należy bezzwłocznie przekazać jednostce nawiązującej stosunki biznesowe z danym klientem mogą mieć formę zaświadczenia czy sprawozdania przygotowanego przez inicjatora, zawierającego wszelkie niezbędne dane. Nie ma zatem obowiązku przedstawiania pełnej oryginalnej dokumentacji pod warunkiem, że taka pełna dokumentacja może być w każdej chwili udostępniona i że bank nawiązujący stosunki biznesowe z danym klientem ma pewność, iż wniosek o udostępnienie tej dokumentacji zostanie rozpatrzony pozytywnie. Podczas podejmowania decyzji w tej kwestii należy rozważyć względy praktyczne, takie jak miejsce, w którym znajduje się siedziba inicjatora. Zgodnie z powyższą interpretacją, nie ma praktycznej różnicy między ZNS a Zaleceniami FATF w zakresie wymagań wobec "inicjatora" lub "osób trzecich".

5) inicjator - osoba trzecia, (o których mowa w punkach 36, 39 i 40 ZNS oraz Zaleceniu 9 FATF). Zdaniem Komitetu inicjator nie musi podlegać nadzorowi w takim samym stopniu jak banki. Zgodnie z Zaleceniem 23. FATF, nadzór ostrożnościowy konieczny jest jedynie w przypadku instytucji finansowych, których dotyczą Zasady Podstawowe. Jeśli chodzi o inne instytucje wymienione w Zaleceniu 23 i 24 FATF odnosi się jedynie albo do procedur nadzoru lub kontroli służących przeciwdziałaniu procederowi prania pieniędzy (w przypadku instytucji, które nie podlegają Zasadom Podstawowym) albo do efektywnego systemu monitorowania i zapewnienia zgodności z zasadami dotyczącymi zwalczania procederu prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, które stosuje się w przypadku wyznaczonych niefinansowych podmiotów gospodarczych i niektórych grup zawodowych (prawnicy, księgowi, osoby zarządzające spółkami i trustami). ZNS nie reprezentuje całkowicie odmiennego stanowiska w tej sprawie. Dokument ten pozwala bankom polegać na inicjatorze, gdy spełnione zostały wszystkie warunki opisane w punkcie 36 i nakłada na bank obowiązek ustalenia, czy inicjator jest partnerem uczciwym i godnym zaufania. Oznacza to, że procedury stosowane przez inicjatora powinny być równie rygorystyczne, jak w przypadku, gdyby w stosunku do danego klienta przeprowadzał je sam bank. Inicjator nie musi być objęty nadzorem ostrożnościowym, jednak zasady zawarte z ZNS mówią, że wszelkie wymagane dane identyfikacyjne i pozostała dokumentacja dotycząca tożsamości klienta udostępniona przez inicjatora bankowi powinna zostać w razie potrzeby udostępniona inspektorowi nadzoru bankowego w celu jej skontrolowania.

Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego przypomina, że robocze tłumaczenie ww. dokumentu wydanego przez Komitet Bazylejski zostało przekazane prezesom banków w maju 2002 r. (pismo NB-BI-III-056-9/02 z dnia 21 maja 2002 r., a dokumentu FATF we wrześniu 2003 r. (pismo NB-BI-III-056-17/03 z dnia 3 września 2003 r.).

Dokument oryginalny Komitetu Bazylejskiego jest dostępny na stronach internetowych Banku Rozrachunków Międzynarodowych pod nazwą Customer due diligence for banks - Basel Commitee Publications No 85, October 2001, pod adresem www.bis.org/publ/. Natomiast oryginalny tekst dokumentu The Forty Recommendations - FATF dostępny jest na stronie internetowej www1.oecd.org/fatf/, na której zamieszczona jest również wersja polska dokumentu.

Komunikat prasowy

Komitet Bazylejski ds. Nadzoru Bankowego z zadowoleniem powitał dziś opublikowanie poprawionej i uaktualnionej wersji Zaleceń Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (FATF). Komitet z radością stwierdza, że w kwestiach dotyczących zachowania należytej staranności przez banki w kontrolowaniu klientów, nowe Zalecenia FATF w pełni odzwierciedlają zalecenia zawarte w wydanej w październiku 2001 r. przez Komitet publikacji "Zachowanie należytej staranności dotyczącej klientów dla banków". Wszystkie podstawowe idee zawarte w publikacji Komitetu Bazylejskiego zostały uwzględnione w dokumencie FATF.

Podczas gdy publikacja Komitetu skierowana jest wyłącznie do banków, Zalecenia FATF odnoszą się do wszystkich instytucji finansowych i niefinansowych. Ponadto, Komitet Bazylejski kładzie wielki nacisk na nadzór ostrożnościowy, jak również na działania zmierzające do zwalczania procederu prania pieniędzy i finansowania terroryzmu, co stanowi podstawowy zakres zainteresowania FATF. Zdaniem Komitetu ewentualne różnice pomiędzy Zaleceniami FATF a publikacją Komitetu wynikają przede wszystkim z różnych podstawowych obszarów zainteresowania obu instytucji.

Komitet Bazylejski uważa, że w uaktualnionej i poprawionej wersji Zaleceń FATF nie ma żadnych zapisów, które wymagałyby wprowadzenia zmian w publikacji "Zachowanie należytej staranności dotyczącej klientów dla banków". Pozostaje ona nadal podstawowym zbiorem wytycznych Komitetu Bazylejskiego wyznaczającym minimalne standardy procedur poznawania klienta oraz zarządzania przez banki ryzykiem operacyjnym, koncentracyjnym i prawnym, jak również ryzykiem narażenia dobrego imienia banku, co może być wynikiem niewłaściwego stosowania procedur zachowania należytej staranności w kontrolowaniu klientów.

Publikacja "Zachowanie należytej staranności dotyczącej klientów dla banków" została zatwierdzona przez inspektorów nadzoru bankowego z około 120 krajów na Konferencji dot. Nadzoru Bankowego zorganizowanej w 2002 r. w Cape Town. W stosownym czasie zawarte w tej publikacji zasady zostaną włączone do "Podstawowych zasad efektywnego nadzoru bankowego" Komitetu Bazylejskiego.