ITPB3/423-115/10/PS - Ustalenie wartości zadłużenia spółki względem udziałowca.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działając w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko Spółki przedstawione we wniosku z dnia 5 marca 2010 r. (data wpływu 12 marca 2010 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych:

* w zakresie możliwości zaliczenia do wartości zadłużenia Spółki względem udziałowca, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nieuregulowanych udziałowcowi rat ceny sprzedaży środków transportu w części dotyczącej części netto rat oraz podatku VAT o tych rat - jest nieprawidłowe,

* w zakresie możliwości zaliczenia do wartości zadłużenia Spółki względem udziałowca, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, naliczonych i niezapłaconych odsetek od pożyczki - jest nieprawidłowe,

* w zakresie możliwości zaliczenia do wartości zadłużenia Spółki względem udziałowca, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych naliczonych i zapłaconych odsetek od pożyczki - jest prawidłowe.

W dniu 12 marca 2010 r. wpłynął do tutejszego organu ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób prawnych w zakresie stosowania art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy, dotyczącym niedostatecznej kapitalizacji.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujący stan faktyczny.

Wnioskodawcą jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością z kapitałem zakładowym pokrytym wyłącznie gotówką i w taki też sposób wpłaconym w całości. Spółka zawarła ze swoim jedynym udziałowcem (również spółką z o.o.) ramową umowę pożyczki na czas oznaczony z przeznaczeniem pozyskanych środków na bieżącą działalność gospodarczą. Na mocy tej umowy udziałowiec (spółka z o.o.) udostępnił Wnioskodawcy na czas określony w tej umowie linie pożyczkowe do łącznej wysokości nie przekraczającej górnego salda określonego w tej umowie i na czas w niej określony. W ramach tej umowy Spółka może zaciągać kwoty (linie) pożyczkowe według swobodnego uznania co do ich wysokości i terminu zwrotu, byleby łączna ich wysokość w żadnym momencie nie przekroczyła górnego salda określonego w umowie. Od kwot faktycznie zaciągniętych i wypłaconych kwot pożyczek naliczane są każdorazowo ustalone przez strony odsetki, za okres od dnia faktycznej wypłaty danej kwoty (linii) pożyczki do dnia jej faktycznego zwrotu. Wnioskodawca jest uprawniony do swobodnego wskazywania należności, na zaspokojenie której dokonuje konkretnej wpłaty, jednakże wszelkie należności z umowy pożyczki muszą być w całości zwrócone wraz z naliczonymi odsetkami najpóźniej w dacie zakończenia umowy pożyczki, tj. z upływem okresu, na jaki umowa ramowa została zawarta. W związku z powyższym w trakcie trwania powyższej umowy pożyczki może zajść sytuacja, w której Spółka dokonuje wpłaty określonej kwoty na poczet części naliczonych odsetek (wpłata taka spowoduje zmniejszenie salda naliczonych odsetek, nie zaś jego całkowite uregulowanie). Będzie to miało miejsce wówczas, gdy dana wpłata nie wystarcza na całkowite uregulowanie odsetek, lub gdy Spółka dokonała jednoczesnej wpłaty częściowo na kapitał pożyczki, a częściowo na odsetki. Ponadto Spółka nabyła od udziałowca środki transportu na raty, które spłacać będzie w przeciągu najbliższych kilku lat.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

Ad. 1 i 2)

W ocenie Wnioskodawcy, w wartości zadłużenia nie uwzględnia się długów względem udziałowca z innych tytułów niż kredyt lub pożyczka w rozumieniu art. 16 ust. 7b cyt. ustawy. Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej udziałowca posiadającego nie mniej niż 25% udziałów tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec jej udziałowców (co najmniej 25% udziałów) i wobec innych podmiotów (co najmniej 25% udziałów w kapitale takiego udziałowca) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, na dzień zapłaty odsetek. Sformułowanie przepisu i jego ratio legis wskazują, iż chodzi tu o ograniczenie finansowania spółek kapitałem zwrotnym, pochodzącym z pożyczek lub kredytów; potwierdza to art. 16 ust. 7b ustawy, obejmujący wszelkie umowy o zasilenie spółki kapitałem pod tytułem zwrotnym (np. depozyt nieprawidłowy, lokata, obligacje itp.). Umowa sprzedaży pojazdu oraz odroczenie ceny sprzedaży nie skutkuje powstaniem "zadłużenia", gdyż jest to zupełnie inna czynność prawna, aniżeli "pożyczka" w rozumieniu cyt. art. 16 ust. 7b.

Ad. 3.)

W ocenie Wnioskodawcy, w "zadłużeniu" nie uwzględnia się naliczonych odsetek, również w części, w jakiej pozostają niezapłacone na dzień częściowego ich uregulowania. Pod pojęciem "zadłużenia" należy rozumieć niespłacony kapitał pożyczki, nie zaś naliczone od niego odsetki, bez względu na to, czy są spłacane w danym dniu, czy też przenoszone na okres następny. Gdyby przyjąć odmiennie (iż niezapłacone odsetki są uwzględniane w "zadłużeniu" według art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy) - wówczas nie ma matematycznej możliwości obliczenia odsetek kwalifikujących się do kosztów podatkowych w rozumieniu cyt. przepisu. Ta bowiem część odsetek, która jest spłacana w danym dniu, nie wchodzi oczywiście do określenia wartości "zadłużenia" (na dzień zapłaty); tymczasem, aby obliczyć tę właśnie część odsetek, stanowiącą koszty podatkowe - najpierw należałoby obliczyć owe "zadłużenie", jako sumę m.in. wartości odsetek nie stanowiącej kosztów podatkowych. Ta ostatnia wartość jest jednak nieznana właśnie z tego powodu, iż stanowi różnicę pomiędzy (a) saldem całości odsetek - wartością znaną, a (b) wartością odsetek kwalifikujących się do kosztów podatkowych - wartością nieznaną, którego nie można obliczyć bez wcześniejszego obliczenia wartości "zadłużenia". Z uwagi na powyższe, przyjąć należy, iż dla celów obliczenia wartości "zadłużenia" na dzień zapłaty odsetek nie uwzględnia się części odsetek, naliczonej i niezapłaconej, przenoszonej na następny okres do rozliczenia.

Ad. 4)

Zdaniem Wnioskodawcy w wartości "zadłużenia" (według art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych) Spółki względem udziałowca nie uwzględnia się - na dzień zapłaty odsetek - tej części odsetek, które są regulowane w tym dniu. W ocenie Spółki, zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy nie uwzględnia się w "zadłużeniu" według tego przepisu tej części odsetek, które są w tym dniu regulowane, gdyż nie stanowią one według tego przepisu podstawy, w oparciu o którą należy obliczać wskazane "zadłużenie".

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego w zakresie możliwości zaliczenia do wartości zadłużenia Spółki względem udziałowca, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nieuregulowanych udziałowcowi rat ceny sprzedaży środków transportu jest nieprawidłowe (pyt. nr 1 i 2), w zakresie możliwości zaliczenia do wartości tego zadłużenia naliczonych i niezapłaconych odsetek od pożyczki jest nieprawidłowe (pyt. nr 3), w zakresie możliwości zaliczenia do wartości tego zadłużenia naliczonych i zapłaconych odsetek od pożyczki jest prawidłowe (pyt. nr 4).

Zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 54, poz. 654 z późn. zm.), kosztami uzyskania przychodów są koszty poniesione w celu osiągnięcia przychodów lub zachowania albo zabezpieczenia źródła przychodów, z wyjątkiem kosztów wymienionych w art. 16 ust. 1.

Z przepisu tego wynika zatem, że wszystkie poniesione wydatki, po wyłączeniu zastrzeżonych w ustawie są kosztami uzyskania przychodów, o ile pozostają w związku przyczynowo-skutkowym z przychodami (tzn. wydatki takie są uzasadnione z ekonomicznego punktu widzenia, ponieważ w rezultacie ich poniesienia podatnik może oczekiwać zwiększenia swoich przychodów), w tym służą zabezpieczeniu funkcjonowania źródła przychodów. Co istotne również, muszą być to wydatki, dzięki którym podatnik może osiągnąć przychód podlegający opodatkowaniu.

Koszty pożyczki, tj. naliczone odsetki od pożyczki, mogą być zaliczone do kosztów uzyskania przychodów w momencie ustalonym zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. a) lub art. 16 ust. 1 pkt 11 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Zgodnie z art. 16 ust. 1 pkt 10 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów wydatków na spłatę pożyczek (kredytów), z wyjątkiem skapitalizowanych odsetek od tych pożyczek (kredytów).

W myśl art. 16 ust. 1 pkt 11 tej ustawy, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów naliczonych, lecz nie zapłaconych albo umorzonych odsetek od zobowiązań, w tym również od pożyczek (kredytów).

Odsetki od pożyczki mogą więc zostać zaliczone do kosztów uzyskania przychodów dopiero w momencie ich faktycznej zapłaty lub kapitalizacji, jednak pod warunkiem, że nie zachodzą m.in. okoliczności, o których mowa przepisie art. 16 ust. 1 pkt 60 tej ustawy.

Stosownie do art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nie uważa się za koszty uzyskania przychodów odsetek od pożyczek (kredytów) udzielonych spółce przez jej udziałowca (akcjonariusza) posiadającego nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki albo udziałowców (akcjonariuszy) posiadających łącznie nie mniej niż 25% udziałów (akcji) tej spółki, jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec udziałowców (akcjonariuszy) tej spółki posiadających co najmniej 25% udziałów (akcji) i wobec innych podmiotów posiadających co najmniej 25% udziałów w kapitale takiego udziałowca (akcjonariusza) osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek; przepisy te stosuje się odpowiednio do spółdzielni, członków spółdzielni oraz funduszu udziałowego takiej spółdzielni.

Z brzmienia art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy wynika, że przepis ograniczający niedostateczną kapitalizację znajduje zastosowanie do odsetek od pożyczek (kredytów), udzielonych spółce przez określonych pożyczkodawców ("pożyczkodawcy kwalifikowani"), jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec grona "znaczących udziałowców", osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego (akcyjnego) spółki-pożyczkobiorcy.

Na podstawie art. 16 ust. 6 cyt. ustawy wskaźnik 25% posiadanych przez udziałowców (akcjonariuszy) udziałów (akcji) w spółce, określa się na podstawie liczby praw głosu, jakie w związku z posiadanymi udziałami (akcjami) przysługują tym udziałowcom (akcjonariuszom).

Natomiast przez pożyczkę, o której mowa w ust. 1 pkt 60 i 61 oraz w ust. 7 ustawy o podatku dochodowym od osób prawych, rozumie się każdą umowę, w której dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy; przez pożyczkę tę rozumie się także emisję papierów wartościowych o charakterze dłużnym, depozyt nieprawidłowy lub lokatę (art. 16 ust. 7b).

Reasumując, zgodnie z treścią art. 16 ust. 1 pkt 60 cytowanej ustawy, do kosztów uzyskania przychodów nie można zaliczyć więc odsetek od pożyczek udzielanych przez "kwalifikowanych pożyczkodawców" jeżeli wartość zadłużenia spółki wobec ww. "znaczących udziałowców" tej spółki osiągnie łącznie trzykrotność wartości kapitału zakładowego spółki - w części, w jakiej pożyczka (kredyt) przekracza tę wartość zadłużenia, określoną na dzień zapłaty odsetek.

Z przedstawionego stanu faktycznego wynika, iż Spółka zawarła ze swoim jedynym udziałowcem ramową umowę pożyczki na czas oznaczony z przeznaczeniem pozyskanych środków na bieżącą działalność gospodarczą. Na mocy tej umowy udziałowiec udostępnił Wnioskodawcy na czas określony w tej umowie linie pożyczkowe do łącznej wysokości nie przekraczającej górnego salda określonego w tej umowie i na czas w niej określony. Od kwot faktycznie zaciągniętych i wypłaconych kwot pożyczek naliczane są każdorazowo ustalone przez strony odsetki, za okres od dnia faktycznej wypłaty danej kwoty (linii) pożyczki do dnia jej faktycznego zwrotu. Wnioskodawca jest uprawniony do swobodnego wskazywania należności, na zaspokojenie której dokonuje konkretnej wpłaty, jednakże wszelkie należności z umowy pożyczki muszą być w całości zwrócone wraz z naliczonymi odsetkami najpóźniej w dacie zakończenia umowy pożyczki. Ponadto Spółka nabyła od udziałowca środki transportu na raty, które spłacać będzie w przeciągu najbliższych kilku lat.

Przedmiotem wątpliwości Wnioskodawcy na tle przedstawionego stanu faktycznego jest rozstrzygnięcie pojęcia "wartości zadłużenia", o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Przytoczony przepis art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ma zastosowanie w przypadkach, kiedy zadłużenie spółki (pożyczkobiorcy) wobec podmiotów w tym przepisie wymienionych przekroczy pułap liczony w stosunku do wielkości kapitału zakładowego pożyczkobiorcy. Ponieważ, użyte w ww. przepisach pojęcie "wartości zadłużenia", nie zostało zdefiniowane w prawie podatkowym, przy jego interpretacji, należy posłużyć się wykładnią językową.

Zadłużenie to suma długów, dług z kolei oznacza zaciągniętą pożyczkę zwykle pieniężną, obowiązek dłużnika do spełnienia oznaczonego świadczenia, zobowiązanie do określonych świadczeń pieniężnych lub w naturze. O długu mówi się wtedy, kiedy po stronie dłużnika istnieje zobowiązanie. ("Popularny Słownik Języka Polskiego" pod red. prof. Bogusława Dunaj, Wydawnictwo Wilga 2003).

Ponadto należy zwrócić uwagę, iż w przepisie tym jest mowa o zadłużeniu, a nie o zadłużeniu z jakiegoś jednego tytułu. Przy zastosowaniu powołanych norm ważne jest zatem, iż wartość zadłużenia na dzień zapłaty odsetek, którą porównuje się do trzykrotności kapitału zakładowego ustala się po uwzględnieniu każdego zadłużenia spółki wobec udziałowców, to jest zarówno z tytułu pożyczek, odsetek od tych pożyczek, jak z innych zobowiązań (np. z tytułu dostaw towarów i usług, transakcji kupna-sprzedaży walut).

Z tego też względu, przepis ten znajduje zastosowanie w przypadku wypłaty odsetek od pożyczek (kredytów), kiedy zadłużenie spółki z jakiegokolwiek tytułu wobec wspomnianych podmiotów powiązanych przekroczy odpowiedni poziom, określony na dzień zapłaty odsetek od pożyczki (kredytu). Zatem do kwoty zadłużenia należy zaliczyć zarówno zadłużenie z tytułu pożyczek, jak również wszelkie inne zadłużenia.

Innymi słowy w celu prawidłowego określenia stosunku, w jakim wartość zadłużenia spółki powinna pozostawać do wartości jej kapitału zakładowego, należy wziąć pod uwagę ogólną wartość zadłużenia spółki z jakiegokolwiek tytułu prawnego, łącznie wobec wszystkich podmiotów zaliczonych do wspomnianej wyżej grupy "znaczących udziałowców", nie zaś tylko zadłużenie z tytułów, o których mowa w art. 16 ust. 7b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Ad. 1 i 2)

Pojęcie zadłużenia jak już uprzednio wskazano zbliżone jest w swoim zakresie do instytucji "zobowiązania" określonej w przepisach prawa cywilnego i oznacza obowiązek dłużnika do spełnienia oznaczonego świadczenia, a więc świadczenia którego wielkość jest już stronom znana, choć świadczenie takie nie musi być jeszcze na dany moment wymagalne.

Tym samym w przypadku nabycia przez Spółkę środków transportu od udziałowca i późniejszej, ratalnej spłacie należności wynikających z tych transakcji, po stronie Wnioskodawcy mamy do czynienia z zadłużeniem związanym z tym świadczeniem, które należy uwzględnić przy określeniu wartości zadłużenia, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Skoro zatem do wartości zadłużenia, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych należy zaliczyć wszelkie zadłużenia z jakiegokolwiek tytułu prawnego, łącznie wobec wszystkich podmiotów zaliczonych do wspomnianej wyżej grupy "znaczących udziałowców", nie zaś tylko zadłużenie z tytułów, o których mowa w art. 16 ust. 7b ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, to podatek VAT będący częścią nieuregulowanego zobowiązania z tytułu rat wobec udziałowca należy również wziąć pod uwagę przy obliczaniu tej wartości. Pojęcie to (wartość zadłużenia) należy bowiem interpretować w szerokim znaczeniu (wartość ogólnej sumy długów).

W związku z powyższym stanowisko Wnioskodawcy w zakresie możliwości zaliczenia do wartości zadłużenia Spółki względem udziałowca, o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, nieuregulowanych udziałowcowi rat ceny sprzedaży środków transportu, w świetle którego w wartości zadłużenia nie uwzględnia się długów względem udziałowca z innych tytułów niż kredyt lub pożyczka w rozumieniu art. 16 ust. 7b cyt. ustawy, jest nieprawidłowe.

Ad. 3)

Biorąc pod uwagę, iż przepis art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych ma zastosowanie w przypadkach, kiedy zadłużenie spółki z jakiegokolwiek tytułu wobec podmiotów w tym przepisie wymienionych przekroczy pułap liczony w stosunku do wielkości kapitału zakładowego pożyczkobiorcy, wskazać należy, iż do wartości tego zadłużenia - na dzień zapłaty odsetek - zaliczyć należy więc, w brew twierdzeniu Wnioskodawcy, również wartość odsetek od pożyczek naliczonych lecz przeniesionych do rozliczenia na następny okres.

Ad. 4)

W kwocie zadłużenia (na dzień zapłaty odsetek), o której mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, którą to wartość porównuje się trzykrotności kapitału zakładowego, nie należy natomiast uwzględniać kwoty spłacanych w tym dniu odsetek od udzielonych przez udziałowca pożyczek.

Spełnienie świadczenia wobec wierzyciela (pożyczkodawcy-udziałowca) poprzez zapłatę odsetek od pożyczki skutkuje bowiem wygaśnięciem zobowiązania Spółki z powyższego tytułu.

Reasumując, dla celów wyliczenia wartości zadłużenia, o którym mowa w art. 16 ust. 1 pkt 60 ww. ustawy, należy wziąć pod uwagę jedynie faktycznie istniejące na dzień spłaty odsetek (tj. pozostające do uregulowania przez Spółkę w przyszłości) zobowiązania Wnioskodawcy wobec "znaczących udziałowców".

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku, Al. Zwycięstwa 16/17, 80-219 Gdańsk po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.