ITPB3/423-220/11/AW

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki, przedstawione we wniosku z dnia 29 kwietnia 2011 r. (data wpływu 9 maja 2011 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego - uzupełnionym pismem z dnia 3 czerwca 2011 r. (data wpływu 7 czerwca 2011 r.) - dotyczącym podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie braku konieczności rozpoznania przychodu w związku z otrzymaniem odszkodowania - jest nieprawidłowe.

W dniu 9 maja 2011 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej m.in. podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie braku konieczności rozpoznania przychodu w związku z otrzymaniem odszkodowania. Wniosek został uzupełniony pismem z dnia 3 czerwca 2011 r. (data wpływu 7 czerwca 2011 r.).

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawca nabył nieruchomość składającą się z działek Nr 2/3, 2/4, 2/7, 2/16, 10/6 dla której Sąd Rejonowy prowadzi księgę wieczystą, na rzecz której ustanowiono służebność gruntową polegającą na nieodpłatnym i na czas nieoznaczony prawie przejazdu i przechodu, w tym prawie przejazdu pojazdów ciężarowych po drodze o szerokości 6 m, a na łukach min. 7,5 m przez działki 2/5 i 2/17.

Właścicielem działek obciążonych służebnością jest "C.", który zrealizował inwestycję budowlaną bez zachowania prawa służebności na rzecz Wnioskodawcy - nie została wybudowana droga o wymaganych parametrach. Wnioskodawca przed sądem domagał się realizacji swoich praw, w szczególności usunięcia przeszkód wybudowanych na tych drogach celem umożliwienia poruszania się pojazdom ciężarowym. Sąd przyznał Wnioskodawcy od "C." kwotę 1 051 414 zł 58 gr tytułem zaliczki na poszerzenie dróg i usunięcie przeszkód. "C." oraz Wnioskodawca czyniąc sobie wzajemne ustępstwa celem jednoznacznego uregulowania wszelkich roszczeń Wnioskodawcy wobec "C." wynikających z wyroku zawarły porozumienie, w którym postanowiły, że "C." celem jednoznacznego zrealizowania wszelkich roszczeń odnoszących się do służebności zapłaci Wnioskodawcy kwotę 700 000 zł tytułem odszkodowania za zrzeczenie się wszelkich roszczeń w stosunku do "C.". Kwota powyższa obejmuje wszelkie opłaty, koszty jak też wszelkie inne koszty związane z przedmiotem ugody. Wnioskodawca oświadczył, iż realizacja warunków ugody (zapłata oznaczonej sumy) oznacza, że Wnioskodawca nie będzie egzekwować zapisów wyroku (w szczególności nie będzie przebudowywać dróg dojazdowych).

"C." w dniu 21 kwietnia 2011 r. dokonał wpłaty przelewem bankowym na konto Wnioskodawcy kwoty 700 000 zł.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

Niniejsza interpretacja stanowi ocenę stanowiska Wnioskodawcy w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych. W zakresie podatku od towarów i usług zostanie wydana odrębna interpretacja.

Zdaniem Wnioskodawcy - w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych - otrzymana kwota odszkodowania nie będzie stanowiła przychodów podlegających opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób prawnych zgodnie z art. 12 ust. 4 pkt 6a tej ustawy.

Wnioskodawca nabywając nieruchomość nabył ją wraz z prawem służebności gruntowej. Wydatek powyższy nie stanowił kosztu uzyskania przychodu - prawo użytkowania wieczystego nie było amortyzowane. Otrzymane odszkodowanie nie stanowi zapłaty za rezygnację z prawa służebności, gdyż zapisy o służebności gruntowej pozostają w treści niezmienionej w księdze wieczystej. Treść podpisanej ugody stwierdza, że obecna jakość dróg jest wystarczająca i że Wnioskodawca nie będzie ich przebudowywać. Otrzymana kwota jest - w ocenie Spółki - zwrotem części wydatków poniesionych na zakup działki, na rzecz której służebność ustanowiono, a do której dojazd będzie zapewniony jednakże gorszy od oczekiwanego.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

W przedmiotowej sprawie wskazano, że Wnioskodawca nabył nieruchomość gruntową, na rzecz której ustanowiono służebność polegającą na nieodpłatnym i na czas nieoznaczony prawie przejazdu i przechodu, w tym prawie przejazdu pojazdów ciężarowych po drodze o szerokości 6 m. Właściciel działek obciążonych służebnością gruntową, zrealizował inwestycję budowlaną bez zachowania prawa służebności gruntowej na rzecz Wnioskodawcy - nie została wybudowana droga o wymaganych parametrach. Wnioskodawca przed sądem domagał się realizacji swoich praw, w szczególności usunięcia przeszkód na drogach celem umożliwienia poruszania się pojazdom ciężarowym. Sąd przyznał Wnioskodawcy kwotę 1 051 414 zł 58 gr tytułem zaliczki na poszerzenie dróg i usunięcie przeszkód. Strony czyniąc sobie wzajemne ustępstwa celem jednoznacznego uregulowania wszelkich roszczeń Wnioskodawcy, zawarły porozumienie i postanowiły, że "C." celem zrealizowania wszelkich roszczeń odnoszących się do służebności zapłaci Wnioskodawcy kwotę 700 000 zł tytułem odszkodowania za zrzeczenie się wszelkich roszczeń.

Stosownie do art. 46 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.), nieruchomościami są części powierzchni ziemskiej stanowiące odrębny przedmiot własności (grunty), jak również budynki trwale z gruntem związane lub części takich budynków, jeżeli na mocy przepisów szczególnych stanowią odrębny od gruntu przedmiot własności. Częścią składową nieruchomości gruntowej są służebności gruntowe, stanowią one zawsze część składową nieruchomości władnącej. Zgodnie bowiem z art. 50 Kodeksu cywilnego za części składowe nieruchomości uważa się także prawa związane z jej własnością.

Przepis ten reguluje, że prawa związane z nieruchomością nie mogą być odrębnym przedmiotem własności lub innych praw rzeczowych według ogólnej reguły art. 47 § 1. Toteż, np. służebność drogi koniecznej, jako prawo rzeczowe ograniczone (służebność gruntowa), nie może być przedmiotem sprzedaży oddzielnie od prawa własności nieruchomości, którą obciąża (art. 145 i 285).

Jednocześnie, w art. 145 § 1 Kodeksu cywilnego ustanowiono, iż jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna). Przeprowadzenie drogi koniecznej nastąpi z uwzględnieniem potrzeb nieruchomości nie mającej dostępu do drogi publicznej oraz z najmniejszym obciążeniem gruntów, przez które droga ma prowadzić. Jeżeli potrzeba ustanowienia drogi jest następstwem sprzedaży gruntu lub innej czynności prawnej, a między interesowanymi nie dojdzie do porozumienia, sąd zarządzi, o ile to jest możliwe, przeprowadzenie drogi przez grunty, które były przedmiotem tej czynności prawnej (§ 2 art. 145 Kodeksu).

W opisu stanu faktycznego wynika, iż w dniu 21 kwietnia 2011 r. kontrahent dokonał wpłaty na konto Wnioskodawcy kwoty 700 000 zł w związku z zawartym porozumieniem między stronami. Realizacja warunków ugody (zapłata oznaczonej sumy) oznacza, że Wnioskodawca nie będzie egzekwować zapisów wyroku sądowego, w szczególności nie będzie przebudowywać dróg dojazdowych.

Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2011 r. Nr 74, poz. 397) nie zawiera definicji przychodu. Przepis art. 12 tej ustawy, regulujący kwestię przychodów, nie wymienia źródeł przychodu, lecz określa zdarzenia, których wystąpienie powoduje powstanie obowiązku podatkowego. Poprzez przykładowe wyliczenie zawarte w kolejnych ustępach art. 12 ustawodawca precyzuje więc jedynie rodzaje przychodów. Ponadto wylicza jakiego rodzaju wpływy pieniężne podmiotu gospodarczego nie są zaliczane do przychodów.

Przychodami są więc w szczególności: otrzymane pieniądze, wartości pieniężne, w tym również różnice kursowe, a w zakresie przychodów związanych z działalnością gospodarczą także przychody należne, choćby nie zostały jeszcze faktycznie otrzymane, po wyłączeniu wartości zwróconych towarów, udzielonych bonifikat i skont (art. 12 ust. 1 pkt 1 oraz ust. 3 ww. ustawy).

Przychody należne to wszelkiego rodzaju przychody, co do których przysługuje podatnikowi uprawnienie do ich dochodzenia, czyli takie, które wynikają z konkretnego stosunku prawnego. "Należność" wynika z treści stosunku prawnego, a odnosi się zarówno do możliwości dochodzenia konkretnego świadczenia oraz do powinności jego spełnienia. Oznacza to, że powstanie przychodów należnych związane jest z powstaniem wierzytelności. Ponieważ wierzytelność to termin wywodzący się z prawa cywilnego, to przychodami należnymi są przychody wymagalne w rozumieniu prawa cywilnego, t.j. możliwe do prawnie skutecznego ich dochodzenia.

Ustawodawca nie zastrzega, że przychodem są tylko wymienione w art. 12 ustawy pożytki, które są wprost wynikiem realizacji celu działalności gospodarczej osoby prawnej. Wszelkie wpłaty pieniężne, o ile spełniają inne wymagania podane w rozdziale 2 ustawy, mogą być uznane za przychód osoby prawnej zwłaszcza, że listę pożytków - stanowiącą katalog zamknięty, którego zakres nie podlega rozszerzeniu czy też zawężeniu - które nie mogą być zaliczone do przychodów zawarto w ust. 4 cytowanego przepisu.

I tak, do przychodów nie zalicza się m.in. zwróconych innych wydatków nie zaliczonych do kosztów uzyskania przychodów (art. 12 ust. 4 pkt 6a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych).

Należy przy tym podkreślić, iż cytowany przepis odnosi się wyłącznie do poniesionych i zwróconych podatnikowi wydatków niezaliczonych z mocy art. 16 tej ustawy do kosztów uzyskania przychodów. Aby dany wydatek mógł być zaliczony do kategorii "innych wydatków", o których mowa w art. 12 ust. 4 pkt 6a cytowanej ustawy, konieczne jest, by "wydatek ten nie został zaliczony do kosztów uzyskania przychodów" w rozumieniu przepisu art. 16 tej ustawy oraz by wydatek został wcześniej przez podatnika poniesiony, a następnie zwrócony podatnikowi. Przy czym wydatek poniesiony powinien być odpowiednikiem wydatku zwróconego. Tak więc "wydatek zwrócony" to ten sam, a nie taki sam wydatek, który został poniesiony.

Mając powyższe na uwadze wskazać należy, iż z przedstawionego stanu faktycznego wynika, że w zamian za kwotę wpłaconą przez właściciela działek obciążonych służebnością gruntową, Wnioskodawca zrzeka się całkowicie wszelkich roszczeń odnoszących się do służebności gruntowej. W wyniku zawartej ugody Wnioskodawca zobowiązał się do nieprzebudowywania dróg dojazdowych, a zatem uznał, że obecny ich stan jest wystarczający dla realizacji prawa służebności. Otrzymana w wyniku zawartej ugody, tytułem "odszkodowania za zrzeczenie się wszelkich roszczeń", kwota pieniężna, stanowi więc wyrównanie strat jakie Wnioskodawca poniósł w związku nieprawidłowym działaniem kontrahenta. Wypłata przez "C." kwoty pieniężnej wynikającej z ugody powoduje zwolnienie go z ciążącej na nim odpowiedzialności za wyrządzoną szkodę. Zatem, otrzymane na podstawie ww. ugody świadczenie stanowi w istocie odszkodowanie. Odszkodowanie ma bowiem wyrównać uszczerbek majątkowy powstały w wyniku zdarzenia wyrządzonego szkodą. Celem odszkodowania jest naprawienie szkody, które może nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego, bądź przez zapłacenie odpowiedniej sumy pieniężnej (art. 363 Kodeksu cywilnego). Naprawienie szkody obejmuje straty, które poszkodowany poniósł, oraz korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono (art. 361 § 2 Kodeksu cywilnego).

Uwzględniając niniejsze należy stwierdzić, iż kwota pieniężna otrzymana przez Spółkę nie może być uznana za pożytek, o którym mowa w art. 12 ust. 4 pkt 6a ustawy podatkowej, bowiem stanowi odszkodowanie a nie zwrot wydatków poniesionych przez Spółkę a niezaliczonych do kosztów uzyskania przychodów.

Co więcej, jako że cytowany przepis odnosi się wyłącznie do poniesionych i zwróconych podatnikowi wydatków niezaliczonych z mocy art. 16 tej ustawy do kosztów uzyskania przychodów, nie znajduje on zastosowania do rozstrzyganego zagadnienia.

Należy bowiem podkreślić, iż mocą ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wydatki na nabycie gruntów i prawa wieczystego użytkowania gruntów stanowią koszty uzyskania przychodów w przypadku zbycia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych. Stosownie bowiem do art. 16 ust. 1 pkt 1 omawianej ustawy podatkowej, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na nabycie gruntów lub prawa wieczystego użytkowania gruntów, z wyjątkiem opłat za wieczyste użytkowanie gruntów - wydatki te, zaktualizowane zgodnie z odrębnymi przepisami, pomniejszone o sumę odpisów amortyzacyjnych, o których mowa w art. 16h ust. 1 pkt 1, są jednak kosztem uzyskania przychodów, z zastrzeżeniem pkt 8a, w przypadku odpłatnego zbycia środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na czas ich poniesienia.

Z przepisu tego wynika, iż wydatki na nabycie nieruchomości (o czym mowa w opisie stanu faktycznego) bądź prawa użytkowania wieczystego (Jednostka prezentując własne stanowisko w sprawie oceny prawnej zaistniałego stanu faktycznego wskazała, iż "prawo użytkowania wieczystego nie było amortyzowane") - jednakże niniejsze nie ma znaczenia dla rozstrzygnięcia w przedmiotowej sprawie - nie są wyłączone z kosztów uzyskania przychodów. Ustawodawca mocą art. 16 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych przesunął jedynie potrącalność tego wydatku na moment zbycia środka trwałego bądź wartości niematerialnej i prawnej.

W świetle przedstawionego stanu faktycznego otrzymane przez Spółkę środki pieniężne, które - zgodnie z jej określeniem - stanowią "odszkodowanie za zrzeczenie się wszelkich roszczeń w stosunku do "C.", będą przychodem podatkowym, gdyż to Spółce przysługuje prawo do skutecznego ich dochodzenia. Niniejsze środki stanowić będą przychód w myśl art. 12 ust. 1 pkt 1 i ust. 3 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, ul. Staromłyńska 10, 70-561 Szczecin, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.