ITPP1/443-1373b/13/MS

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2012 r. poz. 749 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 20 grudnia 2013 r. (data wpływu 23 grudnia 2013 r.), uzupełnionym w dniu 25 marca 2014 r., o wydanie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego, dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie braku opodatkowania opłaty z tytułu nieterminowego zwrotu wypożyczonych zbiorów lub ich zniszczenia, czy też zagubienia - jest prawidłowe.

W dniu 23 grudnia 2013 r. został złożony ww. wniosek, uzupełniony w dniu 25 marca 2014 r., o wydanie interpretacji indywidualnej, dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie m.in. opodatkowania opłaty z tytułu nieterminowego zwrotu wypożyczonych zbiorów lub ich zniszczenia, czy też zagubienia.

We wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

U. jest państwową szkołą wyższą. Uniwersytet jest czynnym podatnikiem VAT, rozliczającym podatek VAT w oparciu o art. 90 ust. 2 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług. W ramach Uniwersytetu funkcjonuje biblioteka, jako ogólnouczelniana jednostka organizacyjna, pełniąca zadania dydaktyczne, naukowe i usługowe. Biblioteka jest jednostką ogólnodostępną tj. z jej usług mogą korzystać zarówno studenci i pracownicy Uniwersytetu, jak i osoby niezwiązane bezpośrednio z działalnością uczelni.

W ramach swojej działalności biblioteka pobiera opłaty z tytułu wydania karty bibliotecznej, założenia i aktywacji konta bibliotecznego. Usługa ta jest niezbędna do prawidłowego świadczenia podstawowej usługi, czyli wypożyczania zbiorów. Umożliwia ona bowiem umieszczenie danej osoby w systemie komputerowym obsługującym proces wypożyczania zbiorów biblioteki oraz identyfikację użytkownika. Prawo do odpłatnego nabycia karty posiadają wszystkie osoby chcące korzystać ze zbiorów biblioteki. Obowiązek uiszczenia opłat za wydanie karty bibliotecznej wynika z zarządzenia Rektora Uniwersytetu z dnia 30 października 2013 r. w sprawie wprowadzenia regulaminu korzystania z biblioteki oraz z zarządzenia Rektora Uniwersytetu z dnia 26 września 2013 r. w sprawie zmiany cennika opłat i usług biblioteki. Wskazano, że zarówno wstęp na teren biblioteki, jak i samo wypożyczanie zbiorów są nieodpłatne.

Ponadto Biblioteka pobiera opłaty (kary) za nieterminowy zwrot zbiorów oraz za ich zniszczenie lub zagubienie. Opłaty te również wynikają z wymienionych powyżej zarządzeń Rektora. Biblioteka niedawno zmieniła swoją siedzibę, przenosząc się do nowego gmachu, którego budowa współfinansowana była z funduszy unijnych, w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego na lata 2007-2013. Inwestycja pochłonęła nieco ponad... mln złotych, z czego 70% (prawie... mln złotych) pochodziło z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego. Nakłady inwestycyjne ponoszone były od maja 2011 do sierpnia 2013 r. Budynek został oddany w użytkowanie w czerwcu 2013 r. W starej lokalizacji gmach biblioteki znajdował się w centrum kampusu, a w obrębie biblioteki i w budynkach sąsiadujących funkcjonowały punkty usługowe, związane z obsługą gastronomiczną oraz z usługami ksero, druku, skanowania itp. Usługi te były świadczone przez firmy zewnętrzne, które wynajmowały powierzchnię od Uniwersytetu. Przystępując do inwestycji budowy nowego gmachu biblioteki w 2010 r. nie zakładano w nim prowadzenia jakiejkolwiek działalności gospodarczej - miał on służyć wyłącznie usługom edukacyjnym zwolnionym od podatku VAT.

W ciągu ostatnich lat wymagania dotyczące funkcjonalności takich instytucji kultury, jakimi są biblioteki, uległy jednak w Polsce znacznym zmianom. Zapewnienie dostępu do usług takich, jak punkt ksero, czy punkt gastronomiczny stało się standardem. W nowym gmachu nie ma w tej chwili żadnych punktów usługowych, co poważnie ogranicza funkcjonalność Biblioteki, zwłaszcza dlatego, że nowy gmach zlokalizowany jest poza głównym kampusem i stoi w odosobnieniu od pozostałych obiektów uczelni. Nie jest tutaj prowadzona również żadna inna działalność gospodarcza. Wychodząc na przeciw aktualnym oczekiwaniom użytkowników biblioteki, Uniwersytet chciałoby wyłonić w przetargach firmy, które świadczyłyby ww. usługi w nowym gmachu. Wiąże się to jednak z kwestią kwalifikowalności podatku VAT w projekcie unijnym, w ramach którego gmach powstał. Zgodnie z przepisami bowiem, do kosztów kwalifikowanych projektu można zaliczyć jedynie VAT, co do którego nie ma prawnej możliwości jego odzyskania. Pozostały VAT jest kosztem niekwalifikowanym, a więc nie może być współfinansowany z funduszy unijnych.

W związku z powyższym opisem zadano m.in. następujące pytanie:

Czy opłaty z tytułu nieterminowego zwrotu wypożyczonych zbiorów lub ich zniszczenia, czy też zagubienia są zwolnione od podatku VAT.

Zdaniem Wnioskodawcy, opłaty z tytułu nieterminowego zwrotu wypożyczonych zbiorów lub ich zniszczenia, czy też zagubienia nie podlegają opodatkowaniu VAT, ponieważ nie zaliczają się do katalogu wymienionego w art. 5 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, do którego stosuje się opodatkowanie tym podatkiem. Wskazują na to między innymi zapisy interpretacji indywidualnej z dnia 9 listopada 2011 r. IBPP2/443-913/11/ICz, gdzie zapisano, że: "Opłaty za nieterminowy zwrot materiałów bibliotecznych oraz za zagubione zbiory mają charakter kary umownej, za nieprzestrzeganie uprzednio zaakceptowanych warunków korzystania z usług Biblioteki - określonych w regulaminie. Przedmiotowe opłaty nie stanowią należności za świadczone usługi (udostępnianie zbiorów bibliotecznych jest nieodpłatne), lecz stanowią sankcję ustawowo dopuszczoną, jako narzędzie dyscyplinujące użytkownika do przestrzegania zasad korzystania z usług Biblioteki w zakresie terminowości i należytej dbałości o zbiory biblioteczne".

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2011 r. Nr 177, poz. 1054, zpóźn. zm.), opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Stosownie do art. 7 ust. 1 ustawy o VAT, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (...).

Natomiast zgodnie z art. 8 ust. 1 ww. ustawy przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie mającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 w tym również:

Definicja świadczenia usług ma zatem charakter dopełniający definicję dostawy towarów i jest wyrazem realizacji powszechności opodatkowania podatkiem od towarów i usług transakcji wykonywanych przez podatnika w ramach działalności gospodarczej.

Wobec powyższego należy stwierdzić, że każde świadczenie niebędące dostawą towarów polegające na działaniu, zaniechaniu lub tolerowaniu czyjegoś zachowania stanowi, co do zasady, usługę w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

* w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (wierzyciel/nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

* świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy podkreślić, iż oba ww. warunki winny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało, jako usługa, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Aby dana czynność (dostawa towarów czy też usługa) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym, pomiędzy świadczoną usługą, a otrzymanym świadczeniem wzajemnym, w ten sposób, że zapłacone kwoty stanowią rzeczywiste wynagrodzenie za wyodrębnioną usługę świadczoną w ramach stosunku prawnego lub dochodzi do wymiany świadczeń wzajemnych. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia. Wynagrodzenie musi być należne za wykonanie tego świadczenia.

Zagadnienie kar umownych regulują przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2014 r. poz. 121). Dział II "Skutki niewykonania zobowiązań".

Zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego - można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Z cyt. wyżej art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, iż kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań (wyrok SN z 8 sierpnia 2008 r., V CSK 85/08). Przewidziany umową obowiązek zapłaty kary umownej ma w stosunku do zasadniczego obowiązku dłużnika wynikającego z tej umowy charakter uboczny (akcesoryjny).

Zastrzeżenie kary umownej można zatem traktować jako formę uproszczenia redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej.

Z opisu sprawy wynika, iż Uniwersytet posiada jednostkę organizacyjną Bibliotekę, która nie ma odrębnej osobowości prawnej. Biblioteka jest jednostką ogólnodostępną tj. z jej usług mogą korzystać zarówno studenci i pracownicy uczelni, jak i osoby niezwiązane bezpośrednio z jej działalnością. W ramach swojej działalności Biblioteka pobiera opłaty (kary) za nieterminowy zwrot zbiorów oraz za ich zniszczenie lub zagubienie. Opłaty te wynikają z zarządzenia Rektora Uniwersytetu z dnia 30 października 2013 r. w sprawie wprowadzenia regulaminu korzystania z biblioteki oraz z zarządzenia Rektora Uniwersytetu z dnia 26 września 2013 r. w sprawie zmiany cennika opłat i usług biblioteki.

Mając na uwadze powyższe regulacje prawne należy wskazać, iż kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań.

Zastrzeżenie kary umownej na wypadek nienależytego wykonania przedmiotu umowy można zatem traktować jako formę uproszczenia redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadku niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, stanowią podstawę do domagania się zapłaty kary umownej.

W omawianej sprawie podmiot zobowiązany do zapłaty określonej kwoty za nieterminowy zwrot zbiorów oraz za ich zniszczenie lub zagubienie nie jest uprawniony do otrzymania w zamian jakiegokolwiek świadczenia ze strony Biblioteki.

Zatem opłaty, o których mowa we wniosku pełniące funkcję odszkodowawczą (rekompensacyjną) za poniesione straty, nie mieszczą się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy o VAT i tym samym nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - (Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.