ITPB2/436-128/09/IL

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, działając w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko, przedstawione we wniosku z dnia 26 sierpnia 2009 r. (data wpływu 28 sierpnia 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie opodatkowania usługi cash poolingu - jest prawidłowe.

W dniu 28 sierpnia 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie opodatkowania usługi cash pooling.

W przedmiotowym wniosku przedstawiono następujące zdarzenie przyszłe.

Spółka planuje przystąpić do w pełni zautomatyzowanego systemu kompleksowego zarządzania płynnością finansową, oferowanego w ramach grupy kapitałowej, do której należy Spółka, a zorganizowanego przez "M". "M" jak już wskazuje nazwa tego podmiotu, prowadzi szeroko rozumianą działalność finansową we własnym imieniu i na własny rachunek.

Przystąpienie do wspomnianego systemu zarządzania płynnością nastąpi na skutek zawarcia nienazwanej umowy typu cash-pooling, której celem jest polepszenie płynności finansowej spółek w prowadzonej działalności gospodarczej, jak również zmniejszenie kosztów finansowania zewnętrznego.

Zasadniczym elementem przedmiotowej umowy jest wdrożenie procesu zarządzania posiadanymi na rachunkach bankowych środkami pieniężnymi oraz zadłużeniem spółek-uczestników biorących udział w procesie, w taki sposób, aby kwota odsetek płaconych z tytułu istniejącego zadłużenia była jak najmniejsza, a jednocześnie, aby dochody uzyskiwane przez spółki z posiadanych przez nie nadwyżek finansowych były wyższe od standardowego oprocentowania depozytów bankowych i innych standardowych bezpiecznych instrumentów finansowych. Celem umowy o zarządzanie płynnością finansową jest zatem takie wykorzystanie istniejących różnic w oprocentowaniu sald dodatnich i sald ujemnych na rachunkach uczestników systemu oraz efektu skali, aby podmioty z zaangażowanej grupy czerpały z tego maksymalne korzyści. Dodatkowo, Spółka oraz pozostali uczestnicy planowanego systemu cash-pooling pragną dokonywać innych transakcji z wykorzystaniem środków zaangażowanych w system zarządzania płynnością.

W ramach omawianego systemu zarządzania płynnością finansową wyznaczony zostanie reprezentant podmiotów uczestniczących w tymże systemie - wspomniana powyżej spółka "M" (Agent). Agent należy do grupy kapitałowej Spółki, niemniej, nie jest podmiotem kwalifikowanym w rozumieniu art. 16 ust. 1 pkt 60 i 61 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.

Co do zasady, system zarządzania płynnością finansową, w którym uczestniczyć będzie Spółka, będzie odbywać się w oparciu o rachunki prowadzone dla jego uczestników w EURO przez wytypowane banki. Opcjonalnie Spółka może uczestniczyć równolegle w systemach zarządzania płynnością opierających się przykładowo na koronie szwedzkiej oraz koronie czeskiej lub innych walutach.

Podając przykład sytemu zarządzania płynnością w EURO, w celu implementacji tego systemu każdy z uczestników systemu cash-pooling będzie utrzymywał rachunek walutowy w EURO przeznaczony do obsługi wszystkich operacji przychodzących i wychodzących w tejże walucie. Wszystkie rachunki uczestniczące w strukturze cash-pooling będą znajdowały się poza Polską. Spółka posiadać będzie przedmiotowy rachunek obsługujący wszystkie operacje przychodzące i wychodzące w EURO w Bank S.A. w Wiedniu. Jednocześnie, na rzecz Agenta utworzony zostanie w Bank S.A. w Londynie specjalny docelowy rachunek w EURO, w którym będą konsolidowane i rozliczane środki finansowe z rachunku Spółki oraz rachunków pozostałych spółek z grupy kapitałowej "M" uczestniczących w systemie cash-pooling w EURO. Agent będzie zarówno prawnym, jak i ekonomicznym właścicielem powyższego skonsolidowanego rachunku bankowego.

Rola wspomnianych powyżej Bank S.A. w Wiedniu (obsługującego rachunek Spółki) i Bank S.A. w Londynie (obsługującego rachunek docelowy dla Agenta), jak również pozostałych banków obsługujących rachunki uczestników systemu zarządzania płynnością w funkcjonowaniu przedmiotowego systemu będzie ograniczona do założenia i utrzymywania rachunków oraz wykonywania przelewów pieniężnych związanych z tym systemem. Banki wynagradzane będą jedynie za przedmiotowe usługi, w szczególności w oparciu o zryczałtowaną miesięczną opłatę, niezależną od liczby i wartości transferów pomiędzy rachunkami uczestników systemu cash-pooling.

Wszelkie pozostałe obowiązki, tj. obowiązki związane z monitorowaniem sald na rachunkach uczestników systemu zarządzania płynnością, kalkulacją wysokości transferów dokonywanych pomiędzy tymi rachunkami, kalkulacją należnego wynagrodzenia, jak również wszelkie obowiązki dokumentacyjno - informacyjne (np. dostarczanie certyfikatów rezydencji) spoczywać będą na Agencie. Przy czym wszelkie przedmiotowe czynności wykonywane przez Agenta będą, co do zasady, w pełni zautomatyzowane i wykonywane elektronicznie.

Praktyczne funkcjonowanie systemu zarządzania płynnością, do którego planuje przystąpić Spółka, polega na tym, iż na koniec każdego dnia roboczego wszystkie salda dodatnie na rachunkach uczestników systemu zarządzania płynnością będą przenoszone na rachunek konsolidacyjny Agenta. Następnie na bazie stałego zlecenia Agenta, bank będzie dokonywał przelewu określonej kwoty środków pieniężnych niezbędnych do uregulowania sald ujemnych posiadaczy rachunków uczestniczących w systemie zarządzania płynnością finansową. W zależności od wysokości przedmiotowych nadwyżek oraz niedoborów, a w konsekwencji od wysokości przelewanych środków pieniężnych, podczas realizacji przelewów dokonywane będzie wyzerowanie sald posiadaczy rachunków lub zmniejszenie ich proporcjonalnie w zależności od dostępnych na koncie Agenta środków.

Saldo pozostałe na rachunku konsolidacyjnym Agenta po dokonaniu przelewu środków pieniężnych na pokrycie ujemnych sald uczestników systemu cash-pooling stanowić będzie podstawę do wyliczenia i zapłaty odsetek należnych poszczególnym uczestnikom systemu. Wysokość odsetek kalkulowana będzie przez Agenta na koniec każdego miesiąca na podstawie wysokości sald dodatnich/ujemnych, występujących każdego dnia na rachunku Spółki oraz na rachunkach pozostałych uczestników systemu zarządzania płynnością, a także w oparciu o określoną stawkę, tj. dla systemu cash-pooling w EURO - EONIA - Euro Overnight lndex Average. Dodatkowo, kalkulacja odsetek będzie uwzględniała każdorazowe zmiany sald na rachunkach uczestników systemu zarządzania płynnością oraz możliwe transfery wnikające z wzajemnych potrąceń należności przez podmioty uczestniczące w systemie zarządzania płynnością (tj. wartości wyliczonych odsetek, co do zasady, różnić się będą od kalkulacji odsetek, jakie przeprowadziłyby banki obsługujące rachunki uczestników systemu, które nie posiadają pełnej informacji, m.in. w zakresie możliwych wzajemnych potrąceń wpływających na wielkość sald na rachunkach uczestników systemu).

Na podstawie umowy o system cash-pooling Agent będzie również uprawniony do zawierania transakcji zabezpieczających przed ryzykiem (np. ryzykiem walutowym), tj. w szczególności transakcji swap, transakcji na instrumentach pochodnych i innych transakcji z wykorzystaniem środków zgromadzonych na rachunku konsolidacyjnym. Przy czym Agent będzie uprawniony do podejmowania decyzji w sprawie zawarcia przedmiotowych transakcji bez uprzedniej zgody Spółki i innych uczestników systemu zarządzania płynnością co do wykorzystania pozyskanych z ich rachunków indywidualnych i przekazanych na rachunek konsolidacyjny środków pieniężnych. Ponadto Agent pozostanie jedynym beneficjentem ewentualnego zysku z takich transakcji, bez obowiązku alokacji i dalszego transferu wpływów z tych inwestycji do Spółki i pozostałych uczestników systemu cash-pooling.

Za świadczone usługi w ramach zarządzania płynnością finansową Agent będzie pobierał miesięczne wynagrodzenie w wysokości różnicy pomiędzy oprocentowaniem pobieranym od uczestników systemu posiadających salda ujemne oraz oprocentowaniem wypłacanym uczestnikom systemu posiadającym salda dodatnie. Jak wskazano powyżej, Agent będzie również wyłącznym beneficjentem ewentualnych zysków z transakcji przeprowadzanych przy użyciu środków zgromadzonych na rachunku konsolidacyjnym. Nie przewiduje się wynagrodzenia dla Agenta w innej postaci, w szczególności w formie stałej kwoty niezależnej od transferów odbywających się w ramach systemu zarządzania płynnością. W konsekwencji, wynagrodzenie Agenta będzie w pełni zależne od wysokości kwot zgromadzonych w systemie zarządzania płynnością.

W związku z powyższym zadano następujące pytanie.

Czy przystąpienie przez Spółkę do nienazwanej umowy typu cash pooling polegającej na zarządzaniu płynnością finansową podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Zdaniem Wnioskodawcy, umowa o zarządzanie płynnością finansową jest umową nienazwaną typu cash-pooling i jako taka nie podlega opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, bowiem nie została wymieniona w art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych stanowiącym zamknięty katalog czynności objętych zakresem opodatkowania tym podatkiem.

Cash-pooling (zarządzanie płynnością finansową) to umowa o świadczenie usługi finansowej oferowana i organizowana w szczególności przez banki oraz inne instytucje finansowe. Usługa ta jest przeznaczona do efektywnego zarządzania środkami finansowymi podmiotów gospodarczych.

Głównym celem umowy o zarządzanie płynnością finansową jest optymalizacja zarządzania stanem finansów na wielu rachunkach bankowych należących do danego podmiotu gospodarczego o złożonej strukturze, np. holdingu lub grupy kapitałowej bądź wielu podmiotów. Ogólnie usługa cash-pooling będzie świadczona na rzecz Spółki i innych podmiotów z grupy kapitałowej "M", do której należy Spółka i będzie polegała na koncentrowaniu środków z sald poszczególnych uczestników systemu zarządzania płynnością finansową na rachunku konsolidacyjnym Agenta (rachunek agenta traktowany będzie jako rachunek rozliczeniowy dla Spółki i wszystkich pozostałych uczestników systemu - członków grupy kapitałowej Spółki) i zarządzaniu zgromadzoną w ten sposób kwotą, przy wykorzystaniu korzyści skali oraz różnicy pomiędzy oprocentowaniem kredytów i depozytów na rynku finansowym. System zarządzania płynnością finansową jako system cash-pooling będzie pozwalał podmiotom uczestniczącym w tym systemie na równoczesne ograniczenie kosztów odsetkowych (z tytułu zaciągania zobowiązań) i zwiększenie przychodów odsetkowych przy wykorzystaniu środków dostępnych w systemie zarządzania płynnością finansową.

System zarządzania płynnością finansową umożliwia koncentrację środków kilku lub więcej podmiotów oraz kompensatę przejściowych nadwyżek wykazywanych przez jedne podmioty z przejściowymi niedoborami zaistniałymi u innych podmiotów - uczestników systemu cash-pooling. Jedną z najważniejszych korzyści jest możliwość globalnego minimalizowania kosztów działalności podmiotów z grupy kapitałowej uczestniczących w omawianym systemie.

Zgodnie z art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych podatkowi podlegają wyłącznie wymienione w tym przepisie czynności cywilnoprawne, takie jak:

Umowa o zarządzanie płynnością finansową jako umowa typu cash-pooling nie została wymieniona w powyższym katalogu.

Wnioskodawca podnosi, iż zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Naczelnego Sądu Administracyjnego katalog czynności cywilnoprawnych wskazanych w art. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych jest katalogiem zamkniętym. W związku z tym, opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych podlegają wyłącznie umowy bądź czynności enumeratywnie wymienione w przytoczonym powyżej art. 1 ww. ustawy. W konsekwencji umowa cash-pooling nie podlega opodatkowaniu podatkiem na podstawie aktualnie obowiązującej ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych. Wnioskodawca podnosi również,iż powyższemu stanowisku nie sprzeciwiają się zasady prawa cywilnego, zgodnie z którymi to nie nazwa, a treść czynności prawnej decyduje o jej kwalifikacji. Ponadto dla celów podatku od czynności cywilnoprawnych umowy należy klasyfikować ściśle, a fakt wystąpienia w umowie nienazwanej elementów umów nazwanych, nie skutkuje kwalifikacją tejże umowy nienazwanej jako umowy nazwanej, której elementy wystąpiły. Wnioskodawca uważa, iż niemożliwe jest stwierdzenie, iż umowa typu cash-pooling odpowiada jakiejkolwiek umowie nazwanej określonej w ustawie z dnia z dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz. U. z dnia 18 maja 1964 r., Nr 16, poz. 93), nawet pomimo jej podobieństwa do niektórych z nich.

Zdaniem Wnioskodawcy czynności wykonywane przez podmioty uczestniczące w systemie zarządzania, w ramach umowy o zarządzanie płynnością finansową nie będą spełniały definicji pożyczki uregulowanej w art. 720 k.c.

W myśl art. 720 k.c. dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego pożyczkę określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości. W opinii Wnioskodawcy konstrukcja umowy o zarządzanie płynnością finansową, jako sposobu gospodarowania wolnymi środkami finansowymi uczestniczących w tym systemie podmiotów, nie będzie wyczerpywać istotnych znamion pożyczki. W oferowanym Spółce oraz innym podmiotom z grupy kapitałowej Spółki systemie zarządzania płynnością będą występowały podmioty, wśród których pewne z nich będą posiadać wolne środki finansowe, a pewne będą posiadały niedobór tych środków oraz Agenta działającego we własnym imieniu. Z tytułu uczestnictwa w powyższych transakcjach dla wszystkich podmiotów, w tym dla Spółki, powstaną określone prawa i obowiązki, jednak nie dojdzie do zawarcia umowy pożyczki, ponieważ brak będzie zobowiązania do przeniesienia określonej ilości pieniędzy na określony w umowie podmiot. Uczestnik systemu zarządzania płynnością, który będzie posiadał wolne środki nie będzie wiedział, czy środki te zostaną wykorzystane, w jakiej wysokości, a także przez którego uczestnika. Tym samym, nie jest skonkretyzowana druga strona transakcji, jak też jej przedmiot, ponieważ źródłem, z którego zostaje zasilony rachunek o saldzie debetowym, jest rachunek konsolidacyjny prowadzony dla Agenta reprezentującego interesy wszystkich uczestników omawianego systemu zarządzania płynnością finansową, a nie bezpośrednio rachunki uczestników systemu, którzy osiągnęli nadwyżki finansowe. Również uczestnik systemu zarządzania płynnością, który będzie otrzymywał dane środki finansowe w przypadku uzyskania ujemnego salda, nie będzie wiedział, od jakiego podmiotu środki te będą pochodzić. W związku z powyższym, w ocenie Wnioskodawcy, pomimo że transakcje typu cash-pooling zawierają elementy finansowania jednych podmiotów przez inne, to brak jest podstaw do zakwalifikowania tych transakcji jako umów pożyczek, a tym samym objęcia ich obowiązkiem podatkowym w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych. Dodatkowo Wnioskodawca wskazuje, iż niezależnie od faktu wyłączenia przez ustawodawcę umów typu cash-pooling z katalogu czynności opodatkowanych podatkiem od czynności cywilnoprawnych, założeniem każdej czynności podejmowanej z każdym z uczestników systemu zarządzania płynnością finansową jest uczestnictwo w niej określonego wykonującego usługi pośrednictwa finansowego. W konsekwencji, w przypadku umowy o zarządzanie płynnością finansową typu cash-pooling zastosowanie znajdzie art. 2 ust. 4 ww. ustawy wskazujący, iż czynności cywilnoprawne wchodzące w zakres opodatkowania podatkiem VAT, lecz zwolnione z tego opodatkowania, z wyjątkami, które jednak nie dotyczą omawianej sprawy, nie podlegają podatkowi od czynności cywilnoprawnych. Zdaniem Wnioskodawcy umowa o zarządzanie płynnością finansową typu cash-pooling, nie może być utożsamiana z pożyczką w znaczeniu Kodeksu cywilnego i w konsekwencji nie może być opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych. W systemie zarządzania płynnością finansową, w przeciwieństwie do umowy pożyczki, żaden z podmiotów w nim uczestniczących nie jest w stanie wskazać, czy posiadane przez niego środki pieniężne będą wykorzystane w konsolidacji dokonywanej na rachunku konsolidacyjnym Agenta. Żaden z podmiotów uczestniczących nie zna również ani kwoty środków pieniężnych podlegającej konsolidacji, ani podmiotów, do których może nastąpić czasowy transfer środków pieniężnych. Uzupełniająco, brak możliwości opodatkowania podatkiem od czynności cywilnoprawnych umowy cash-pooling jest konsekwencją faktu, iż jej wykonywanie wiąże się z czynnościami pośrednictwa finansowego, które jako zwolnione od podatku VAT ustawowo wyłączone są z opodatkowania tym podatkiem. Na poparcie swojego stanowiska Wnioskodawca odwołuje się do poglądów wyrażanych w wyrokach sądów administracyjnych oraz rozstrzygnięciach organów podatkowych.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego zdarzenia przyszłego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1, 2 i 3 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (tekst jedn. Dz. U. z 2007 r. Nr 68, poz. 450 z późn. zm.), podatkowi temu podlegają:

Uwzględniając powyższe, podkreślić należy, iż ustawa o podatku od czynności cywilnoprawnych zawiera zamknięty katalog czynności objętych tym podatkiem. Oznacza to, że opodatkowaniu podlegają wyłącznie czynności wymienione w przywołanej regulacji art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 lit. b) ww. ustawy, przedmiotem opodatkowania są m.in. umowy pożyczki. W myśl art. 720 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.) przez umowę pożyczki dający pożyczkę zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną ilość pieniędzy albo rzeczy oznaczonych tylko co do gatunku, a biorący zobowiązuje się zwrócić tę samą ilość pieniędzy albo tę samą ilość rzeczy tego samego gatunku i tej samej jakości.

W sytuacji przedstawionej we wniosku konstrukcja tzw. cash poolingu jako sposób gospodarowania wolnymi środkami finansowymi niewątpliwie zawiera w sobie elementy kredytowania jednych podmiotów przez drugie. Nie sposób jednak uznać, że tym samym wyczerpuje ona wszystkie elementy przedmiotowo istotne dla umowy pożyczki. W operacjach cash poolingu, o których mowa we wniosku, mamy do czynienia z wieloma podmiotami, wchodzącymi w skład grupy kapitałowej. W opisywanych transakcjach uczestniczą wszystkie te podmioty i dla każdego z nich z tytułu uczestnictwa w cash poolingu powstają określone prawa i obowiązki. Nie dochodzi jednak w tym przypadku do zawarcia umowy pożyczki, gdyż brak jest zobowiązania do przeniesienia określonej ilości pieniędzy na określony w umowie podmiot. Uczestnik cash poolingu posiadający wolne środki nie wie, czy środki te zostaną wykorzystane, w jakiej wysokości i przez którego uczestnika. W konsekwencji, nie jest więc skonkretyzowana druga strona transakcji, jak też jej przedmiot, gdyż źródłem, z którego zostanie zasilony rachunek o saldzie ujemnym, będzie rachunek główny, na którym będą gromadzone wolne środki wszystkich posiadających je uczestników cash poolingu.

Reasumując, usługa zarządzania wolnymi środkami (cash pooling) nie została enumeratywnie wymieniona w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Nie można też tego typu czynności zakwalifikować jako umowy pożyczki wymienionej w tym katalogu. Czynności dokonywane w ramach umowy cash poolingu nie będą zatem podlegały opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych.

Z tego też względu bez znaczenia dla opodatkowania usług cash poolingu podatkiem od czynności cywilnoprawnych pozostaje fakt opodatkowania jej stron podatkiem od towarów i usług lub zwolnienie ich z tego podatku.

Odnosząc się do argumentacji Wnioskodawcy opartej na treści wskazanych pism w uzasadnieniu własnego stanowiska, należy stwierdzić, iż orzeczenia organów podatkowych oraz orzeczenia sądowe co do zasady wiążą w sprawie, w której zostały wydane i nie są źródłem prawa powszechnie obowiązującego; tym samym nie stanowią podstawy prawnej wydanej interpretacji.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dniu datowania interpretacji.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Szczecinie, ul. Staromłyńska 10, 70-561 Szczecin po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.).

Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.