ITPB3/423-176/10/PS

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki przedstawione we wniosku z dnia 31 marca 2010 r. o (data wpływu 12 kwietnia 2010 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków z tytułu odszkodowania, zadośćuczynienia, renty, kosztów sądowych i zastępstwa procesowego - jest nieprawidłowe.

W dniu 12 kwietnia 2010 r. wpłynął ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie możliwości zaliczenia do kosztów uzyskania przychodów wydatków z tytułu odszkodowania, zadośćuczynienia, renty oraz kosztów sądowych i zastępstwa procesowego.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

W dniu 25 listopada 2005 r. Pan Mirosław R. zawarł ze Spółką umowę zlecenia, na podstawie której wykonywał prace budowlane na terenie zaplecza technicznego. W dniu 30 listopada 2005 r. doszło do wypadku podczas wykonywania prac rozładunkowych płyt kamiennych z kontenera na plac zakładu. W wyniku wypadku ww. osoba doznała trwałych obrażeń w wyniku czego jest trwale niezdolna do pracy. Po wypadku otrzymała jednorazowe odszkodowanie z Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z tytułu wypadku przy pracy. Jednocześnie poszkodowany wniósł do sądu pozew o zasądzenie od Spółki kwoty 500 000 zł z ustawowymi odsetkami w tym:

W wyroku z dnia 23 września 2009 r. Sąd oddalił częściowo powództwo Pana Mirosława R., zasądzając:

Od ww. wyroku odwołał się zarówno Pan Mirosław R. jak i Spółka. Po rozpoznaniu sprawy Sąd Apelacyjny zmienił zaskarżony wyrok w następujących punktach:

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy poniesiony wydatek w postaci wypłaty odszkodowania, zadośćuczynienia, renty oraz poniesione w związku z tym koszty sądowe i zastępstwa procesowego stanowią koszty uzyskania przychodów.

Zdaniem Wnioskodawcy, poniesione wydatki w postaci wypłaty odszkodowania, zadośćuczynienia, renty stanowią koszty uzyskania przychodów i można wliczyć je w koszty działalności gospodarczej. W art. 16 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ustawodawca wyłączył z kosztów uzyskania jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości określonej przez właściwego ministra. Zdaniem Spółki chodzi tu o odszkodowania wypłacane na podstawie ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych. Wypływa z tego wniosek, że skoro pozostałe odszkodowania wypłacane pracownikom nie zostały wymienione jako wyłączone z kosztów podatkowych można je za takie uznać. Wypłacone zadośćuczynienie wynika z art. 445 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c., a jego wysokość nie jest regulowana przepisami prawa. Podobnie ma się z odszkodowaniem wypłaconym na podstawie 444 § 1 k.c. w zw. z art. 435 § 1 k.c. i comiesięczną rentą w wysokości po 1000 zł w oparciu art. 444 § 2 k.c., których wysokość nie jest regulowana przepisami prawa, a poza tym renta nie jest wypłatą jednorazową.

Zdaniem Spółki podobne stanowisko prezentują również ograny podatkowe:

Biorąc również pod uwagę, iż Sąd Okręgowy I Wydział Cywilny jedynie częściowo uwzględnił roszczenie powoda (w myśl wyroku w 57,6%), a Sąd Apelacyjny jeszcze roszczenia te zmniejszył lub oddalił, Wnioskodawca uważa, iż koszty zastępstwa procesowego oraz koszty sądowe należeć będą do kategorii kosztów podatkowych ponieważ ich poniesienie miało na celu uchronienie przedsiębiorstwa przed uszczupleniem majątku wykorzystywanego do działalności gospodarczej. Ponadto Wnioskodawca wskazuje, iż przedsiębiorstwo podjęło działania nie zgadzając się z pozwem jaki wniósł powód oraz zaskarżyło wyrok Sądu Okręgowego ponosząc przy tym koszty sądowe i zastępstwa procesowego. Działania Spółki nie okazały się bezowocne, bowiem kwoty zadośćuczynienia oraz kwota odszkodowania za koszy leczenia i rehabilitacji są częścią sumy której poszkodowany domagał się w pozwie.

Wobec powyższego Spółka uważa, że kwoty zadośćuczynienia, odszkodowania, wypłacanej comiesięcznej renty oraz koszty sądowe i zastępstwa procesowego można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.) kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Definicja sformułowana przez ustawodawcę ma charakter ogólny. Z tego względu, każdorazowy wydatek poniesiony przez podatnika powinien podlegać indywidualnej analizie w celu dokonania jego kwalifikacji prawnej. Wyjątkiem jest jedynie sytuacja, gdy ustawa wyraźnie wskazuje jego przynależność do kategorii kosztów uzyskania przychodów lub wyłącza możliwość zaliczenia go do tego rodzaju kosztów. W pozostałych przypadkach należy natomiast zbadać istnienie związku przyczynowego pomiędzy poniesieniem kosztu a powstaniem przychodu lub realną szansą powstania przychodów podatkowych, bądź też zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła ich uzyskiwania.

W oparciu o kryterium stopnia tego powiązania, ustawodawca wyróżnia przy tym koszty podatkowe bezpośrednio związane z przychodami, których poniesienie przekłada się wprost na uzyskanie konkretnych przychodów (możliwe jest ustalenie, w jakim okresie i w jakiej wysokości powstał związany z nimi przychód) oraz inne niż bezpośrednio związane z przychodami, których nie można w taki sposób przypisać do określonych przychodów, ale są racjonalnie uzasadnione jako prowadzące do ich osiągnięcia (tzw. koszty pośrednie).

Kosztami uzyskania przychodów będą zatem takie koszty, które spełniają łącznie następujące warunki:

* zostały poniesione przez podatnika,

* pozostają w związku z prowadzoną przez podatnika działalnością gospodarczą,

* ich poniesienie miało na celu uzyskanie przychodów lub zachowanie albo zabezpieczenie źródła przychodów,

* nie zostały wyłączone z kategorii kosztów podatkowych mocą art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych,

* zostały właściwie udokumentowane.

W tym miejscu wskazać należy, iż z treści art. 16 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych wynika, iż nie uważa się za koszty uzyskania przychodów jednorazowych odszkodowań z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych w wysokości określonej przez właściwego ministra oraz dodatkowej składki ubezpieczeniowej w przypadku stwierdzenia pogorszenia warunków pracy.

Zauważyć należy jednak, iż przepis ten odnosi się wyłącznie do jednorazowego odszkodowania uregulowanego w ustawie z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. Nr 199, poz. 1673 z późn. zm.), w której określono rodzaje i zasady przyznawania jednorazowych świadczeń z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Ustawa powyższa używa pojęcia jednorazowego odszkodowania w dwóch znaczeniach:

* jako jednorazowe odszkodowanie dla pracownika, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu oraz

* jako jednorazowe odszkodowanie dla członków rodziny zmarłego pracownika lub rencisty (art. 6 ust. 1 pkt 4 i 5 ustawy).

Ustawa ta przewiduje ponadto możliwość przyznania tzw. "renty z tytułu niezdolności do pracy" - dla ubezpieczonego, który stał się niezdolny do pracy wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej (art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy).

Zgodnie natomiast z art. 3 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach społecznych z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, za wypadek przy pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną powodujące uraz lub śmierć, które nastąpiło w związku z pracą:

Za chorobę zawodową natomiast uważa się chorobę określoną w art. 235¹ Kodeksu pracy (art. 4 ww. ustawy).

Podkreślić należy w tym miejscu, że wypadek przy pracy może stanowić czyn niedozwolony w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.). W Tytule VI Księgi Trzeciej określone zostały zasady odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym oraz świadczenia zmierzające do naprawienia szkody.

Świadczeniami przysługującymi w takiej sytuacji są m.in. kwota pieniężna jako zadośćuczynienie z tytułu doznanej krzywdy oraz tzw. renta uzupełniająca. Na gruncie prawa cywilnego rozróżnia się szkodę majątkową i szkodę niemajątkową. W przeciwieństwie do szkody na mieniu, szkoda na osobie obejmuje uszczerbki wynikające z uszkodzenia ciała, rozstroju zdrowia, pozbawienia życia, a także naruszenia innych dóbr osobistych człowieka. Zasady naprawienia szkody regulują przepisy art. 444 § 1 i art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego.

Pracownicy, którzy doznali uszczerbku na zdrowiu wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, oprócz świadczeń określonych w ustawie z dnia 30 października 2002 r., mogą domagać się przyznania od pracodawcy świadczeń uzupełniających oraz kwoty pieniężnej jako zadośćuczynienia z tytułu doznanej krzywdy.

Na podstawie art. 444 § 1 Kodeksu cywilnego, w razie uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia naprawienie szkody obejmuje wszelkie wynikłe z tego powodu koszty. Na żądanie poszkodowanego zobowiązany do naprawienia szkody powinien wyłożyć z góry sumę potrzebną na koszty leczenia, a jeżeli poszkodowany stał się inwalidą, także sumę potrzebną na koszty przygotowania do innego zawodu. Natomiast w myśl art. 444 § 2 powyższej ustawy, jeżeli poszkodowany utracił całkowicie lub częściowo zdolność do pracy zarobkowej, albo jeżeli zwiększyły się jego potrzeby lub zmniejszyły widoki powodzenia na przyszłość, może on żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody odpowiedniej renty. Art. 445 § 1 kodeksu cywilnego stanowi natomiast, iż w przypadkach przewidzianych w art. 444 tej ustawy sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Reasumując, przedstawione wyżej definicje "jednorazowego odszkodowania", "wypadku przy pracy", "choroby zawodowej" wskazują, że pojęciom tym nadano ścisłe znaczenie. Skoro więc przepis art. 16 ust. 1 pkt 16 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych używa wspomnianych pojęć, oznacza to, iż przepis ten odnosi się jak wspomniano powyżej wyłącznie do jednorazowego odszkodowania uregulowanego w powołanej powyżej ustawie z dnia 30 października 2002 r., nie natomiast do odszkodowań wypłacanych przez pracodawców na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego.

W konsekwencji, przedmiotowe wydatki w postaci zadośćuczynienia, odszkodowania oraz renty należy poddać analizie w zakresie postanowień przepisu art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Z opisu stanu faktycznego wynika, że w wyniku wypadku przy pracy pracownik Wnioskodawcy doznał trwałych obrażeń w wyniku czego jest trwale niezdolny do pracy. W konsekwencji Spółka została zobowiązana wyrokiem Sądu do wypłaty pracownikowi:

* kwoty 200 000 zł tytułem zadośćuczynienia w oparciu o art. 445 § 1 Kodeksu cywilnego,

* kwoty 19 436,80 zł tytułem odszkodowania w oparciu o art. 444 § 1 kodeksu cywilnego wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 24 września 2009 r. oraz

* comiesięcznej renty w wysokości 1000 zł w oparciu o art. 444 § 2 Kodeksu cywilnego.

Wskazać należy, iż nie każdy wydatek związany z prowadzoną działalnością gospodarczą, to wydatek poniesiony w celu uzyskania przychodów lub zachowania (zabezpieczenia) źródła przychodów. Wydatki poniesione przez Spółkę z tytułu odszkodowania, zadośćuczynienia i renty wiążą się co prawda pośrednio z prowadzoną działalnością gospodarczą, jednakże oceniając ich charakter nie można wykazać związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy wypłatą tych świadczeń, a uzyskanym przez Spółkę przychodem. Celem zapłaty odszkodowania, zadośćuczynienia i renty nie jest uzyskanie przychodu lecz zwolnienie się pracodawcy (Wnioskodawcy) z zobowiązania będącego następstwem szkody wyrządzonej poszkodowanemu. Pamiętać należy bowiem, iż uznanie za koszt uzyskania przychodów wszystkich wydatków niewymienionyvch w art. 16 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oznaczałoby przerzucenie na Skarb Państwa ryzyka związanego z prowadzoną działalnością gospodarczą.

Biorąc powyższe pod uwagę stwierdzić należy, iż wypłacane przez Spółkę na rzecz poszkodowanego i zasądzone wyrokiem sądu zadośćuczynienie, odszkodowanie oraz renta nie stanowią kosztów uzyskania przychodów na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

W przedstawionym stanie faktycznym, Wnioskodawca poniósł również wydatki związane z prowadzonym przeciwko Niemu postępowaniem sądowym. Sąd Apelacyjny zasądził bowiem na rzecz poszkodowanego kwotę 517 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych. Kwota ta została zasądzona w związku z odwołaniem się Spółki od wyroku z dnia 23 września 2009 r., w którym zasądzono na rzecz poszkodowanej osoby 2 425,23 zł tytułem zwrotu kosztów sądowych.

Jako że przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie przewidują bezpośredniego wyłączenia kosztów sądowych, kosztów zastępstwa procesowego z kosztów uzyskania przychodów, zasadnicze znaczenie dla dokonania oceny możliwości zaliczenia wskazanych kosztów do kosztów uzyskania przychodu będzie miało (jak już wcześniej wskazano) określenie, czy powyższe koszty zostały poniesione w celu osiągnięcia przychodów.

Pamiętać należy bowiem, iż wydatki zaliczone do kosztów uzyskania przychodów muszą być wynikiem racjonalnego i celowego działania podatnika, a nie skutkiem zaniedbań, czy braku staranności.

Odnosząc się więc do kosztów prowadzenia sporów sądowych związanych z prawem pracy i rolą pracodawcy, należy zauważyć, iż koszty sądowe czy procesowe, poniesione przez podmiot gospodarczy na spory sądowe w sprawach pracowniczych, których celem jest zwolnienie się pracodawcy z ciążącego zobowiązania, nie pozostają w związku z uzyskiwanymi przychodami i nie mają na celu zachowania źródła przychodów.

Ponadto zgodnie z art. 98 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. Nr 43, poz. 296 z późn. zm.) strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Ww. przepisy do kosztów procesu zaliczają między innymi koszty zastępstwa procesowego. Koszty takie ponoszone są na wynagrodzenie prawnika, który reprezentuje interesy powoda i działa w jego imieniu i na jego rzecz. Jeżeli strona przeciwna przegrywa sprawę, zostaje zobowiązana do ich poniesienia. W takim przypadku nie zachodzi więc związek przyczynowo-skutkowy pomiędzy poniesieniem kosztów procesowych a osiągnięciem przychodu lub zachowaniem albo zabezpieczeniem źródła przychodu.

W konsekwencji stwierdzić należy więc, iż wydatków z tytułu zwrotu kosztów sądowych i zastępstwa procesowego, poniesionych przez Wnioskodawcę na rzecz poszkodowanego również nie można zaliczyć do kosztów uzyskania przychodów.

Podkreślić należy również, iż powołane przez Spółkę we wniosku o interpretację postanowienia w zakresie interpretacji przepisów prawa podatkowego są wydawane w indywidualnych sprawach i nie mogą wpływać na przedmiotowe rozstrzygnięcie. Ponadto nie mają one charakteru powszechnie obowiązującej wykładni przepisów prawa podatkowego.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, ul. Emilii Plater 1, 10-562 Olsztyn po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.