ITPP1/443-522/11/MS - Możliwość zwolnienia z opodatkowania podatkiem VAT usług na instrumentach finansowych w okresach miesięcznych, świadczonych na podstawie umowy zawartej z bankiem.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko, przedstawione we wniosku z dnia 6 kwietnia 2011 r. (data wpływu 11 kwietnia 2011 r.), uzupełnionym w dniu 18 lipca 2011 r. o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania usług, których przedmiotem są instrumenty finansowe - jest nieprawidłowe.

W dniu 11 kwietnia 2011 r. został złożony wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie opodatkowania usług, których przedmiotem są instrumenty finansowe.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca zabezpieczając się przed niekorzystnymi warunkami obrotu gospodarczego m.in. przed wahaniami kursów walutowych korzysta z pochodnych instrumentów finansowych, t.j. z kontraktów forward, zawierając z bankiem umowę na świadczenie usług na instrumentach finansowych w okresach miesięcznych. Uzyskane przychody i koszty z obrotu instrumentami finansowymi rozliczane są na "zasadach ogólnych".

W uzupełnieniu wniosku Wnioskodawca wskazał, iż na podstawie zawartej umowy dotyczącej kontraktu forward walutowy, bank świadczy umowę finansową na rzecz Wnioskodawcy, a Wnioskodawca w zależności od rozwoju sytuacji rynkowej (wahania kursów) uzyskuje prawo do sprzedania instrumentu bazowego lub prawo do zakupu instrumentu bazowego po określonej cenie. W związku z zawarciem umowy strony zobowiązały się wzajemnie do przeniesienia własności na rzecz drugiej strony określonej kwoty waluty w uzgodnionym terminie w przyszłości - zgodnie z przyjętym przez strony terminowym kursem wymiany (ustalonym z góry w momencie zawierania transakcji). Zawarty z bankiem kontrakt forward, to kontrakt zawarty bez fizycznej dostawy instrumentu bazowego, a rozliczenie następuje poprzez wypłatę różnicy wynikającej z kursu terminowego (tzn. przyjętego kursu waluty w transakcji terminowej forward i kursu spot (tzn. kurs natychmiastowego waluty na dany moment, dzień). Celem zawieranych transakcji forward jest zabezpieczenie pozycji bilansowych należności i zobowiązań w walutach przed ryzykiem wahań kursów (t.j. Wnioskodawca dostaje pieniądze od banku - na pozycji zobowiązań tzn., że kurs rzeczywisty na koniec miesiąca jest niższy niż w zawartej umowie więc firma musi zapłacić więcej dla kontrahenta czyli "forward na plus zobowiązania na minus = firma wychodzi na zero"). Ponadto w przypadku osiągnięcia zysku na kontrakcie forward przez bank, Spółka przelewa środki z takiej transakcji na rzecz banku. Natomiast w przypadku osiągnięcia zysku na kontrakcie przez Spółkę, to bank przelewa środki z takiej transakcji na rzecz Spółki.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie doprecyzowane w uzupełnieniu wniosku.

Czy uzyskane przez Wnioskodawcę środki z banku uzyskane z obrotu instrumentami finansowymi (kontrakty forward) - podlegają opodatkowaniu VAT i korzystają ze "stawki zwolnionej".

Zdaniem Wnioskodawcy, środki otrzymane z rozliczeń na transakcjach pochodnych instrumentów finansowych nie stanowią obrotu dla Wnioskodawcy w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług, a zatem Wnioskodawca nie ma obowiązku opodatkowania VAT otrzymanych kwot i wystawienia faktur. Argumentując prezentowane stanowisko Wnioskodawca wskazał, iż generalną zasadą wynikającą z ustawy o podatku od towarów i usług jest, że transakcje, których przedmiotem są instrumenty finansowe są zwolnione od podatku VAT - art. 43 ust. 1 pkt 7 i 37-41. Zgodnie z ustawą o podatku od towarów i usług podlega m.in. odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju - art. 5 ust. 1 pkt 1. Przez dostawę towarów należy rozumieć przeniesienie prawa do rozporządzenia towarami jak właściciel. Z kolei świadczeniem usług będzie każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemnącej osobowości prawnej, które nie stanowią dostawy towarów. Z powyższego według Wnioskodawcy wynika, iż pochodne instrumenty finansowe jako prawo majątkowe nie spełniają definicji towarów opodatkowanych dla celów VAT, a usługi w zakresie transakcji na instrumentach pochodnych świadczą instytucje finansowe.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 8 ust. 1 powołanej ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Stosownie do art. 5a cytowanej ustawy, obowiązującego od dnia 1 stycznia 2011 r., towary lub usługi będące przedmiotem czynności, o których mowa w art. 5, wymienione w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej, są identyfikowane za pomocą tych klasyfikacji, jeżeli dla tych towarów lub usług przepisy ustawy lub przepisy wykonawcze wydane na jej podstawie powołują symbole statystyczne.

Na podstawie art. 41 ust. 1 ustawy, stawka podatku od towarów i usług wynosi 22%, z zastrzeżeniem ust. 2-12c, art. 83, art. 119 ust. 7, art. 120 ust. 2 i 3, art. 122 i art. 129 ust. 1.

Jednakże, zgodnie z art. 146a pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2013 r., z zastrzeżeniem art. 146f, stawka podatku, o której mowa w art. 41 ust. 1 i 13, art. 109 ust. 2 i art. 110, wynosi 23%.

Oprócz stawki podstawowej, na wybrane grupy towarów i usług, ustawodawca przewidział także stawki obniżone oraz zwolnienia od podatku.

Zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 7 ustawy, zwalnia się od podatku transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące walut, banknotów i monet używanych jako prawny środek płatniczy, z wyłączeniem banknotów i monet będących przedmiotami kolekcjonerskimi, za które uważa się monety ze złota, srebra lub innego metalu oraz banknoty, które nie są zwykle używane jako prawny środek płatniczy lub które mają wartość numizmatyczną.

Według art. 43 ust. 1 pkt 38 ww. ustawy, zwalnia się od podatku usługi udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu usług udzielania kredytów lub pożyczek pieniężnych, a także zarządzanie kredytami lub pożyczkami pieniężnymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

W myśl art. 43 ust. 1 pkt 39 ustawy, zwalnia się od podatku usługi w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji i wszelkich innych zabezpieczeń transakcji finansowych i ubezpieczeniowych oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług, a także zarządzanie gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę lub pożyczkodawcę.

Stosownie do art. 43 ust. 1 pkt 40 ustawy o podatku od towarów i usług, zwalnia się od podatku usługi w zakresie depozytów środków pieniężnych, prowadzenia rachunków pieniężnych, wszelkiego rodzaju transakcji płatniczych, przekazów i transferów pieniężnych, długów, czeków i weksli oraz usługi pośrednictwa w świadczeniu tych usług.

Z kolei zgodnie z art. 43 ust. 1 pkt 41 cytowanej ustawy zwalnia się od podatku usługi, których przedmiotem są instrumenty finansowe, o których mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi (Dz. U. z 2010 r. Nr 211, poz. 1384), z wyłączeniem przechowywania tych instrumentów i zarządzania nimi, oraz usługi pośrednictwa w tym zakresie.

W myśl art. 43 ust. 13 ustawy, zwolnienie od podatku stosuje się również do świadczenia usługi stanowiącej element usługi wymienionej w ust. 1 pkt 7 i 37-41, który sam stanowi odrębną całość i jest właściwy oraz niezbędny do świadczenia usługi zwolnionej zgodnie z ust. 1 pkt 7 i 37-41.

Przepisu ust. 13 nie stosuje się do świadczenia usług stanowiących element usług pośrednictwa, o których mowa w ust. 1 pkt 7 i 37-41 (art. 43 ust. 14 ustawy).

Stosownie do art. 43 ust. 15 ustawy zwolnienia, o których mowa w ust. 1 pkt 7, 12 i 37-41 oraz w ust. 13, nie mają zastosowania do:

Z kolei stosownie do zapisu art. 43 ust. 16 ustawy, zwolnienie, o którym mowa w ust. 1 pkt 41, nie ma zastosowania do usług dotyczących praw i udziałów odzwierciedlających:

Przy czym, zgodnie z art. 2 ust. 1 i art. 3 pkt 1 ww. ustawy o obrocie instrumentami finansowymi przez instrumenty finansowe w rozumie się:

W tym miejscu wskazać należy, iż nowelizowany art. 43 ustawy, zawierający katalog usług zwolnionych wzoruje się (stanowi implementację) odpowiednich przepisów Dyrektywy Rady 2006/112/WE z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 2006 Nr 347 z późn. zm.). Zgodnie bowiem z art. 135 ust. 1 lit. b)-d) Dyrektywy 2006/112 z podatku VAT zwolnione są transakcje:

* udzielanie kredytów i pośrednictwo kredytowe, oraz zarządzanie kredytami przez kredytodawcę;

* pośrednictwo lub wszelkie działania w zakresie gwarancji kredytowych, poręczeń i wszelkich innych zabezpieczeń i gwarancji oraz zarządzanie gwarancjami kredytowymi przez kredytodawcę;

* transakcje, łącznie z pośrednictwem, dotyczące rachunków depozytowych, rachunków bieżących, płatności, przelewów, długów, czeków i innych zbywalnych instrumentów finansowych, z wyłączeniem windykacji należności.

W tym miejscu podkreślić należy, iż Trybunał Sprawiedliwości UE w orzeczeniu wydanym w sprawie First National Bank of Chicago (C -172/96), stwierdził, że "transakcje między stronami dotyczące zakupu przez jedną stronę uzgodnionej kwoty w jednej walucie w zamian za sprzedaż drugiej stronie uzgodnionej kwoty w innej walucie, przy czym obie te kwoty dostarczane są w tej samej dacie walutowania i strony uzgodniły (ustnie, elektronicznie lub pisemnie) waluty dla tych transakcji, kwoty tych walut, jakie mają być zakupione i sprzedane, stronę, która nabędzie walutę oraz datę walutowania, stanowią świadczenie usług za wynagrodzeniem w rozumieniu artykułu 2 ust. 1 VI Dyrektywy".

Ze stanu faktycznego przedstawionego we wniosku wynika, iż Wnioskodawca zabezpieczając się przed niekorzystnymi warunkami obrotu gospodarczego m.in. przed wahaniami kursów walutowych korzysta z pochodnych instrumentów finansowych, t.j. z kontraktów forward, zawierając z bankiem umowę na świadczenie usług na instrumentach finansowych w okresach miesięcznych. Na podstawie zawartej umowy dotyczącej kontraktu forward walutowy, bank świadczy umowę finansową na rzecz Wnioskodawcy, a Wnioskodawca w zależności od rozwoju sytuacji rynkowej (wahania kursów) uzyskuje prawo do sprzedania instrumentu bazowego lub prawo do zakupu instrumentu bazowego po określonej cenie. W związku z zawarciem umowy strony zobowiązały się wzajemnie do przeniesienia własności na rzecz drugiej strony określonej kwoty waluty w uzgodnionym terminie w przyszłości - zgodnie z przyjętym przez strony terminowym kursem wymiany (ustalonym z góry w momencie zawierania transakcji). Zawarty z bankiem kontrakt forward, to kontrakt zawarty bez fizycznej dostawy instrumentu bazowego, a rozliczenie następuje poprzez wypłatę różnicy wynikającej z kursu terminowego. W związku z zawartymi umowami, w przypadku osiągnięcia zysku na kontrakcie forward przez bank Wnioskodawca przelewa środki z takiej transakcji na rzecz banku. Natomiast w przypadku osiągnięcia zysku na kontrakcie przez Wnioskodawcę, to bank przelewa środki z takiej transakcji na jego rzecz. Na tym tle Wnioskodawca powziął wątpliwości czy "kontrakty forward" podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT.

Wskazać należy, iż na gruncie ustawy o podatku od towarów i usług, transakcje na instrumentach pochodnych mogą stanowić usługę pod warunkiem, że spełnione zostaną następujące przesłanki: dojdzie do realizacji świadczenia oraz świadczenie to będzie, co do zasady, odpłatne.

Ustawa o podatku od towarów i usług nie definiuje pojęć: kontrakt terminowy, kontrakt forward.

Zgodnie ze słownikiem finansowym - kontrakt terminowy to umowa dwóch stron o wykonanie transakcji kupna, w której kupujący zobowiązuje się do zakupu, a sprzedający do sprzedaży określonej ilości danego dobra, po określonej cenie, w określonym czasie w przyszłości.

Kontrakty terminowe wykorzystywane są przede wszystkim do zabezpieczania ryzyka wynikającego z faktu posiadania instrumentu bazowego, na który kontrakt został wystawiony. Kontraktami terminowymi można zabezpieczyć na przykład posiadany portfel akcji przed utratą wartości lub przykładowo w przypadku kontraktów na kursy walut, chronić wynik finansowy przedsiębiorstwa, gdy jest on obarczony ryzykiem walutowym. Pozwala on na zawarcie w danym momencie umowy, dzięki której będzie można sprzedać lub kupić (zależnie od rodzaju kontraktu) dany instrument bazowy w przyszłości po określonej z góry cenie.

Przy czym - forward walutowy - jest to transakcja, której istotą jest wzajemne zobowiązanie stron do przeniesienia własności na rzecz drugiej strony określonej kwoty waluty w uzgodnionym terminie w przyszłości, zgodnie z przyjętym przez strony terminowym kursem wymiany (ustalonym z góry w momencie zawierania transakcji). W przypadku rzeczywistej transakcji forward dochodzi do faktycznej wymiany walut, w przypadku transakcji nierzeczywistych (NDF - non delivery forward) następuje rozliczenie transakcji poprzez wypłatę jednej ze stron transakcji kwoty rozliczenia stanowiącej różnicę pomiędzy ustalonym kursem terminowym a kursem rzeczywistym w dniu realizacji transakcji.

Podkreślenia wymaga fakt, iż w przypadku transakcji na instrumentach pochodnych dochodzi do działania profesjonalnego podmiotu (w tym przypadku banku), polegającego na zabezpieczeniu danej jednostki gospodarczej przed ryzykiem niekorzystnych zmian cen określonego instrumentu bazowego. Przedmiotem świadczenia jest więc zabezpieczenie danego podmiotu przed wspomnianym ryzykiem gospodarczym. Natomiast w celu identyfikacji usługobiorcy i usługodawcy w danej transakcji może okazać się pomocne kryterium zaspokojenia potrzeb. Stosując to kryterium można uznać, że w transakcjach na instrumentach pochodnych usługobiorcą jest podmiot, który chce zaspokoić potrzebę zabezpieczenia się przed ryzykiem gospodarczym, natomiast usługodawcą jest podmiot, który tę potrzebę może zaspokoić. Jednak transakcje pochodne takie jak forward, budzą wątpliwości, bowiem w ramach zawartych umów zarówno Wnioskodawca, jak i instytucja finansowa zobowiązane są do dokonania wzajemnych świadczeń. A zatem w ramach powyższych transakcji (w przedmiotowej sprawie kontraktów forward) Wnioskodawca jest nie tylko odbiorcą świadczenia dokonywanego przez instytucję finansową (bank), lecz także dokonuje świadczenia na rzecz tej instytucji. W przypadku, gdy po stronie Wnioskodawcy, jako strony kontraktu forward - wystąpi zysk - bank zobowiązany jest do wypłaty jako strona kontraktu wynagrodzenia, tym samym Wnioskodawca zostaje uznany za usługodawcę.

Biorąc pod uwagę przedstawione zdarzenie przyszłe oraz obowiązujące w tym zakresie przepisy prawa podatkowego, stwierdzić należy, iż istotą w przedmiotowej sprawie jest fakt, iż transakcje zawierane na instrumentach pochodnych wymienionych we wniosku powodują wzajemne zobowiązania stron do określonych czynności wynikających z zawartej umowy. I tak w przypadku zawierania kontraktu forward, w ramach których obydwie strony transakcji będą dokonywały wzajemnych świadczeń, za usługodawców mogą być uznane obydwie strony takiej transakcji, czyli po stronie Wnioskodawcy będzie powstawał również obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług w momencie, kiedy to Spółka, będzie zaspakajać określoną potrzebę zabezpieczenia danego podmiotu przed ryzykiem gospodarczym (wypłata wynagrodzenia przez bank), a zatem przedstawiona we wniosku sytuacja mieści się w katalogu czynności wymienionych art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług jako odpłatne świadczenie usług.

A zatem czynność ta winna zostać udokumentowana fakturą VAT na podstawie art. 106 ustawy o podatku od towarów i usług. Stosownie bowiem do art. 106 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 1a, 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Tym samym stanowisko Wnioskodawcy, w zakresie powstania obowiązku podatkowego uznać należało za nieprawidłowe.

Jednakże, skoro - jak wynika z treści złożonego wniosku - przedmiotem świadczonych usług są instrumenty finansowe, o których mowa w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o obrocie instrumentami finansowymi, Wnioskodawca ma prawo stosować do tych usług zwolnienie od podatku przewidziane w art. 43 ust. 1 pkt 41 ustawy o podatku od towarów i usług.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, Al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsku po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy Krajowe Biuro Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.