ITPB2/4511-1100/15/TJ - Ustalenie skutków podatkowych spłaty kredytu przez ubezpieczyciela.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2015 r. poz. 613 z późn. zm.) oraz § 5 pkt 1 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 22 kwietnia 2015 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2015 r. poz. 643) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy działający w imieniu Ministra Finansów stwierdza, że stanowisko - przedstawione we wniosku z dnia 3 grudnia 2015 r. (data wpływu 7 grudnia 2015 r.) o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych spłaty kredytu przez ubezpieczyciela - jest nieprawidłowe.

W dniu 7 grudnia 2015 r. został złożony ww. wniosek o wydanie interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie skutków podatkowych spłaty kredytu przez ubezpieczyciela.

We wniosku tym przedstawiono następujący stan faktyczny.

W dniu 28 września 2010 r. pomiędzy Bankiem a Wnioskodawczynią i Jej mężem została zawarta umowa o Mieszkaniowy Kredyt Hipoteczny. Pomiędzy małżonkami istniała wspólność majątkowa. Kredyt hipoteczny został zabezpieczony na rzecz banku hipoteką kaucyjną na nieruchomości. W tym dniu zostały również podpisane przez kredytobiorców dwie odrębne deklaracje na ochronę ubezpieczeniową na podstawie Umowy Grupowego Ubezpieczenia Kredytobiorców, zawartej pomiędzy Bankiem a Towarzystwem Ubezpieczeń oraz Umowy Grupowego Ubezpieczenia na Życie Kredytobiorców, zawartej pomiędzy Bankiem a Towarzystwem Ubezpieczeń w zakresie Programu Kredyt... opcja... (ubezpieczenie na wypadek zgonu oraz ubezpieczenie utraty stałego źródła dochodu). W deklaracjach tych, odrębnych dla każdego z małżonków, Wnioskodawczyni oraz Jej mąż wyrazili zgodę na wyznaczenie Banku jako podmiotu uprawnionego do otrzymania świadczenia w przypadku śmierci oraz w przypadku utraty stałego źródła dochodu. Jako podmiot uprawniony do otrzymania świadczenia w wysokości przewyższającej kwotę zobowiązania wobec banku z tytułu umowy kredytu w przypadku zgonu na skutek NW po ukończeniu przez ubezpieczonego 65 roku życia każdy z ubezpieczonych wskazał jednego z synów.

W dniu 2 grudnia 2014 r. zmarł mąż Wnioskodawczyni. O fakcie tym został powiadomiony Bank - przez złożenie odpisu skróconego aktu zgonu. W związku z tym, że Bank nie podjął żadnych czynności w celu realizacji świadczenia z tytułu ubezpieczenia, w dniu 15 grudnia 2014 r. Wnioskodawczyni złożyła wniosek do Banku o wystąpienie do ubezpieczyciela o wypłatę świadczenia. Zgodnie bowiem z § 25 ust. 3 Warunków Ubezpieczenia jedynie Bank był uprawniony do złożenia wniosku o wypłatę świadczenia z tytułu zgonu kredytobiorcy, która nie nastąpiła w wyniku NW. Jednocześnie Wnioskodawczyni zwróciła się z prośbą o przesyłanie do Jej wiadomości informacji o przebiegu realizacji wniosku. Do momentu załatwienia sprawy spłacała raty kredytu.

W dniu 11 lutego 2015 r. Wnioskodawczyni otrzymała pismo z Banku z informacją, że Towarzystwo Ubezpieczeń wypłaciło bankowi świadczenie z tytułu śmierci męża, zgodnie z zapisami Warunków Ubezpieczenia Kredyt... opcja. Kwota świadczenia w wysokości 241 440 zł 96 gr została w dniu 6 lutego 2015 r. zaksięgowana na poczet całkowitej spłaty zobowiązania z tytułu umowy o Mieszkaniowy Kredyt Hipoteczny.

W dniu 6 lutego 2015 r. Bank zwrócił na konto Wnioskodawczyni zapłacone przez Nią po śmierci męża kwoty rat 12/14 i 01/15.

W związku z powyższym opisem zadano następujące pytanie:

Czy kwota świadczenia przekazanego przez ubezpieczyciela na rzecz banku na spłatę kredytu w związku ze zgonem jednego z kredytobiorców, męża Wnioskodawczyni, podlega obowiązkowi zapłaty podatku dochodowego od osób fizycznych u Wnioskodawczyni jako drugiego kredytobiorcy.

Zdaniem Wnioskodawczyni, wypłata świadczenia na rzecz Banku z tytułu zawartej umowy ubezpieczenia nie stanowi przychodu do opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Uzasadniając przedstawione stanowisko Wnioskodawczyni wskazuje, że zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21,52,52a i 52c oraz dochodów, od których zaniechano poboru podatków.

Stosownie do art. 11 ust. 1 ww. ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6,9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Stosownie do art. 20 ust. 1 ww. ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Wnioskodawczyni uważa, że w przedmiotowej sprawie wypłata gwarantowanego umową ubezpieczenia świadczenia nie stanowi dla Niej, jako współmałżonka i zarazem kredytobiorcy, przychodu. Z chwilą spłaty przez ubezpieczyciela, w związku ze śmiercią jednego z kredytobiorców, pozostałej do spłaty kwoty kredytu hipotecznego, dochodzi do wygaśnięcia zobowiązania. Nie można w takim przypadku uznać, że po Jej stronie jako kredytobiorcy, powstał przychód, gdyż nie uzyskała żadnego świadczenia w związku z wywiązaniem się ubezpieczyciela z zawartej przez męża umowy ubezpieczenia kredytu. Tym samym spłata zobowiązania nie stanowi dla Niej przysporzenia majątkowego i nie wywołuje skutków w podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wnioskodawczyni uważa, że potwierdzeniem Jej stanowiska jest interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Warszawie z dnia 17 listopada 2014 r., sygnatura IPPB4/415-645/14-4/MS.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawczyni w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

W myśl art. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2012 r. poz. 361 z późn. zm.) ustawa reguluje opodatkowanie podatkiem dochodowym dochodów osób fizycznych.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ww. ustawy opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Z ust. 2 tego przepisu wynika natomiast, że dochodem ze źródła przychodów, jeżeli przepisy art. 24-25 oraz art. 30f nie stanowią inaczej, jest nadwyżka sumy przychodów z tego źródła nad kosztami ich uzyskania osiągnięta w roku podatkowym. Jeżeli koszty uzyskania przekraczają sumę przychodów, różnica jest stratą ze źródła przychodów.

Stosownie do art. 11 ust. 1 przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 30f, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Z przedstawionych przepisów wynika, że opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych podlega co do zasady każdy dochód osiągnięty przez osobę fizyczną. Zgodnie natomiast z definicją dochodu jest nim nadwyżka przychodów ze źródła nad kosztami jego uzyskania. Pojęciem pierwotnym dla dochodu jest więc pojęcie przychodu. Ten z kolei definiowany jest przez ustawodawcę, czemu dał wyraz w art. 11 ust. 1, jako otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń, a w przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą kwoty należne, chociażby nie zostały faktycznie otrzymane. Niemniej jednak z definicji tej wywieść można również, że za przychody podatkowe mogą być uznane tylko takie świadczenia, które są określonym przyrostem majątkowym (zarówno zwiększającym aktywa jak i zmniejszającym pasywa) o charakterze definitywnym, nie mające charakteru zwrotnego.

O uzyskaniu przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym do osób fizycznych można więc mówić w każdej sytuacji, gdy podatnik, czy to na skutek otrzymania określonych wartości majątkowych (środków pieniężnych, świadczeń w naturze czy też innych nieodpłatnych świadczeń), czy też gdy na skutek określonego zdarzenia (np. umorzenia czy też potrącenia) powodującego zmniejszenie jego zobowiązań wobec innych podmiotów, uzyskuje określone przysporzenie majątkowe.

Jak natomiast stanowi art. 20 ust. 1 ustawy za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, kwoty uzyskane z tytułu zwrotu z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego oraz wypłaty z indywidualnego konta zabezpieczenia emerytalnego, w tym także dokonane na rzecz osoby uprawnionej na wypadek śmierci oszczędzającego, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Cytowany przepis art. 20 ust. 1 ww. ustawy zawiera otwarty katalog przychodów, co oznacza, że do kategorii tej mogą zostać zaliczone również inne (niż wymienione w tym przepisie) przychody, które mieszczą się w ogólnej definicji przychodów, zawartej w art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że w związku z zawarciem umowy kredytowej Wnioskodawczyni oraz Jej mąż podpisali deklaracje na ochronę ubezpieczeniową na podstawie Umowy Grupowego Ubezpieczenia Kredytobiorców, zawartej pomiędzy Bankiem a Towarzystwem Ubezpieczeń oraz Umowy Grupowego Ubezpieczenia na Życie Kredytobiorców, zawartej pomiędzy Bankiem a Towarzystwem Ubezpieczeń w zakresie Programu Kredyt... opcja... (ubezpieczenie na wypadek zgonu oraz ubezpieczenie utraty stałego źródła dochodu). W deklaracjach tych, odrębnych dla każdego z małżonków, Wnioskodawczyni oraz Jej mąż wyrazili zgodę na wyznaczenie Banku jako podmiotu uprawnionego do otrzymania świadczenia w przypadku śmierci oraz w przypadku utraty stałego źródła dochodu. Jako podmiot uprawniony do otrzymania świadczenia w wysokości przewyższającej kwotę zobowiązania wobec banku z tytułu umowy kredytu w przypadku zgonu na skutek NW po ukończeniu przez ubezpieczonego 65 roku życia każdy z ubezpieczonych wskazał jednego z synów. W dniu 2 grudnia 2014 r. zmarł mąż Wnioskodawczyni. Natomiast w dniu 11 lutego 2015 r. Wnioskodawczyni otrzymała pismo z Banku z informacją, że Towarzystwo Ubezpieczeń wypłaciło Bankowi świadczenie z tytułu śmierci męża, zgodnie z zapisami Warunków Ubezpieczenia Kredyt... opcja. Kwota świadczenia w wysokości 241 440 zł 96 gr została w dniu 6 lutego 2015 r. zaksięgowana na poczet całkowitej spłaty zobowiązania z tytułu umowy o Mieszkaniowy Kredyt Hipoteczny. W dniu 6 lutego 2015 r. Bank zwrócił na konto Wnioskodawczyni zapłacone przez Nią po śmierci męża kwoty rat 12/14 i 01/15.

W świetle zacytowanych przepisów uznać należy, że w związku ze spłatą przez ubezpieczyciela w związku z zaistnieniem zdarzenia objętego ubezpieczeniem - śmiercią męża Wnioskodawczyni - ciążącego na Wnioskodawczyni zobowiązania z tytułu zawartej umowy kredytowej, Wnioskodawczyni uzyskała przychód z innych źródeł, co do zasady podlegający opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Za przychód z tzw. innych źródeł uznane być może bowiem wykonanie za podatnika ciążącego na nim zobowiązania, na skutek którego uzyskuje on przysporzenie o charakterze majątkowym polegające na zmniejszeniu jego pasywów. Kredyt czy też pożyczka pozostają obojętne z punktu widzenia przepisów prawa podatkowego, do czasu kiedy na zaciągającym je podmiocie ciąży obowiązek zwrotu. W sytuacji natomiast, gdy na skutek określonego zdarzenia prawnego dochodzi do wykonania takiego zobowiązania bez udziału i finansowego zaangażowania jednego z zobowiązanych, niewątpliwie uzyskuje on przysporzenie mieszczące się w definicji przychodu, o którym mowa w art. 11 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Niemniej jednak wskazać należy, że sam fakt uzyskania przychodu w rozumieniu ustawy nie sprawia, że na podatniku ciąży obowiązek zapłaty podatku dochodowego. W ustawie przewidziane zostały bowiem pewne rodzaje przychodów, które korzystają ze zwolnienia z opodatkowania. Wskazać więc należy, że zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wolne od podatku dochodowego są kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń majątkowych i osobowych, z wyjątkiem:

Z zacytowanego przepisu wynika, że wolne od podatku są m.in. kwoty otrzymane z tytułu ubezpieczeń osobowych, a takim ubezpieczeniem jest niewątpliwie ubezpieczenie na życie.

W rezultacie uznać należy, że kwota pieniężna pochodząca z ubezpieczenia na życie męża Wnioskodawczyni, przekazana przez Ubezpieczyciela na spłatę zobowiązania wynikającego z umowy kredytowej zawartej przez Wnioskodawczynię i Jej męża, stanowiła przychód z innych źródeł, zwolniony jednak z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W ocenie tutejszego organu pozostaje bez znaczenia fakt, że Wnioskodawczyni faktycznie nie otrzymała środków pieniężnych z ubezpieczenia, które zostały bezpośrednio przekazane na spłatę Jej zadłużenia. Rozwiązanie takie wynikało bowiem z porozumienia zawartego z Bankiem, które jednak nie może mieć wpływu dla zastosowania zwolnienia z opodatkowania.

Odnosząc się natomiast do powołanej przez Wnioskodawczynię interpretacji indywidualnej stwierdzić należy, że dotyczy ona odmiennego - niż przedstawiony we wniosku, stanowiącym podstawę wydania niniejszej interpretacji - stanu faktycznego, z którego wynikało, że ubezpieczyciel zwraca ubezpieczonemu kwoty zapłaconych przez niego rat i innych należności wynikających z umów kredytu i pożyczki. W przypadku tym zaciągnięta pożyczka i kredyt nie traciły więc swojego charakteru zwrotnego, przez co jej spłata przez samego zobowiązanego nie mogła być traktowana w kategoriach przychodu podlegającego opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Z tego też względu rozstrzygnięcie zawarte w tej interpretacji nie mogło mieć wpływu na ocenę stanowiska Wnioskodawczyni zawartego w niniejszej interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Białymstoku, ul. H. Sienkiewicza 84, 15-950 Białystok, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację - w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. z 2012 r. poz. 270, z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy). Jednocześnie, zgodnie z art. 57a ww. ustawy, skarga na pisemną interpretację przepisów prawa podatkowego wydaną w indywidualnej sprawie może być oparta wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd administracyjny jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną.

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.