ITPP1/4512-492/15/MN - VAT w zakresie zasad opodatkowania i dokumentowania należnego odszkodowania z tytułu rozwiązania umowy najmu w sytuacji podjęcia działań celem odzyskania lokalu oraz opłat za faktyczne zużycie wody w okresie bezumownego korzystania z przedmiotu najmu.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770, z późn. zm.) w zw. z § 9 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 29 kwietnia 2015 r. (data wpływu 8 maja 2015 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zasad opodatkowania i dokumentowania należnego odszkodowania z tytułu rozwiązania umowy najmu w sytuacji podjęcia działań celem odzyskania lokalu oraz opłat za faktyczne zużycie wody w okresie bezumownego korzystania z przedmiotu najmu - jest prawidłowe.

W dniu 8 maja 2015 r. został złożony wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie zasad opodatkowania i dokumentowania należnego odszkodowania z tytułu rozwiązania umowy najmu w sytuacji podjęcia działań celem odzyskania lokalu oraz opłat za faktyczne zużycie wody w okresie bezumownego korzystania z przedmiotu najmu.

We wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Spółka w ramach prowadzonej działalności zakupiła grunty zabudowane budynkami.

Zakupiona nieruchomość była objęta 16 umowami najmu. Umowy najmu zawierały zapisy dotyczące rozwiązania umowy:

* Umowa może zostać rozwiązana, za pisemnym wypowiedzeniem, z zachowaniem trzymiesięcznego okresu wypowiedzenia (...);

* Po zakończeniu najmu Najemca jest zobowiązany zwrócić przedmiot najmu w terminie wskazanym przez Wynajmującego (...);

* Za opóźnienie w przekazaniu przedmiotu najmu Najemca obowiązany jest do zapłaty odszkodowania do wysokości 3-krotnego czynszu najmu i opłat za świadczenia dodatkowe za każdy miesiąc bezumownego korzystania z przedmiotu najmu, nie mniej jednak niż za okres jednego miesiąca (...).

15 najemców przyjęło oświadczenia o wypowiedzeniu umowy i opuściło lokale. Natomiast 1 najemca pomimo skutecznego doręczenia wypowiedzenia oraz wezwania do opuszczenia lokalu, odmówił wydania lokalu, co potwierdził w protokole. Spółka w dniu 24 kwietnia 2015 r. złożyła pozew sądowy o wydanie lokalu.

Spółka w oparciu o zapisy umowy obciążać będzie byłego najemcę:

* tytułem odszkodowania za bezumowne korzystanie w wysokości 3-krotnego czynszu najmu,

* opłatami za zużycie wody w wysokości faktycznego zużycia.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytania.

1. Czy Spółka w sytuacji rozwiązania umowy najmu i podjęcia działań celem odzyskania lokalu (wystawienie wezwania do opuszczenia lokalu oraz złożenie pozwu sądowego) powinna kwoty należnego odszkodowania udokumentować notami obciążeniowymi wystawianymi na byłego Najemcę.

2. Czy opłaty za faktyczne zużycie wody w okresie bezumownego korzystania z przedmiotu najmu powinny być rozliczane na podstawie wystawianych przez Spółkę faktur VAT.

Zdaniem Wnioskodawcy, cytującego treść art. 8 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, w związku z dokonanym wypowiedzeniem umowy najmu, kwoty należnego, określonego w umowie odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu w wysokości 3-krotności czynszu, nie stanowią wynagrodzenia z tytułu świadczenia usług najmu. Nie można też przyjąć, że kwoty te stanowią wynagrodzenie z tytułu tolerowania czynności lub sytuacji, o których mowa w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy, gdyż Spółka podjęła wszelkie możliwe działania (doręczenie wypowiedzenia umowy, wezwanie do wydania lokalu oraz wniesienie pozwu do sądu) zmierzających do opuszczenia lokalu przez byłego najemcę.

W związku z powyższym kwoty odszkodowania należnego Spółce nie stanowią zapłaty w rozumieniu art. 29a ustawy o podatku od towarów i usług i jako takie powinny być dokumentowane notami obciążeniowymi bez doliczania podatku VAT.

Spółka wskazała, że Jej stanowisko znajduje potwierdzenie w orzecznictwie - m.in. w prawomocnym wyroku NSA z dnia 15 stycznia 2015 r. sygn. 1980/13, w którym stwierdzono, że "Nie można zatem mówić o odpłatnym świadczeniu usług w rozumieniu art. 8 ustawy o VAT, w sytuacji, kiedy spółka akcyjna korzysta zarówno z nieruchomości gruntowych wnioskodawcy jak i jej pomieszczeń bezumownie. Nie oznacza to bowiem, iż ma miejsce dorozumiana zgoda, a zatem, iż istnieje milcząca umowa pomiędzy stronami. Także stwierdzenie co do nie podjęcia żadnych działań zmierzających do niekorzystania przez spółkę z nieruchomości gruntowych i pomieszczeń spółdzielni nie oznacza istnienia dorozumianej zgody na taki stan rzeczy, a przez to istnienie milczącej umowy. Zwłaszcza, kiedy właściciel gruntu podejmuje wszelkie dostępne prawem działania dla odzyskania posiadania gruntu nie obciążonego określonymi wadami.

Zdaniem Wnioskodawcy, dokonywane obciążenia opłatami z tytułu faktycznego zużycia wody w okresie bezumownego korzystania z lokalu przez byłego najemcę powinny być dokumentowane fakturami, a do ceny netto usługi powinien być doliczany podatek VAT. Zdaniem Spółki w tym przypadku zastosowanie mieć będzie przepis art. 8 ust. 2a ustawy, zgodnie z którym w przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054 z późn. zm.) opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Artykuł 7 ust. 1 ustawy stanowi, iż przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Stosownie natomiast do art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Przez świadczenie należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu. Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde działanie, powstrzymanie się od działania czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy o podatku od towarów i usług.

Z treści powołanego wyżej art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie.

Aby dane świadczenie uznać za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub świadczącego usługę. Przy czym, związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie. Pod pojęciem odpłatności dostawy towarów lub odpłatności świadczenia usług rozumieć należy prawo podmiotu dokonującego dostawy towarów lub świadczącego usługę do żądania od nabywcy towaru, odbiorcy usługi lub osoby trzeciej zapłaty ceny lub ekwiwalentu (np. w postaci świadczenia wzajemnego).

Przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest zatem określenie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonania tego świadczenia miało być wypłacone. Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

* w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

* świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy podkreślić, że ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie - jako usługa - podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Dana usługa podlega opodatkowaniu podatkiem VAT wówczas, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych.

Ponadto zgodnie z art. 106b ust. 1 ustawy podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

Jak stanowi art. 106b ust. 3 ustawy, na żądanie nabywcy towaru lub usługi podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:

* jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.

Z ww. przepisów wynika zatem, że podmiot, który wykonuje czynności podlegające opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jest zobowiązany do wystawienia faktury.

Z bezumownym korzystaniem z rzeczy mamy do czynienia, gdy osoba trzecia bez tytułu prawnego wchodzi w sferę uprawnień właścicielskich, w wyniku czego właściciel zostaje pozbawiony faktycznego władztwa nad rzeczą oraz możliwości czerpania z niej pożytków.

W przedmiotowej sprawie kwestią wymagającą interpretacji jest m.in. ustalenie, czy wskazana w zdarzeniu przyszłym należna od byłego najemcy kwota odszkodowania za bezumowne korzystanie z nieruchomości będącej własnością Wnioskodawcy w sytuacji podjęcia przez Spółkę działań celem odzyskania lokalu (wystawienie wezwania do opuszczenia lokalu oraz złożenie pozwu sądowego) podlega, czy też nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie przepisu art. 8 ust. 1 ww. ustawy.

Zaznaczyć przede wszystkim należy, że samo nazwanie w umowie należności "odszkodowaniem", poprzez stwierdzenie, że "Za opóźnienie w przekazaniu przedmiotu najmu Najemca obowiązany jest do zapłaty odszkodowania do wysokości 3-krotnego czynszu najmu (...)" nie przesądza, że faktycznie należność ta stanowi odszkodowanie.

Rozstrzygając o kwestii odszkodowania należy w pierwszej kolejności podkreślić, że odszkodowanie ma na celu naprawienie wyrządzonej szkody. Dla przybliżenia tej kwestii warto odwołać się do rozważań zawartych w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 18 lipca 2012 r., sygn. akt III CZP 39/12. Choć Sąd Najwyższy zajmował się kwestią odmienną od będącej przedmiotem wniosku, tj. zagadnieniem kary umownej w przypadku odstąpienia od umowy, na uwagę zasługują wywody natury ogólnej dotyczące możliwości powstania szkody w wyniku samego rozwiązania umowy. Kwintesencja stanowiska Sądu Najwyższego sprowadza się do tego, że kara umowna, stanowiąca surogat odszkodowania za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania, musi wiązać się z powstałą szkodą, a samo odstąpienie od umowy obowiązku zapłaty odszkodowania, choćby w postaci kary umownej, nie rodzi.

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto pomiędzy zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnienia adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną - świadczenie w zamian za wynagrodzenie, co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Zatem, jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie ma bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia, wówczas kwota wypłaconych odszkodowań nie mieści się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

Ponadto wskazać należy, że kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy regulują przepisy m.in. art. 224, 225 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121 z późn. zm.).

Stosownie do art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego, samoistny posiadacz w dobrej wierze nie jest obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i nie jest odpowiedzialny ani za jej zużycie, ani za jej pogorszenie lub utratę. Nabywa własność pożytków naturalnych, które zostały od rzeczy odłączone w czasie jego posiadania oraz zachowuje pobrane pożytki cywilne, jeżeli stały się w tym czasie wymagalne. Jak wynika z treści § 2 powołanego przepisu - od chwili, w której samoistny posiadacz w dobrej wierze dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy, jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy i jest odpowiedzialny za jej zużycie, pogorszenie lub utratę, chyba że pogorszenie lub utrata nastąpiła bez jego winy. Obowiązany jest zwrócić pobrane od powyższej chwili pożytki, których nie zużył, jak również uiścić wartość tych, które zużył.

Jak wynika natomiast, z art. 225 Kodeksu cywilnego, obowiązki samoistnego posiadacza w złej wierze względem właściciela są takie same jak obowiązki samoistnego posiadacza w dobrej wierze od chwili, w której ten dowiedział się o wytoczeniu przeciwko niemu powództwa o wydanie rzeczy. Jednakże samoistny posiadacz w złej wierze obowiązany jest nadto zwrócić wartość pożytków, których z powodu złej gospodarki nie uzyskał oraz jest odpowiedzialny za pogorszenie i utratę rzeczy, chyba że rzecz uległaby pogorszeniu lub utracie także wtedy, gdyby znajdowała się w posiadaniu uprawnionego.

O tym, czy bezumowne korzystanie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług, decydować będą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

W przypadku, gdy korzystający z nieruchomości nie opuszcza jej, a właściciel dążąc do tego wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej nieruchomości nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. W tej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia - nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania nieruchomością i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy po zakończeniu umowy dotychczasowy najemca nadal użytkuje nieruchomość za zgodą właściciela (nawet dorozumianą), płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) - z różnych względów - toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy spełnia definicję świadczenia usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Reasumując należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości mają okoliczności faktyczne. Generalnie sytuacja ta pozostaje poza opodatkowaniem podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumiane, milczące trwanie umowy - czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Jak wskazano wcześniej, świadczenie nieoparte na tytule prawnym wskazującym na istnienie obowiązku świadczenia usługi oraz wysokości wynagrodzenia nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. W przypadku bezumownego korzystania z cudzej własności właścicielowi przysługuje roszczenie o wynagrodzenie za bezprawne korzystanie z jego nieruchomości. Zapłata określonej kwoty pieniężnej wiąże się z prawem żądania naprawienia wynikłej szkody z tytułu bezprawnego korzystania z nieruchomości. Żądanie wynagrodzenia (roszczenia pieniężnego) w swojej istocie nie stanowi należności za wykonanie usług, lecz odszkodowanie. Przedmiotowego odszkodowania nie można traktować jako należności z tytułu świadczenia usługi, jest bowiem rekompensatą za niemożność pobierania pożytków i używania nieruchomości w okresie bezumownego korzystania.

Tym samym, w okolicznościach przedmiotowej sprawy, bezumowna czynność, dokonywana - jak wynika z wniosku - bez zgody (ani wyraźnej, ani dorozumianej) Wnioskodawcy (wskazano, że pomimo wezwania do opuszczenia lokalu były najemca odmówił jego wydania, konsekwencją czego było złożenie przez Wnioskodawcę pozwu do sądu o wydanie tego lokalu) nie stanowi transakcji opodatkowanej podatkiem od towarów i usług, a zapłata z tego tytułu odszkodowania nie stanowi należności za jej wykonanie.

W związku z powyższym takie odszkodowanie z tytułu bezumownego korzystania z lokalu przez byłego najemcę nie jest czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług i tym samym konsekwentnie nie powinno być udokumentowane fakturą, o której mowa w art. 106b ustawy o podatku od towarów i usług. Opisana czynność może być zatem udokumentowana dokumentem przewidzianym w przepisach ustawy o rachunkowości np. notą obciążeniową.

Odnosząc się natomiast do kwestii opodatkowania i dokumentowania rozliczenia za faktyczne zużycie wody w okresie bezumownego korzystania z przedmiotu najmu wskazać należy, że zgodnie z art. 8 ust. 2a ustawy o podatku od towarów i usług, w przypadku gdy podatnik, działając we własnym imieniu, ale na rzecz osoby trzeciej, bierze udział w świadczeniu usług, przyjmuje się, że ten podatnik sam otrzymał i wyświadczył te usługi.

Zatem w świetle ww. przepisu, w przypadku gdy Wnioskodawca będzie obciążał byłego najemcę należnością za faktycznie zużytą wodę (którą w okresie bezumownego korzystania z lokalu nabył we własnym imieniu, ale na rzecz byłego najemcy) wystąpi sytuacja, o której mowa w art. 8 ust. 2a ustawy o podatku od towarów i usług, zatem wystąpi po stronie Wnioskodawcy czynność podlegająca opodatkowaniu. W konsekwencji jeżeli były najemca jest podatnikiem podatku od towarów i usług, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub osobą prawną niebędącą podatnikiem, na Wnioskodawcy będzie ciążył obowiązek udokumentowania tej czynności fakturą. Natomiast w przypadku, gdy najemca jest innym niż wskazane takim podmiotem (np. osobą fizyczną nieprowadzącą działalności gospodarczej), to obowiązek wystawienia faktury wystąpi wyłącznie w przypadku zgłoszenia przez nabywcę żądania wystawienia faktury.

Podkreślić należy również, że niniejsza interpretacja została wydana w oparciu o przedstawione we wniosku zdarzenie przyszłe, co oznacza, że w przypadku, gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, bądź skarbowej zostanie określony odmienny stan faktyczny, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, Al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsk, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.