ITPP1/443-161/08/10-S/AP

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów - uwzględniając wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 maja 2010 r. sygn. akt I FSK 918/09 oraz wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 21 stycznia 2009 r. sygn. akt I SA/Bk 528/08 stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 11 lutego 2008 r. (data wpływu 15 lutego 2008 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej opodatkowania podatkiem od towarów i usług nielegalnego poboru energii elektrycznej - jest prawidłowe.

W dniu 15 lutego 2008 r. został złożony wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej opodatkowania podatkiem od towarów i usług nielegalnego poboru energii elektrycznej.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W związku z występującymi sporadycznie przypadkami nielegalnego pobierania (kradzieży) energii elektrycznej z sieci elektroenergetycznej, Spółka na mocy postanowień art. 57 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. - Prawo energetyczne (Dz. U. z 2006 r. Nr 89, poz. 625 z późn. zm.), zobligowany jest do pobierania opłat za nielegalnie pobraną energię w wysokości określonej w taryfie lub dochodzić odszkodowania na zasadach ogólnych. Opłaty te podlegają ściągnięciu w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym w administracji.

Sankcyjny charakter przedmiotowych opłat związany jest z tym, że "Z.", jako podmiot zajmujący się dystrybucją energii elektrycznej, jest właścicielem linii elektroenergetycznych i urządzeń sieciowych specjalnie przeznaczonych do wykonywania tego rodzaju działalności. Straty w majątku sieciowym wskutek bezpośredniej ingerencji osób trzecich spowodowane są m.in. pobieraniem energii z całkowitym albo częściowym pominięciem układu pomiarowo-rozliczeniowego lub poprzez ingerencję w ten układ mającą wpływ na zafałszowanie pomiarów dokonywanych przez układ pomiarowo-rozliczeniowy (art. 3 pkt 18 Prawa energetycznego), zmieniającą lub uszkadzającą ten układ, powodując jego nieprawidłowe działanie. Zawsze jest to działanie niepożądane z punktu widzenia Spółki, które odbywa się bez jej wiedzy i aprobaty, oraz zakłóca dystrybucję energii elektrycznej do odbiorców finalnych. Dostrzegając problem nielegalnego pobierania energii elektrycznej, rozumianej jako dostawę energii w sposób planowy, niezawodny i przy zastosowaniu wymaganych zabezpieczeń, ustawodawca zobligował Spółkę do pobierania od sprawców kradzieży energii elektrycznej ryczałtowych opłat za nielegalny pobór o charakterze sankcyjnym (kar). Ponadto w uzupełnieniu wniosku Spółka poinformowała, że opłata za nielegalny pobór energii elektrycznej ma charakter sankcyjny i nie można jej traktować jak należności za usługi dystrybucyjne. Zasady w oparciu, o które określa się wysokość opłaty za nielegalny pobór energii elektrycznej, określone są w Taryfie OSD zatwierdzonej przez Prezesa Urzędu Regulacji Energetyki.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy należności z tytułu kar pieniężnych pobieranych przez Spółkę w formie opłat za nielegalny pobór energii elektrycznej, o których mowa w art. 57 ust. 1 Prawa energetycznego, podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Zdaniem Wnioskodawcy, opłaty pobierane za nielegalny pobór energii elektrycznej wymienione w art. 57 ust. 1 Prawa energetycznego, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, gdyż zgodnie z art. 2 pkt 1a oraz art. 14 ust. 1 i art. 15 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. U. UE L 06.347.1), a także art. 5 ust. 1 pkt 1 i ust. 2 oraz art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, tzw. kradzież energii elektrycznej nie może być uznana za odpłatną dostawę towarów. W konsekwencji opłaty pobierane przez Spółkę nie mogą być traktowane jako wynagrodzenie za dostarczoną energię elektryczną. Ponadto do przedstawionego stanu faktycznego stosuje się art. 6 pkt 2 ustawy, który wyłącza z zakresu przedmiotowego ustawy czynności, które nie mogą być przedmiotem prawnie skutecznej umowy.

Czynność nielegalnego poboru energii elektrycznej jest niewątpliwie sprzeczna z ustawą, nielegalna, karalna i wyraźnie przez prawo zakazana. Zgodnie z art. 278 § 5 Kodeksu karnego, czynność ta stanowi przestępstwo przeciwko mieniu, zagrożone karą pozbawienia wolności od 3 miesięcy do 5 lat. Natomiast w świetle norm prawa cywilnego dopuszczenie się przez odbiorcę nielegalnego poboru energii jest czynem niedozwolonym w rozumieniu art. 415 Kodeksu cywilnego rodzącym powstanie szkody po stronie dostawcy energii.

W świetle orzecznictwa ETS jak i WSA czynność nielegalnego poboru energii nie stanowi świadczonej odpłatnie dostawy towarów i w związku z tym nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Normatywna definicja "dostawy towarów" zawarta w art. 7 ust. 1 ustawy oznacza "przeniesienie prawa do rozporządzania towarem jak właściciel". Wynika z niej jednoznacznie, ze dostawa nie może być zrealizowana bez woli dostawcy. Kradzież towaru (energii elektrycznej) czyni z podmiotu, który się jej dopuszcza jedynie dzierżyciela. Jej skutkiem nie jest wyposażanie sprawcy w uprawnienie do rozporządzania towarem jak właściciel. Z tych względów kradzież nie może być uznana za zdarzenie powodujące przeniesienie praw pomiędzy poszkodowanym a sprawcą w rozumieniu powołanych wyżej przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Wnioskodawca podkreśla, że w przypadku nielegalnego poboru energii elektrycznej nie występuje element ekwiwalentności (tekst jedn. zapłata ceny). Brak charakteru świadczenia wzajemnego powoduje, że nie może być zatem utożsamiany z odpłatną dostawą towarów w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Zgodnie z art. 29 ustawy za podstawę opodatkowania przyjmuje się kwotę należną od nabywcy, która znana jest w momencie realizacji dostawy energii. W przypadku nielegalnego poboru energii i stwierdzenia jej kradzieży więź prawna między dostawcą a nabywcą nie istnieje, a skarżący dysponuje jedynie roszczeniem o naprawienie szkody w rozumieniu cywilistycznym lub w postaci opłat za nielegalne pobranie energii. Możliwość skorzystania przez Spółkę dystrybucyjną z odszkodowania określonego ryczałtowo w ustawie i rozporządzeniu wykonawczym nie oznacza, że przedmiotowe opłaty stanowią wynagrodzenie za nielegalnie pobraną energię i należy je opodatkować. Przeciwko zakwalifikowaniu nielegalnego pobierania energii jako dostawy towarów przemawia fakt, że jako nielegalne pobieranie energii kwalifikowane są także czyny związane z uszkodzeniem układu pomiarowo-rozliczeniowego, bez względu na to, czy pobór energii rzeczywiście miał miejsce. Należy także zauważyć, że na tle orzecznictwa SN oraz WSA, opłaty pobierane zgodnie z art. 57 ust. 1 Prawa energetycznego z tytułu nielegalnego poboru energii elektrycznej, stanowią szczególny rodzaj odszkodowania obciążającego odbiorcę względem dostawcy oraz szczególny sposób obliczenia tego odszkodowania. Kary (wysokość opłat) za zachowanie się podmiotu sprzecznie z prawem ustalone są jako wielokrotność stawek opłat za dostawę energii elektrycznej i co jest konsekwencją tego rozumowania, regulacja normatywna w ww. zakresie została przez ustawodawcę zamieszczona w rozdziale 7 ustawy - Prawo energetyczne zatytułowanym "Kary pieniężne". Opłata za nielegalny pobór energii z uwagi na swój charakter i sposób ustalania (ryczałt) zbliżona jest do kary ustawowej regulowanej w art. 485 kodeksu cywilnego. W świetle przedstawionych wyżej okoliczności, opłaty z tytułu nielegalnego poboru energii elektrycznej nie mogą być traktowane według Wnioskodawcy jako wynagrodzenie należne przedsiębiorstwu energetycznemu za dostarczony towar, w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług.

W interpretacji indywidualnej z dnia 30 kwietnia 2008 r. znak ITPP1/443-161/08/AP oceniono stanowisko Wnioskodawcy jako nieprawidłowe. Nie zgadzając się z treścią wydanej interpretacji, po uprzednim wezwaniu do usunięcia naruszenia prawa, Spółka złożyła skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie.

Wyrokiem z dnia 21 stycznia 2009 r. sygn. akt I SA/Bk 528/08 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku (po przekazaniu do rozpoznania według właściwości) uchylił zaskarżoną interpretację indywidualną stwierdzając, iż narusza ona przepis prawa materialnego tj. art. 5 ust. 1 pkt 1, w zw. z art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) poprzez błędną ich interpretację, polegającą na przyjęciu, że czynnością opodatkowaną podatkiem od towarów i usług jest nielegalny pobór energii, z tytułu którego nielegalnego poborcę energii obciąża się opłatą przewidzianą w art. 57 ust. 1 ustawy - Prawo energetyczne. W ocenie Sądu nielegalny pobór energii elektrycznej (kradzież energii elektrycznej), nie może być uznany za dostawę towaru, o której mowa w art. 7 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług. Prawodawca w definicji pojęcia "dostawy towaru" zawarł przesłankę "przeniesienia prawa do rozporządzania towarami", z którym musi wiązać się co najmniej jedno oświadczenie woli strony dokonującej czynności z określonym zamierzonym skutkiem. Nie można uznać, że nielegalny pobór energii jest następstwem woli dostawcy tej energii, albowiem okradany podmiot nie wyraża zgody na nielegalny pobór energii i nie ma też świadomości, że jest okradany w momencie nielegalnego przywłaszczania energii.

Minister Finansów kwestionując stanowisko Sądu pierwszej instancji, złożył w dniu 9 marca 2009 r. skargę kasacyjną, która wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 maja 2010 r. sygn. akt I FSK 918/09 została oddalona. W uzasadnieniu wyroku wskazano, iż przedmiotowe zagadnienie było niejednokrotnie przedmiotem rozważań Naczelnego Sądu Administracyjnego i na tej podstawie wykształciła się linia orzecznicza, zgodnie z którą nielegalny pobór energii nie stanowi dostawy towarów, a wypłacane z tego tytułu odszkodowanie, w tym w wysokości opłat określonych w taryfach, nie jest wynagrodzeniem (płatnością) za dostawę towarów, lecz rekompensatą za poniesioną szkodę. Naczelny Sąd Administracyjny w pełni podzielił tą linię orzeczniczą i powołał na tą okoliczność szereg wyroków NSA m.in. wyrok z dnia 23 marca 2010 r., sygn. akt I FSK 331/09, wyrok z dnia 6 stycznia 2010 r., sygn. akt I FSK 1501/08, wyrok z dnia 10 grudnia 2009 r., sygn. akt I FSK 1644/09, wyrok z dnia 9 grudnia 2009 r., sygn. akt I FSK 1384/08. Naczelny Sąd Administracyjny, uzasadniając swoje stanowisko stwierdził ponadto, że w przypadku nielegalnego poboru energii, zawiązuje się między dostawcą, a odbiorcą stosunek zobowiązaniowy, który po stronie dostawcy powoduje powstanie roszczenia o wyrównanie szkody. Roszczenie to podlega realizacji w myśl art. 57 Prawa energetycznego, który to przepis wyraźnie wskazuje, że kwestia naprawienia szkód wyrządzonych dostawcom energii nielegalnym poborem, została uregulowana w sposób szczególny, odbiegający od trybu przewidzianego w postępowaniu cywilnym. Tryby naprawienia szkody określone w powołanym wyżej przepisie mają charakter odszkodowawczy, o czym świadczy ich rekompensacyjny charakter, wynikający z poniesionej straty.

W dniu 24 września 2010 r. do tut. organu wpłynął prawomocny wyrok wydany przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Białymstoku z dnia 21 stycznia 2009 r., sygn. akt I SA/Bk 528/08, uchylający zaskarżoną interpretację.

W świetle obowiązującego stanu prawnego - biorąc pod uwagę rozstrzygnięcie zawarte w wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 28 maja 2010 r., sygn. akt I FSK 918/09 oraz Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku z dnia 21 stycznia 2009 r., sygn. akt I SA/Bk 528/08 - stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Mając powyższe na względzie, stosownie do art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej, odstąpiono od uzasadnienia prawnego dokonanej oceny stanowiska Wnioskodawcy.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, ul. H. Sienkiewicza 84, 15-950 Białystok, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.