Komunikat dotyczący skutków niezrealizowania obowiązku doskonalenia umiejętności zawodowych, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2017 r. o dystrybucji ubezpieczeń

Mając na uwadze:

* cel nadzoru nad rynkiem finansowym określony w art. 2 ustawy z dnia 21 lipca 2006 r. o nadzorze nad rynkiem finansowym (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 180 z późn. zm.), jakim jest zapewnienie prawidłowego funkcjonowania tego rynku, jego stabilności, bezpieczeństwa oraz przejrzystości, zaufania do rynku finansowego, oraz zapewnienie ochrony interesów uczestników tego rynku, również poprzez rzetelną informację dotyczącą funkcjonowania rynku,

* Stanowisko, dotyczące realizacji obowiązku doskonalenia umiejętności zawodowych, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2017 r. o dystrybucji ubezpieczeń przesłane w dniu 27 grudnia 2019 r. do zakładów ubezpieczeń oraz stowarzyszeń zrzeszających dystrybutorów ubezpieczeń i dystrybutorów reasekuracji oraz opublikowane w dniu 12 lutego 2020 r. na stronie www.knf.gov.pl,

* zapytania podmiotów nadzorowanych, dotyczące skutków niezrealizowania obowiązku doskonalenia umiejętności zawodowych, o którym mowa w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 15 grudnia 2017 r. o dystrybucji ubezpieczeń (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r. poz. 1881), zwanej dalej: "u.d.u.",

UKNF przedstawia następujący komunikat, dotyczący skutków niezrealizowania obowiązku doskonalenia umiejętności zawodowych, o którym mowa w art. 12 ust. 1 u.d.u.

Przepis art. 12 ust. 1 u.d.u. zobowiązuje osoby wykonujące czynności agencyjne, osoby wykonujące czynności brokerskie w zakresie ubezpieczeń, osoby wykonujące czynności brokerskie w zakresie reasekuracji, osoby wykonujące czynności dystrybucyjne zakładu ubezpieczeń oraz osoby wykonujące czynności dystrybucyjne zakładu reasekuracji, do doskonalenia umiejętności zawodowych, w tym przez ukończenie co najmniej 15 godzin rocznie szkolenia zawodowego z wybranych tematów określonych w załączniku do u.d.u. Ponadto, zgodnie z art. 12 ust. 10 u.d.u., do doskonalenia umiejętności zawodowych, zobowiązani są także: agenci ubezpieczeniowi będący osobami fizycznymi, brokerzy ubezpieczeniowi będący osobami fizycznymi oraz brokerzy reasekuracyjni będący osobami fizycznymi; w przypadku agentów ubezpieczeniowych będących spółkami nieposiadającymi osobowości prawnej - osoby, o których mowa w art. 19 ust. 3 pkt 2 u.d.u., w przypadku agentów ubezpieczeniowych będących osobami prawnymi - członkowie zarządu, o których mowa w art. 19 ust. 3 pkt 3 u.d.u.; w przypadku brokerów ubezpieczeniowych będących osobami prawnymi oraz brokerów reasekuracyjnych będących osobami prawnymi - członkowie zarządu spełniający warunki, o których mowa w art. 34 ust. 4 pkt 1 lit. e i f albo ust. 8 lub 9 u.d.u.

Zgodnie z art. 12 ust. 2 u.d.u., obowiązek ukończenia szkolenia zawodowego powstaje z pierwszym dniem roku kalendarzowego następującego po roku, w którym osoba wykonująca czynności agencyjne, osoba wykonująca czynności brokerskie w zakresie ubezpieczeń lub osoba wykonująca czynności brokerskie w zakresie reasekuracji została wpisana do rejestru pośredników ubezpieczeniowych, a w przypadku osoby wykonującej czynności dystrybucyjne zakładu ubezpieczeń lub osoby wykonującej czynności dystrybucyjne zakładu reasekuracji - z pierwszym dniem roku kalendarzowego następującego po roku, w którym osoba ta faktycznie rozpoczęła wykonywanie tych czynności. Pierwsze szkolenie zawodowe należy ukończyć nie później, niż w terminie 18 miesięcy od dnia wpisu do rejestru pośredników ubezpieczeniowych osoby wykonującej czynności agencyjne, osoby wykonującej czynności brokerskie w zakresie ubezpieczeń, lub osoby wykonującej czynności brokerskie w zakresie reasekuracji lub dnia rozpoczęcia wykonywania czynności dystrybucyjnych zakładu ubezpieczeń lub czynności dystrybucyjnych zakładu reasekuracji przez osoby wykonujące takie czynności. W przypadku osób, o których mowa w art. 12 ust. 1 i 10 u.d.u., wykonujących w dniu wejścia w życie u.d.u. czynności dystrybucyjne, zgodnie z art. 107 ust. 5 u.d.u., termin ukończenia pierwszego szkolenia zawodowego w pełnym wymiarze upłynął w dniu 31 grudnia 2019 r.

Zdaniem organu nadzoru wskazanie przez ustawodawcę wprost terminu, w jakim powinno nastąpić wykonanie obowiązku ukończenia szkolenia zawodowego w przypadku osób, o których mowa w art. 12 ust. 1 i 10 u.d.u. oznacza, że nie można uzupełnić z mocą wsteczną szkolenia zawodowego za rok poprzedni. W szczególności "uzupełnienie" szkolenia zawodowego nie może nastąpić poprzez ukończenie szkolenia w zwiększonej liczbie godzin, w kolejnym roku kalendarzowym.

Od braku możliwości uzupełnienia z mocą wsteczną szkolenia zawodowego należy odróżnić możliwość korekty błędów formalnych dotyczących otrzymanych dokumentów potwierdzających ukończenie szkolenia zawodowego. Przez błędy formalne należy rozumieć niedochowanie wymagań wskazanych w treści art. 12 ust. 8 i 9 u.d.u. Możliwość korekty uchybień formalnych nie dotyczy natomiast konwalidowania uchybień dotyczących samego szkolenia.

Obowiązek wynikający z art. 12 ust. 1 i 10 u.d.u. należy powiązać z obowiązkami wynikającymi z art. 7 ust. 1 u.d.u., zgodnie z którym dystrybutor ubezpieczeń, wykonując dystrybucję ubezpieczeń, postępuje uczciwie, rzetelnie i profesjonalnie, zgodnie z najlepiej pojętym interesem klientów. Coroczne dopełnienie obowiązku ukończenia szkolenia zawodowego przez osoby, o których mowa w art. 12 ust. 1 i 10 u.d.u. umożliwia nabycie, utrwalanie i aktualizację wiedzy niezbędnej do właściwego wykonywania czynności przez ww. osoby. W ocenie organu nadzoru, przejawem profesjonalizmu dystrybutora ubezpieczeń jest nie tylko osobiste dopełnienie tego obowiązku (jeżeli obowiązek dotyczy danego dystrybutora), lecz również korzystanie przy wykonywaniu działalności dystrybucyjnej z usług osób, które zadośćuczyniły temu obowiązkowi.

Stosując przepisy dotyczące obowiązku ukończenia szkolenia zawodowego należy mieć na względzie obowiązek rzetelnego i profesjonalnego działania, zgodnie z najlepiej pojętym interesem klientów, nałożony na dystrybutora ubezpieczeń w art. 7 ust. 1 u.d.u. oraz podstawowy cel wprowadzenia obowiązku doskonalenia umiejętności zawodowych przez osoby, o których mowa w art. 12 ust. 1 i 10 u.d.u., jakim jest posiadanie przez te osoby aktualnej i pełnej wiedzy. W związku z powyższym, w razie stwierdzenia przez dystrybutora ubezpieczeń, iż wykonuje czynności wskazane powyżej przy pomocy osób fizycznych, które nie zrealizowały obowiązku ukończenia szkolenia zawodowego w 2019 r., powinien on zadbać, aby takie osoby nie wykonywały czynności dystrybucyjnych, do czasu zrealizowania tego obowiązku za 2020 r. Dopełnienie obowiązku ukończenia szkolenia zawodowego za 2020 r. nie zwalnia z odpowiedzialności z tytułu niezrealizowania tego obowiązku za 2019 r. Analogiczne działania powinny zostać podjęte także przez dystrybutorów, którzy osobiście nie dopełnili obowiązku ukończenia szkolenia zawodowego.

Z powyższego wynika również, iż w ramach sprawowanego nadzoru, o którym mowa w art. 26 u.d.u., zakład ubezpieczeń powinien posiadać informacje na temat spełnienia obowiązku ukończenia szkolenia zawodowego wskazanego w art. 12 ust. 1 u.d.u., w szczególności przez osoby fizyczne wykonujące czynności agencyjne na rzecz agenta ubezpieczeniowego. W tym zakresie niezbędne jest aktywne współdziałanie dystrybutora, przejawiające się w dostarczaniu zakładowi ubezpieczeń niezbędnych informacji w przedmiotowym zakresie.

Ponadto należy przypomnieć, iż zgodnie z art. 46 ust. 5 ustawy z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2020 r. poz. 895, dalej "u.d.u.i.r.") zarząd zakładu ubezpieczeń powinien zatwierdzić i zapewnić wprowadzenie w życie, sporządzonych w formie pisemnej, zasad dotyczących spełnienia obowiązków, o których mowa w art. 12 u.d.u. przez osoby, o których mowa w tym przepisie (art. 46 ust. 1 pkt 5 u.d.u.i.r.), natomiast zarząd zakładu reasekuracji powinien zatwierdzić i zapewnić wprowadzenie w życie sporządzone na piśmie zasady dotyczące spełniania obowiązków, o których mowa w art. 12 u.d.u. przez osoby, wykonujące w tym zakładzie czynności dystrybucyjne zakładu reasekuracji w rozumieniu u.d.u. (art. 46 ust. 1 pkt 6 u.d.u.i.r.). Zgodnie z art. 46 ust. 2 pkt 2 u.d.u.i.r. zasady, o których mowa w art. 46 ust. 1 pkt 5 i 6 u.d.u.i.r. powinny określać stanowisko odpowiedzialne za ich wprowadzenie w życie, natomiast zgodnie z art. 46 ust. 3 u.d.u.i.r. zasady te powinny co najmniej raz w roku podlegać przeglądowi i być dostosowywane do istotnych zmian w systemie zarządzania lub obszarze, którego dotyczą.

Mimo, że przepisy prawa nie wprowadzają expressis verbis podobnego obowiązku w stosunku do dystrybutorów innych, niż zakłady ubezpieczeń i zakłady reasekuracji, w ocenie organu nadzoru wdrożenie i stosowanie regulacji wewnętrznych w zakresie spełniania obowiązku ukończenia szkolenia zawodowego może stanowić wsparcie systemowe przy realizacji tego obowiązku spoczywającego na pozostałych dystrybutorach oraz realizacji obowiązków wynikających z art. 7 u.d.u., w zakresie korzystania przy wykonywaniu działalności dystrybucyjnej z usług osób, które zrealizowały obowiązek ukończenia szkolenia zawodowego, o którym mowa w art. 12 ust. 1 u.d.u.

W przypadku braku realizacji obowiązku ukończenia szkolenia zawodowego, określonego w art. 12 ust. 1 u.d.u., zastosowanie znajduje art. 84 ust. 2 u.d.u., zgodnie z którym organ nadzoru może:

W przypadku braku skutecznego nadzoru dystrybutora ubezpieczeń nad realizacją obowiązku ukończenia szkolenia zawodowego przez osoby fizyczne wykonujące czynności dystrybucyjne, skutkującego posługiwaniem się przez dystrybutora ubezpieczeń osobami, które nie dopełniły obowiązku ukończenia szkolenia zawodowego, o którym mowa w art. 12 ust. 1 u.d.u., zastosowanie może znaleźć art. 84 ust. 1 u.d.u., który określa możliwe sankcje administracyjne z tytułu naruszenia m.in. art. 7 ust. 1 u.d.u. Zgodnie z art. 84 ust. 1 u.d.u. organ nadzoru może, w drodze decyzji:

Zgodnie z art. 85 u.d.u., organ nadzoru, wydając decyzję w przedmiocie nałożenia środka nadzorczego przewidzianego w treści art. 84 ust. 1 lub ust. 2 u.d.u., przy wyborze rodzaju środka, jest obowiązany uwzględnić istotne okoliczności, w tym:

Ponadto, zgodnie z treścią art. 87 ust. 1 u.d.u., informacja o ostatecznej decyzji musi zostać przez organ nadzoru podana niezwłocznie do publicznej wiadomości, ze wskazaniem danych dotyczących ukaranego podmiotu, rodzaju nieprawidłowości a także rodzaju zastosowanego środka. Sankcja w postaci decyzji wydanej na podstawie art. 84 ust. 2 u.d.u. jest zatem dotkliwa reputacyjnie dla dystrybutora ubezpieczeń lub dystrybutora reasekuracji będącego jej adresatem.

W ramach sprawowanego nadzoru nad dystrybucją ubezpieczeń, UKNF monitoruje sposób wykonywania obowiązku doskonalenia umiejętności zawodowych wskazany w art. 12 u.d.u. W przypadku stwierdzonych naruszeń przepisów prawa w przedmiotowym zakresie, organ nadzoru skorzysta z przysługujących mu, wskazanych powyżej, środków nadzorczych. Podejmując decyzję o zastosowaniu konkretnego środka, organ nadzoru będzie kierował się przesłankami określonymi w treści art. 85 u.d.u., biorąc również pod uwagę m.in. stopień braku realizacji obowiązku (np. czy osoba zobowiązana w ogóle nie zrealizowała obowiązku, czy też realizowała go w niepełnym wymiarze) a także przyczyny braku realizacji obowiązku, czy też skalę posługiwania się osobami nieprzeszkolonymi przez dystrybutora. Stosowanym środkiem nadzorczym mogą być w szczególności kary pieniężne określone w treści art. 84 ust. 1 pkt 4 i 5 u.d.u. W przypadku stwierdzenia rażących naruszeń przepisów prawa organ nadzoru nie wyklucza jednakże podejmowania innych działań nadzorczych, z wykreśleniem z rejestru pośredników ubezpieczeniowych włącznie.