ITPB2/415-867c/09/MK - Powstanie obowiązku sporządzania informacji PIT-8C w przypadku, gdy pożyczkobiorca podniósł zarzut przedawnienia zobowiązania z tytułu pożyczki lub kredytu.

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. Nr 112, poz. 770 z późn. zm.) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, działając w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że stanowisko Wnioskodawcy, przedstawione we wniosku z dnia 22 października 2009 r. (data wpływu - 26 października 2009 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zasadności sporządzenia informacji PIT-8C w przypadku przedawnienia zobowiązania z tytułu pożyczki lub kredytu - jest prawidłowe.

W dniu 26 października 2009 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie zasadności sporządzenia informacji PIT-8C w przypadku przedawnienia zobowiązania z tytułu pożyczki lub kredytu. Wniosek uzupełniono pismem z dnia 20 stycznia 2010 r.

W przedmiotowym wniosku oraz w piśmie uzupełniającym przedstawiono następujący stan faktyczny:

Wnioskodawca, jako spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa, udziela pożyczek i kredytów osobom fizycznym. W ramach prowadzonej działalności zdarza się, iż w przypadku zgonu dłużnika rezygnuje ona z dochodzenia swojej należności. Ma to miejsce wówczas, gdy brak jest spadkobierców, a spadek przechodzi na Skarb Państwa bądź w sytuacji, gdy spadkobiercy przyjęli spadek z dobrodziejstwem inwentarza, przy czym wartość stanu czynnego spadku wynosi zero.

Niezależnie od powyższego, zdarzają się również takie sytuacje, w których zobowiązanie z tytułu spłaty kredytu lub pożyczki przedawnia się, w związku z czym Wnioskodawca nie może dochodzić swojej wierzytelności, bowiem spadkobierca lub pożyczkobiorca (kredytobiorca) podnoszą zarzut przedawnienia.

W związku z powyższym zadano następujące pytania:

Przedmiotem niniejszej interpretacji jest odpowiedź na pytanie czwarte. W zakresie pytania pierwszego, drugiego i trzeciego wniosek zostanie rozpatrzony odrębnymi interpretacjami indywidualnymi.

Zdaniem Wnioskodawcy, dłużnik, u którego zobowiązanie przedawniło się, co do zasady jest nadal zobowiązany do jego wypełnienia, jednak wierzyciel, który nie podjął żadnych czynności w celu wyegzekwowania należnej mu kwoty dopuszczając tym samym do upływu terminu przedawnienia, nie ma już prawa dochodzić przymusowego wykonania takiego zobowiązania. Niemniej jednak, aby w świetle art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych można było zaliczyć określone świadczenie do kategorii świadczeń nieodpłatnych stanowiących źródło przychodu podlegającego opodatkowaniu, musi zaistnieć stosunek prawny, w wyniku którego jeden podmiot dokonuje określonego świadczenia, drugi natomiast to świadczenie otrzymuje nieodpłatnie. Świadczeniodawca musi zaś wyrazić pozytywną wolę świadczenia, tzn. że chce przekazać świadczenie na rzecz świadczeniobiorcy. Działanie polegające na przekazaniu świadczenia nie może być bezwolne.

W ocenie Wnioskodawcy, w omawianym przypadku, nie jest on zobowiązany do wystawiania informacji PIT-8C, gdyż w przypadku przedawnienia zobowiązania trudno mówić o "dokonywaniu świadczenia" na rzecz osoby fizycznej przez Wnioskodawcę. Przedawnienie bowiem wynika z mocy przepisów prawa i następuje bez woli samego wierzyciela. Tym samym świadczenie to nie jest dokonywane przez Wnioskodawcę. Z przepisu art. 42a przytoczonej ustawy wynika natomiast, że jednym z warunków obligujących podmioty zobowiązane do wystawienia informacji PIT-8C jest "dokonywanie wypłat należności oraz świadczeń" na rzecz podatników. W omawianej sytuacji warunek ten nie jest spełniony.

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Wnioskodawcy w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego uznaje się za prawidłowe.

Zgodnie z przepisem art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) opodatkowaniu podatkiem dochodowym podlegają wszelkiego rodzaju dochody, z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku.

W myśl art. 11 ust. 1 ustawy przychodami, z zastrzeżeniem art. 14-15, art. 17 ust. 1 pkt 6, 9 i 10 w zakresie realizacji praw wynikających z pochodnych instrumentów finansowych, art. 19 i art. 20 ust. 3, są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń.

Dla celów podatkowych przyjmuje się - co znajduje potwierdzenie w orzecznictwie - że pojęcie nieodpłatnego świadczenia ma szerszy zakres niż w prawie cywilnym. Obejmuje ono bowiem wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze, których skutkiem jest nieodpłatne, to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu, przysporzenie majątku tej osobie, mające konkretny wymiar finansowy.

Również zgodnie z utrwalonym orzecznictwem, przysporzeniem majątkowym i przychodem w rozumieniu przepisów ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (art. 9 ust. 1) są nie tylko aktywa, które ulegają zwiększeniu u podatnika, ale także zmniejszenie jego pasywów.

Równocześnie przepis art. 20 ust. 1 przytoczonej ustawy stanowi, że za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach.

Sformułowanie "w szczególności" dowodzi, iż definicja przychodów z innych źródeł ma charakter otwarty i zasadnym jest, aby do tej kategorii zaliczyć również przychody inne niż wymienione wprost w przepisie art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Na gruncie prawa podatkowego przychodem podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych jest każda forma przysporzenia majątkowego (korzyść) tzn. zarówno pieniężna jak i niepieniężna.

Jak wynika z zaistniałego stanu faktycznego pożyczkobiorcy (kredytobiorcy) podnoszą zarzut przedawnienia zobowiązania z tytułu zaciągniętej u Wnioskodawcy pożyczki lub kredytu.

Instytucja przedawnienia jest uregulowana w art. 117-125 Kodeksu cywilnego. Zgodnie z art. 117 § 1 Kodeksu z zastrzeżeniem wyjątków w ustawie przewidzianych, roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu, przy czym po upływie terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia, chyba że zrzeka się korzystania z zarzutu przedawnienia. Jednakże zrzeczenie się zarzutu przedawnienia przed upływem terminu jest nieważne (§ 2).

Istota przedawnienia polega zatem na tym, że po upływie określonego w ustawie terminu, ten przeciwko komu kieruje się roszczenie (dłużnik) może uchylić się od jego zaspokojenia. Skutkiem tego roszczenie przedawnione nie gaśnie, a jedynie nie będzie mogło być przymusowo zrealizowane; sąd bowiem oddali powództwo uprawnionego w razie upływu terminu przedawnienia i gdy dłużnik podniesie zarzut przedawnienia. Nadto roszczenie takie nie korzysta wprawdzie z pełnej ochrony państwa, ale nadal uznawane jest za prawnie istniejące. Znajduje to przede wszystkim wyraz w tym, że dłużnik, który po upływie terminu przedawnienia spełnił świadczenie, nie może następnie żądać jego zwrotu, chociażby nie był świadomy upływu terminu przedawnienia i związanych z tym skutków prawnych. Spełnił on bowiem należne w świetle prawa zobowiązanie. Roszczenia przedawnione mogą być także przedmiotem potrącenia (art. 502 Kodeksu cywilnego) oraz - wedle panującego poglądu - odnowienia (art. 506) i ugody (art. 917).

Mając na względzie powyższe należy stwierdzić, że mimo przedawnienia zobowiązanie nadal istnieje i pożyczkobiorca (kredytobiorca) ma obowiązek wykonać ciążące na nim zobowiązanie, natomiast wierzyciel nie może już dochodzić przymusowego jego wykonania. Z uwagi więc na fakt, że dłużnik mimo przedawnienia zobowiązania, może to zobowiązanie wypełnić, jego korzyść majątkowa nie ma jeszcze charakteru trwałego w momencie przedawnienia. W sytuacji, gdy wierzyciel nie umorzył należności, samo przedawnienie zobowiązania, obejmującego kapitał, odsetki zwykłe oraz koszty postępowania sądowego, nie wywołuje zmiany charakteru zobowiązania na zobowiązanie bezzwrotne i nie powoduje powstania przychodu z nieodpłatnego świadczenia w świetle art. 11 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Wnioskodawca nie jest zatem zobowiązany do sporządzenia informacji PIT-8C.

Natomiast odsetki karne, które należy odróżnić od odsetek będących swego rodzaju opłatą za korzystanie ze środków finansowych Wnioskodawcy, czyli przypadające od nieterminowo regulowanych zobowiązań wynikających z umowy należy rozpatrywać w zależności od treści umowy i szczegółowego określenia sposobu ich naliczania. Jeżeli umowa pożyczki (kredytowa) jednoznacznie określa zasady naliczania podwyższonych odsetek od nieterminowych spłat rat pożyczki (kredytu) i wiąże nimi strony umowy, wówczas odsetki te należy traktować w sposób analogiczny jak odsetki wymagalne. Wobec tego w przypadku ich przedawnienia i jednocześnie, gdy wierzyciel nie dokonał ich umorzenia, ww. odsetki nie stanowią przychodu w zakresie omawianego podatku. Stąd też Wnioskodawca nie jest zobowiązany do wystawiania informacji PIT-8C na kwotę przedawnionych odsetek karnych.

Jednakże w sytuacji, gdy umowa pożyczki (kredytowa) daje wierzycielowi jednostronne prawo do naliczania podwyższonych odsetek od nieterminowych spłat pożyczki (kredytu) - z którego może skorzystać lub nie - wówczas odstąpienie przez wierzyciela od naliczania takich odsetek również nie stanowi przysporzenia dla pożyczkobiorcy (kredytobiorcy), niezależnie od tego, czy zostały one umorzone przez wierzyciela, czy też nie.

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy, Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.