ITPB2/415-987/10/MK

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, działając w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Pana przedstawione we wniosku z dnia 21 października 2010 r. (data wpływu - 25 października 2010 r.), uzupełnionym pismem z dnia 17 stycznia 2011 r. (data wpływu - 20 stycznia 2011 r.), o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia z opodatkowania kwot zasądzonych wyrokiem Sądu - jest nieprawidłowe.

W dniu 25 października 2010 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zwolnienia z opodatkowania kwot zasadzonych wyrokiem Sądu. Wniosek uzupełniono w dniu 20 stycznia 2011 r.

W przedmiotowym wniosku i w piśmie uzupełniającym przedstawiono następujący stan faktyczny.

Sąd Okręgowy w wydanym przez siebie wyroku zasądził od byłego pracodawcy na Pana korzyść odszkodowanie z tytułu zwolnienia z pracy w okresie ochronnym wynikającym z Umowy Społecznej będącej częścią Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy. Apelację pozwanego odrzucił Sąd Apelacyjny i wyrok uprawomocnił się w końcu października 2010 r.

Jak uściślił Pan w piśmie uzupełniającym zasądzone odszkodowanie składa się z kilku części, t.j. należności głównej, odsetek ustawowych i zwrotu kosztów procesu.

Należność główna została zasądzona w oparciu o art. 16 ust. 1 Umowy Społecznej, która jest częścią obowiązującego Zakładowego Zbiorowego Układu Pracy (ZUZP), który jest - jak Pan wskazał - przepisem wykonawczym wydanym na podstawie Kodeksu Pracy i został zarejestrowany w wymaganym przepisami trybie w Państwowej Inspekcji Pracy. Powołany art. 16 Umowy Społecznej stanowi, iż w przypadku naruszenia Gwarancji Zatrudnienia, o których mowa w art. 13 Pracodawca zobowiązany będzie do wypłacenia pracownikowi odszkodowania w wysokości stanowiącej iloczyn miesięcy kalendarzowych pozostałych do końca Okresu Gwarancyjnego, liczonych od dnia rozwiązania umowy o pracę oraz wynagrodzenia miesięcznego Pracownika ustalonego na dzień rozwiązania stosunku pracy według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu jak za urlop wypoczynkowy, przy czym odszkodowanie to nie może być niższe niż sześciokrotność średniego miesięcznego wynagrodzenia u Pracodawcy, liczonego jak powyżej. Zgodnie zaś z art. 16 ust. 4 powołanej Umowy wypłata odszkodowania następuje w formie pieniężnej nie później niż w terminie 30 dni od daty ustania stosunku pracy lub, na wniosek zainteresowanego Pracownika, w dwóch ratach, w dwu kolejnych okresach podatkowych, w wysokości i terminach przez niego ustalonych, przy czym przekroczenie ustalonych terminów powoduje naliczanie odsetek ustawowych. Wniesienie przez Pracownika odwołania do sądu pracy od wypowiedzenia umowy o pracę wstrzymuje bieg terminu wypłaty odszkodowania do czasu prawomocnego zakończenia sprawy sądowej.

Odsetki ustawowe są - jak wskazał Pan - częścią odszkodowania orzeczoną przez Sąd w oparciu o ogólne przepisy w tym zakresie.

Z kolei zwrot kosztów procesu został orzeczony w oparciu o przepisy ogólne. Część dotyczącą zastępstwa procesowego pozwany pracodawca przekazał bezpośrednio na konto pełnomocnika, zaś pozostała stanowiła zwrot poniesionej przez Pana - jak to określił w piśmie uzupełniającym - opłaty wpisowej.

Obecnie pozwany pracodawca próbuje potrącać podatek z tytułu wypłacanego odszkodowania.

Wobec powyższego zadano następujące pytanie.

Czy wolne od podatku dochodowego jest odszkodowanie uzyskane przez Pana na podstawie wyroku sądowego.

Pana zdaniem, odszkodowanie jest wolne od podatku dochodowego. Odszkodowanie to (należność główna) - w Pana opinii - spełnia warunki zwolnienia od podatku z tytułu art. 21 ust. 1 pkt 3, nie będąc jednocześnie wyłączonym na podstawie lit. od) a) do g).

Ponadto uważa Pan, że należność główna spełnia także przesłanki wystarczające do zwolnienia z opodatkowania na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy. Podkreśla Pan, że odszkodowanie nie ma związku z działalnością gospodarczą (nie prowadzi Pan takowej), czyli nie ma zastosowania wyłączenie opisane w lit. a) tego przepisu. Również - w Pana opinii - teza o wykluczeniu w oparciu o art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b) ustawy nie ma żadnych podstaw, bowiem w ZUZP należność określona jest wyraźnie jako odszkodowanie. Gdyby nie wyrządzono Panu szkody, to korzyści z pracy obejmowałyby m.in. doświadczenie, doskonalenie wiedzy, kontakty fachowe, możliwość uzyskania innej pracy a przede wszystkim unikniecie stresu związanego z przewlekłym postępowaniem, którego celem było udowodnienie, że Jego winą był brak entuzjazmu dla decyzji przełożonych lub ich braku.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za nieprawidłowe.

Stosownie do treści art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a, 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

Zgodnie z art. 10 ust. 1 pkt 1 przytoczonej ustawy źródłami przychodów jest stosunek służbowy, stosunek pracy, w tym spółdzielczy stosunek pracy, członkostwo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub innej spółdzielni zajmującej się produkcją rolną, praca nakładcza, emerytura lub renta.

Natomiast na mocy art. 12 ust. 1 ustawy za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych.

Użyte w tym przepisie sformułowanie "w szczególności" oznacza, iż przepis zawiera tylko przykładowe wyliczenie przychodów, ze stosunku pracy, za które uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne dokonane przez pracodawcę.

Zgodnie z art. 31 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, zwane dalej "zakładami pracy", są obowiązane jako płatnicy obliczać i pobierać w ciągu roku zaliczki na podatek dochodowy od osób, które uzyskują od tych zakładów przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej lub spółdzielczego stosunku pracy, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego wypłacane przez zakłady pracy, a w spółdzielniach pracy - wypłaty z tytułu udziału w nadwyżce bilansowej.

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 cytowanej ustawy, wolne od podatku są otrzymane odszkodowania lub zadośćuczynienia, jeżeli ich wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem:

Natomiast w przypadku gdy wysokość lub zasady ustalania odszkodowania nie wynikają wprost z odrębnych ustaw lub aktów wykonawczych wydanych na podstawie tych odrębnych ustaw, a podstawą ich otrzymania jest wyrok lub ugoda sądowa, wówczas odszkodowanie takie korzysta ze zwolnienia od podatku dochodowego od osób fizycznych na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b ustawy, z wyjątkiem odszkodowań wymienionych w art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. a) i b) ustawy.

Zgodnie bowiem z art. 21 ust. 1 pkt 3b cytowanej ustawy wolne od podatku dochodowego są inne odszkodowania lub zadośćuczynienia otrzymane na podstawie wyroku lub ugody sądowej do wysokości określonej w tym wyroku lub tej ugodzie, z wyjątkiem odszkodowań lub zadośćuczynień:

Warunkiem wystarczającym do powstania obowiązku podatkowego w podatku dochodowym od osób fizycznych na zasadach przewidzianych w ustawie o podatku dochodowym od osób fizycznych będzie więc niezrealizowanie choćby jednej ze wskazanych wyżej przesłanek.

Ponadto, na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 95 cytowanej ustawy, wolne od podatku dochodowego są odsetki z tytułu nieterminowej wypłaty wynagrodzeń i świadczeń z tytułów, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Jak wynika z przedstawionego stanu faktycznego Wnioskodawca otrzymał na mocy wyroku sądowego w ramach odszkodowania świadczenia pieniężne tytułem należności głównej, odsetek ustawowych oraz zwrotu kosztów procesu. Należność główna została zasądzona na podstawie art. 16 ust. 1 Umowy Społecznej, jako części obowiązującego Zakładowego Zbiorowego Układu Pracy (ZUZP), t.j. zapisu umowy, który dotyczył obowiązku pracodawcy, w sytuacji naruszenia Gwarancji Zatrudnienia, wypłacenia pracownikowi odszkodowania w wysokości stanowiącej iloczyn miesięcy kalendarzowych pozostałych do końca Okresu Gwarancyjnego, liczonych od dnia rozwiązania umowy o pracę oraz wynagrodzenia miesięcznego Pracownika ustalonego na dzień rozwiązania stosunku pracy według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu jak za urlop wypoczynkowy, przy czym odszkodowanie to nie może być niższe niż sześciokrotność średniego miesięcznego wynagrodzenia u Pracodawcy, liczonego jak powyżej.

Zaś odsetki ustawowe wynikają z art. 16 ust. 4 ww. Umowy, w myśl którego wypłata odszkodowania następuje w formie pieniężnej nie później niż w terminie 30 dni od daty ustania stosunku pracy lub, na wniosek zainteresowanego Pracownika, w dwóch ratach, w dwu kolejnych okresach podatkowych, w wysokości i terminach przez niego ustalonych, przy czym przekroczenie ustalonych terminów powoduje naliczanie odsetek ustawowych. Wniesienie przez Pracownika odwołania do sądu pracy od wypowiedzenia umowy o pracę wstrzymuje bieg terminu wypłaty odszkodowania do czasu prawomocnego zakończenia sprawy sądowej.

Z kolei zwrot kosztów procesu został orzeczony w oparciu o przepisy ogólne. Część dotyczącą zastępstwa procesowego pozwany pracodawca przekazał bezpośrednio na konto pełnomocnika, zaś pozostała stanowiła zwrot poniesionej przez Pana - jak to określił w piśmie uzupełniającym - opłaty wpisowej.

Zarówno zbiorowy układ pracy, jak i w analizowanym stanie faktycznym stanowiąca jego część umowa społeczna, bezspornie stanowi źródło prawa pracy w rozumieniu art. 9 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (Dz. U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94 z późn. zm.) i kształtuje nową treść indywidualnych stosunków pracy, z których pracownicy mogą wywodzić ewentualne roszczenia.

Niemniej jednak na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ze zwolnienia korzystają tylko te odszkodowania, których wysokość lub zasady ustalania wynikają wprost z przepisów odrębnych ustaw lub przepisów wykonawczych wydanych na podstawie tych ustaw, z wyjątkiem wyłączonych ze zwolnienia.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że zasądzone należności z tytułu naruszenia gwarancji zatrudnienia nie są odszkodowaniem zwolnionym na podstawie tego przepisu, ponieważ stanowią wypłatę pieniężną, której podstawą prawną są postanowienia Umowy Społecznej nie posiadającej rangi ustawy lub przepisu wykonawczego wydanego na podstawie ustawy. Powyższe stanowisko zostało potwierdzone w orzeczeniach sądów administracyjnych.

Poza tym, otrzymane przez Pana odszkodowanie należy rozpatrywać w kontekście wyłączenia jakie ustawodawca zawarł w art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b) ustawy. W podanym przepisie ustawodawca zawarł regulację, mocą której nie korzystają ze zwolnienia od opodatkowania odszkodowania dotyczące korzyści, które pracownik mógłby osiągnąć gdyby mu szkody nie wyrządzono.

W przedstawionym stanie faktycznym, szkodą była niewątpliwie utrata spodziewanych zarobków spowodowana rozwiązaniem umowy o pracę przed upływem okresu gwarancyjnego określonego w Umowie Społecznej. Zatem wypłacone pracownikowi odszkodowanie dotyczy korzyści, które pracownik mógłby osiągnąć (w postaci wynagrodzenia za pracę), w przypadku gdyby nie doszło do rozwiązania umowy o pracę przed upływem okresu zawartego w gwarancji zatrudnienia. Świadczy o tym również treść art. 16 ust. 1 Umowy Społecznej, który jednoznacznie określa wysokość odszkodowania w oparciu o iloczyn miesięcy kalendarzowych pozostałych do końca Okresu Gwarancyjnego, liczonych od dnia rozwiązania umowy o pracę oraz wynagrodzenia miesięcznego Pracownika ustalonego na dzień rozwiązania stosunku pracy według zasad obowiązujących przy ustalaniu ekwiwalentu jak za urlop wypoczynkowy.

Mając na uwadze powyższe, otrzymana przez Wnioskodawcę kwota należności głównej odszkodowania zasądzonego wyrokiem sądu na podstawie postanowień Umowy Społecznej podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych. Przy wypłacie ww. świadczenia płatnik, t.j. były pracodawca zobowiązany był zatem do pobrania zaliczki na podatek dochodowy.

Rozpatrując natomiast kwestię zwolnienia wypłaconych odsetek ustawowych i zwrotu kosztów procesu, należy na wstępie zauważyć, iż nieprawidłowym jest uznanie ich za części odszkodowania. Za takim stanowiskiem przemawia brak możliwości utożsamienia odsetek z odszkodowaniem (naprawieniem szkody). Istota odszkodowania związana jest z naprawieniem szkody i stanowi instytucję odrębną od odsetek. Wierzyciel może ich żądać dopiero, jeżeli dłużnik opóźni się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego. Odsetki mają charakter uboczny względem świadczenia głównego - są skutkiem nie wykonania zobowiązań.

Ponadto - co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie sądów administracyjnych - posłużenie się w zapisie art. 21 ust. 1 pkt 3 i pkt 3b ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych jedynie pojęciem "odszkodowania", bez użycia słowa "odsetki" powoduje, iż jedynie te pierwsze (odszkodowania), a nie te ostatnie (odsetki), mogą być uznane za zwolnione od podatku dochodowego od osób fizycznych.

Niemniej jednak, należy mieć na uwadze, że zasądzone odszkodowanie z tytułu naruszenia postanowień Umowy Społecznej stanowi wypłatę pieniężną mającą swe źródło w stosunku pracy, której podstawą prawną są postanowienia Umowy Społecznej nie posiadającej rangi cytowanej ustawy. Zatem odsetki wypłacone wraz z odszkodowaniem są odsetkami należnymi z tytułu nieterminowego wypłacenia świadczenia mającego swe źródło w stosunku pracy. Tym samym odsetki te spełniają łącznie przesłanki wskazane w art. 21 ust. 1 pkt 95 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i tym samym korzystają ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie tego przepisu.

Ponadto zasądzone koszty procesu, w tym koszty - jak to określono w piśmie uzupełniającym - opłaty wpisowej oraz koszty zastępstwa procesowego nie stanowią przysporzenia po Pana stronie i nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, ponieważ w związku z dokonanym zwrotem nie nastąpiło realne przysporzenie majątkowe. Wynika to z tego, iż koszty "opłaty wpisowej" w pierwszej kolejności zostały sfinansowane z Pana własnych środków, a następnie na podstawie prawomocnego orzeczenia Sądu zostały zwrócone. Kwoty te stanowią jedynie zwrot poniesionych wcześniej nakładów - nie są więc dochodem podlegającym opodatkowaniu. Powyższe wynika z treści art. 98 § 1 i § 2 zd. 1 Kodeksu postępowania cywilnego, który stanowi, iż strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu), przy czym do niezbędnych kosztów procesu prowadzonego przez stronę osobiście lub przez pełnomocnika, który nie jest adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, zalicza się poniesione przez nią koszty sądowe, koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie. Zaś do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony (art. 98 § 3 Kodeksu). Z kolei w przypadku zwrotu kosztów zastępstwa procesowego nie bez znaczenia dla braku możliwości rozpoznania dla celów podatkowych przychodu pozostaje fakt, iż został on - jak wynika ze stanu faktycznego - dokonany bezpośrednio na konto pełnomocnika. Zatem otrzymane koszty "opłaty wpisowej" oraz zwrot kosztów zastępstwa procesowego są obojętne podatkowo.

Reasumując:

* otrzymana przez Wnioskodawcę kwota należności głównej odszkodowania zasądzonego wyrokiem sądu na podstawie postanowień Umowy Społecznej podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych;

* zasądzone odsetki ustawowe - jako odsetki należne z tytułu nieterminowego wypłacenia świadczenia mającego swe źródło w stosunku pracy, t.j. odszkodowania z tytułu naruszenia postanowień Umowy Społecznej - spełniają łącznie przesłanki wskazane w art. 21 ust. 1 pkt 95 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych i tym samym korzystają ze zwolnienia przedmiotowego na podstawie tego przepisu;

* koszty procesu, określone w piśmie uzupełniającym jako koszty "opłaty wpisowej" i koszty zastępstwa procesowego, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Olsztynie, ul. Emilii Plater 1, 10-562 Olsztyn po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.