ITPP1/443-1089/10/DM

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.), Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 2 listopada 2010 r. (data wpływu 8 listopada 2010 r.) uzupełnionym w dniu 10 grudnia 2010 r. o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie powstania obowiązku podatkowego z tytułu ustanowienia służebności gruntowej i dokumentowania świadczenia - jest nieprawidłowe.

W dniu 8 listopada 2010 r. został złożony wniosek uzupełniony w dniu 10 grudnia 2010 r. o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od towarów i usług w zakresie powstania obowiązku podatkowego z tytułu ustanowienia służebności gruntowej i dokumentowania świadczenia.

W złożonym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wyrokiem sądu okręgowego z dnia 11 października 2010 r. utrzymano w mocy wyrok sądu rejonowego obciążający nieruchomość gruntową, będącą w wieczystym użytkowaniu Spółdzielni, służebnością drogi koniecznej na rzecz osoby fizycznej. Jednocześnie zasądzono od tej osoby kwotę 8.300 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności. Osoba fizyczna, mimo wyroku, nie interesuje się przyznanym jej prawem. Nie ma także żadnych czynności faktycznych związanych z ustanowioną służebnością gruntową. Faktyczna sytuacja jest taka, jakby wyroku nie było. W uzupełnieniu wniosku wskazano, że sąd w wyroku zasądził od osoby fizycznej na rzecz Spółdzielni kwotę 8.300 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności, jednakże nie określił terminu zapłaty, jak również nie rozłożył ww. kwoty na raty. Osoba fizyczna nie uiściła wskazanej należności, jak również nie interesuje się sprawą.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy powstał już obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług i obowiązek wystawienia faktury VAT na kwotę 8.300 zł.

Zdaniem Wnioskodawcy z punktu widzenia powstania obowiązku podatkowego zarówno wydanie towaru, jak i wykonanie usługi, należy rozumieć jako czynności faktyczne, pamiętając o autonomii prawa podatkowego zwłaszcza w stosunku do prawa cywilnego (A. Bartosiewicz, R. Kubacki, komentarz LEX, wyd. IV punkt 5), podobnie orzekł Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z dnia 4 lutego 2010 r. sygn. akt I SA/Wr 1858/09. W ocenie Spółdzielni, w przedmiotowej sprawie nie powstał jeszcze obowiązek podatkowy w podatku od towarów i usług i obowiązek wystawienia faktury VAT na kwotę 8.300 zł zasądzoną wyrokiem sądu, gdyż nie dokonano żadnej czynności faktycznej.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, podlega odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

W myśl art. 8 ust. 1 cyt. ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

Z powyższego przepisu wynika, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu, a zatem każde zachowanie się na rzecz innego podmiotu, na które składa się zarówno działanie (wykonanie czegoś na rzecz innego podmiotu), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Istotną cechą usługi jest, by świadczono ją na rzecz bezpośredniego konsumenta odnoszącego z tego świadczenia korzyść.

Zgodnie z art. 19 ust. 1 cytowanej ustawy o podatku od towarów i usług obowiązek podatkowy co do zasady powstaje z chwilą wydania towaru lub wykonania usługi, z zastrzeżeniem ust. 2-21, art. 14 ust. 6, art. 20 i art. 21 ust. 1.

Natomiast art. 19 ust. 4 ww. ustawy stanowi, ze jeżeli dostawa towaru lub wykonanie usługi powinny być potwierdzone fakturą, obowiązek podatkowy powstaje z chwilą wystawienia faktury, nie później jednak niż w 7. dniu, licząc od dnia wydania towaru lub wykonania usługi.

Z kolei stosownie do art. 106 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że podatnicy, o których mowa w art. 15, są obowiązani wystawić fakturę stwierdzającą w szczególności dokonanie sprzedaży, datę dokonania sprzedaży, cenę jednostkową bez podatku, podstawę opodatkowania, stawkę i kwotę podatku, kwotę należności oraz dane dotyczące podatnika i nabywcy, z zastrzeżeniem ust. 2, 4 i 5 oraz art. 119 ust. 10 i art. 120 ust. 16.

Natomiast z art. 106 ust. 4 powołanej ustawy wynika, że podatnicy, o których mowa w ust. 1-3, nie mają obowiązku wystawiania faktur, o których mowa w ust. 1 i 2, osobom fizycznym nieprowadzącym działalności gospodarczej. Jednakże na żądanie tych osób podatnicy są obowiązani do wystawienia faktury.

Służebność jest obciążeniem cudzej nieruchomości, mającym na celu zwiększenie użyteczności innej nieruchomości albo zaspokojenie określonych potrzeb oznaczonej osoby fizycznej. Służebność gruntową definiuje art. 285 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). Z przepisu tego wynika, że nieruchomość można obciążyć na rzecz właściciela innej nieruchomości (nieruchomości władnącej) pewnym prawem. Treść tego prawa polega bądź na tym, że właściciel nieruchomości władnącej może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, bądź na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właścicielowi nieruchomości obciążonej nie wolno wykonywać określonych uprawnień, które mu względem nieruchomości władnącej przysługują na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności. Jest to tzw. służebność gruntowa (bierna bądź czynna). Zgodnie z dokonanym podziałem służebności zawartym w art. 285 § 1 k.c. służebność czynna polega na tym, że właściciel jednej nieruchomości (tzw. nieruchomości władnącej) jest uprawniony do korzystania w oznaczonym zakresie z nieruchomości innego właściciela (tzw. nieruchomości obciążonej). Właściciel nieruchomości obciążonej ma zatem obowiązek znoszenia pewnych działań właściciela nieruchomości władnącej, np. przechodu czy przejazdu, czerpania wody, oparcia budynku o mur sąsiada, itd. Służebność bierna polega na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej zostaje ograniczony w możności dokonywania w stosunku do niej określonych działań, bądź też na tym, że właściciel nieruchomości obciążonej jest zobowiązany do niewykonywania określonych uprawnień względem nieruchomości władnącej na podstawie przepisów o treści i wykonywaniu własności. Służebności bierne ograniczają właściciela nieruchomości w wykonywaniu uprawnień wynikających z treści prawa własności.

Natomiast art. 145 k.c. przewiduje możliwość ustanowienia w stosunkach sąsiedzkich służebności drogowej (przejazdu, przechodu) za wynagrodzeniem, którą ustawa określa jako służebność drogi koniecznej.

Ze złożonego wniosku wynika, że na gruncie będącym w użytkowaniu wieczystym Spółdzielni, mocą orzeczenia sądu, została ustanowiona służebność gruntowa drogi koniecznej za jednorazowym wynagrodzeniem na rzecz Spółdzielni, przy czym sąd nie określił terminu zapłaty, jak i nie rozłożył należności na raty. Wyrok został utrzymany przez sąd drugiej instancji. Zasądzona sądownie kwota nie została uiszczona przez podmiot, na rzecz którego ustanowiona została służebność gruntowa.

Mając powyższe na uwadze, jak również przywołane regulacje prawne wskazać należy, że ustanowienie służebności dokonane mocą orzeczenia sądowego o ustanowieniu służebności drogi koniecznej podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów usług, jako świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o podatku od towarów i usług.

Uwzględniając uregulowania zawarte w art. 19 ust. 1 i ust. 4 cyt. ustawy, zauważyć należy, że ustawodawca wiąże moment powstania obowiązku podatkowego z wydaniem towaru lub wykonaniem usługi. Wystawienie faktury jest zdarzeniem mającym znaczenie, o ile nastąpi w terminie 7 dni od daty wydania towaru lub wykonania usługi. Z okoliczności faktycznych przedstawionych we wniosku nie wynika, aby Spółdzielnia wystawiła fakturę VAT z tytułu dokonanej czynności. Zatem w przypadku, gdy na Spółdzielni nie ciążył obowiązek wystawienia faktury (tekst jedn. usługobiorcą jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej, która nie żądała wystawienia faktury), obowiązek podatkowy z tytułu ustanowienia na mocy wyroku sądowego służebności drogi koniecznej, powstał zgodnie z art. 19 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług z dniem uprawomocnienia wyroku ustanawiającego służebność, mocą którego Spółdzielnia została zobowiązana do udostępnienia nieruchomości gruntowej będącej w użytkowaniu wieczystym Spółdzielni na rzecz określonego podmiotu. W przypadku natomiast, gdy na Spółdzielni ciążył obowiązek wystawienia faktury VAT, a Spółdzielnia nie dopełniła tej czynności, obowiązek podatkowy powstał w 7. dniu od dnia wykonania usługi, t.j. uprawomocnienia wyroku.

Konsekwentnie, skoro czynność podlega opodatkowaniu, Spółdzielnia winna była udokumentować czynność w oparciu o art. 106 ust. 1 ustawy o podatku od towarów i usług, z uwzględnieniem regulacji zawartych w art. 106 ust. 4 ustawy w sytuacji, gdy czynność dokonana została na rzecz osoby fizycznej nie prowadzącej działalności gospodarczej.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu zaistnienia zdarzenia.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, ul. Staromłyńska 10, 70-561 Szczecin, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, 87-100 Toruń, ul. Św. Jakuba 20.