ITPB2/415-217/08/MK

Na podstawie art. 14b § 1 i § 6 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (tekst jedn. Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60 z późn. zm.) oraz § 4 rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 czerwca 2007 r. w sprawie upoważnienia do wydawania interpretacji przepisów prawa podatkowego (Dz. U. z 2007 r. Nr 112, poz. 770) Dyrektor Izby Skarbowej w Bydgoszczy, działając w imieniu Ministra Finansów, stwierdza, że Pani stanowisko przedstawione we wniosku z dnia 14 lutego 2008 (data wpływu 19 lutego 2008 r.) o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania przyznanego sądownie świadczenia nienależnego:

* w części dotyczącej kwoty otrzymanego zwrotu - jest prawidłowe,

* w części dotyczącej otrzymanych na podstawie wyroku sądowego odsetek ustawowych - jest nieprawidłowe.

W dniu 19 lutego 2008 r. został złożony ww. wniosek o udzielenie pisemnej interpretacji przepisów prawa podatkowego w indywidualnej sprawie dotyczącej podatku dochodowego od osób fizycznych w zakresie opodatkowania przyznanego sądownie świadczenia nienależnego.

W przedmiotowym wniosku został przedstawiony następujący stan faktyczny.

W dniu 23 sierpnia 1996 r. Pani ojciec wykupił od gminy mieszkanie za kwotę 13.472 zł. Po jego śmierci w dniu 18 lutego 2001 r. postanowieniem z dnia 30 lipca 2002 r. sąd rejonowy stwierdził, iż spadek po zmarłym nabyły - na mocy testamentu z dnia 29 września 1999 r. - Pani i siostra (w 1/2 części każda).

W momencie złożenia przez ojca podania o wykupienie mieszkania od gminy w ww. lokalu mieszkał on i syn jego drugiej żony. Wyrokiem z dnia 25 maja 2004 r. sąd okręgowy unieważnił umowę sprzedaży ww. lokalu. Jako przyczynę unieważnienia sąd wskazał naruszenie przepisu art. 23 ust. 3 ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (tekst jedn. Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 z późn. zm.), bowiem gmina nie zawiadomiła syna drugiej żony ojca, jako lokatora, o przeznaczeniu lokalu do sprzedaży oraz o przysługującym mu pierwszeństwie nabycia zajmowanego lokalu. Unieważnienie umowy sprzedaży nastąpiło zatem z przyczyn, za które ponosi odpowiedzialność gmina.

W ten sposób straciła Pani mieszkanie wartości ok. 100 tys. zł, a zyskała jedynie 1/2 kwoty wpłaconej gminie przez ojca przy wykupie mieszkania, tj. 13.472 zł W związku z powyższym w dniu 23 listopada 2005 r. została Pani zwolniona z podatku od spadku i darowizn.

Natomiast w sierpniu 2006 r. wniosła Pani sprawę do sądu przeciwko gminie z pozwem o naprawienie wyrządzonej szkody oraz - niezależnie od tego - zwaloryzowanie wpłaconej na lokal mieszkalny kwoty 13.472 zł do kwoty stanowiącej jego aktualną wartość. Dnia 30 listopada 2007 r. zapadł wyrok, w którym na podstawie art. 410 Kodeksu cywilnego zasądzono od pozwanej gminy na rzecz Pani i siostry kwotę 53.969 zł 70 gr wraz z ustawowymi odsetkami. Nie wnosiła Pani apelacji od ww. orzeczenia. Na dodatek musiała Pani wraz z siostrą zwrócić zadłużenie ww. mieszkania wraz z odsetkami w kwocie 14.426,79 zł. Ostatecznie w styczniu 2008 r. gmina wypłaciła Pani kwotę około 30.000 złotych.

W związku z powyższym zadano następujące pytania.

Czy wypłaconą sumę ma Pani obowiązek opodatkować. Jeżeli tak, to z jakiego przepisu prawa podatkowego i w jakiej wysokości. Czy od odszkodowania za poniesioną stratę przysługuje podatek.

Pani zdaniem, od wypłaconej sumy w wysokości około 30.000 zł w formie rewaloryzacji i odszkodowania nie powinna Pani płacić podatku, ponieważ nie stanowi on dochodu, a tylko resztki sumy, którą straciła w związku z unieważnieniem umowy kupna sprzedaży. Będąc właścicielką mieszkania własnościowego, przy sprzedaży otrzymałaby Pani 1/2 z kwoty 216.000 zł (obecna wartość ww. mieszkania).

W świetle obowiązującego stanu prawnego stanowisko Pani w sprawie oceny prawnej przedstawionego stanu faktycznego w części dotyczącej kwoty otrzymanego zwrotu uznaje się za prawidłowe, zaś w części dotyczącej otrzymanych na podstawie wyroku sądowego odsetek ustawowych - za nieprawidłowe.

Stosownie do treści art. 23 ust. 3 w związku z ust. 1 obowiązującej w dacie wykupu mieszkania ustawy z dnia 29 kwietnia 1985 r. o gospodarce gruntami i wywłaszczeniu nieruchomości (tekst jedn. Dz. U. z 1991 r. Nr 30, poz. 127 z późn. zm.) zarząd gminy zawiadamiał na piśmie najemców lub dzierżawców lokali o przeznaczeniu lokalu do sprzedaży oraz o przysługującym im pierwszeństwie nabycia zajmowanego lokalu.

Jak wynika ze stanu faktycznego w 1996 r. gmina nie dopełniła tego obowiązku, nie powiadamiając zamieszkującego z Pani ojcem syna jego drugiej żony, w związku z czym - już po śmierci ojca i stwierdzeniu nabycia spadku po zmarłym w 2002 r. - sąd okręgowy wyrokiem z dnia 25 maja 2004 r. unieważnił umowę sprzedaży ww. lokalu. Natomiast wyrokiem z dnia 30 listopada 2007 r. sąd okręgowy zasądził od pozwanej gminy, opierając się na art. 410 § 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 1964 r. Nr 16, poz. 93 z późn. zm.), na rzecz Pani i siostry kwotę równą cenie zapłaconej przez ojca, po uprzedniej waloryzacji według wartości mieszkania w dacie rozstrzygania sprawy i po potrąceniu ciążącego na lokalu zadłużeniu z tytułu czynszu oraz odszkodowania za korzystanie bez tytułu prawnego, wraz z odsetkami ustawowymi.

Zgodnie z art. 58 § 1 Kodeksu cywilnego czynność prawna sprzeczna z ustawą jest nieważna. Nieważność, o której mowa w powyższym artykule, jest nieważnością bezwzględną, co oznacza, iż czynność prawna nie wywołała i nie mogła wywołać żadnych skutków prawnych objętych wolą stron. Nieważność powstaje z mocy samego prawa i datuje się od samego początku, tzn. od chwili dokonania nieważnej czynności (Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga Pierwsza. Część Ogólna. S. Dmowski, S. Rudnicki, Warszawa 1998 r., str. 150). Nadto, czynność prawna jest sprzeczna z ustawą, gdy jej treść jest formalnie i materialnie niezgodna z obowiązującym przepisem prawa, art. 58 § 1 Kodeksu wymaga, aby sprzeczność zachodziła pomiędzy czynnością prawną a ustawą (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z 11 kwietnia 2002 r. sygn. akt I ACa 169/02; publik. LEX nr 78765). Natomiast przepis art. 410 § 2 Kodeksu cywilnego stanowi, iż świadczenie jest nienależne, jeżeli m.in. czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia, przy czym do tegoż świadczenia stosuje się przepisy art. 405-409 Kodeksu, regulujące bezpodstawne wzbogacenie. Zatem świadczenie nienależne jest szczególnym rodzajem bezpodstawnego wzbogacenia. Aby dane zdarzenia mogło być uznane za źródło bezpodstawnego wzbogacenia muszą być spełnione następujące przesłanki:

* uzyskana w jego wyniku korzyść musi być uzyskana bez podstawy prawnej jakiegokolwiek rodzaju,

* korzyść ta musi mieć wartość majątkową, możliwą tym samym do określania w pieniądzu oraz,

* korzyść majątkowa musi być uzyskana kosztem innej osoby.

W przypadku zaistnienia bezpodstawnego wzbogacenia powstaje - w myśl art. 405 Kodeksu - obowiązek wydania przez stronę wzbogaconą wydania uzyskanych korzyści, które winno nastąpić w naturze, a gdyby to nie było możliwe (np. rzecz uległa zniszczeniu lub została sprzedana), do zwrotu jej wartości (Komentarz do Kodeksu cywilnego. Księga trzecia. Zobowiązania, red. G. Bieniek, Warszawa 2006, str. 211-212).

W wyroku z dnia 25 lipca 2001 r., sygn. akt I CKN 25/99, Sąd Najwyższy stwierdził, iż: przy zwrocie świadczeń należnych, w razie nieważnej umowy sprzedaży nieruchomości (art. 496 k.c. w związku z art. 497 k.c.), górną granicę waloryzacji ceny uiszczonej w pieniądzu (art. 358<1> § 3 k.c.) stanowi wartość tej nieruchomości w dacie rozstrzygania sprawy. Celem bowiem roszczenia o wydanie bezpodstawnego wzbogacenia jest przywrócenie równowagi zachwianej nieuzasadnionym przejściem jakiejś wartości z jednego majątku do drugiego, co potwierdza konstytucyjna zasada równości stron wobec prawa.

Mając na względzie dotychczasowe ustalenia, należy stwierdzić, iż błędnym jest zakwalifikowanie przez Panią otrzymanego świadczenia, będącego w rzeczywistości zwrotem wpłaconej przez ojca ceny, jako odszkodowania, bowiem w prawie cywilnym pod pojęciem odszkodowania rozumie się świadczenie, którego celem jest naprawienie wyrządzonej szkody obejmującej stratę polegającą na ubytku w majątku oraz utracone korzyści. Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, iż nie można mówić o ubytku w majątku, czy też o utraconych korzyściach w sytuacji, gdy w momencie wykupu mieszkania czynność ta była nieważna, co zostało stwierdzone w wyroku sądowym a zwrócona suma pieniężna jest równowartością - po uwzględnieniu wzrostu wartości rynkowej lokalu - kwoty wpłaconej przez Pani ojca.

Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku o podatku dochodowym od osób fizycznych (tekst jedn. Dz. U. z 2000 r. Nr 14, poz. 176 z późn. zm.) opodatkowaniu tym podatkiem podlegają wszelkiego rodzaju dochody z wyjątkiem dochodów wymienionych w art. 21, 52, 52a i 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów Ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatku. Natomiast w art. 10 ustawy określono szereg źródeł przychodów, np.: stosunek służbowy, stosunek pracy, emerytura lub renta, działalność wykonywana osobiście, pozarolnicza działalność gospodarcza, działy specjalne produkcji rolnej, nieruchomości lub ich części, najem, podnajem, dzierżawa, poddzierżawa, kapitały pieniężne i prawa majątkowe, odpłatne zbycie nieruchomości lub ich części oraz udziału w nieruchomości oraz inne źródła. Nadto, stosownie do treści z art. 11 ust. 1 ww. ustawy, przychodami - z zastrzeżeniem art. 14-16, art. 17 ust. 1 pkt 6 i 9, art. 19 i art. 20 ust. 3 - są otrzymane lub postawione do dyspozycji podatnika w roku kalendarzowym pieniądze i wartości pieniężne oraz wartość otrzymanych świadczeń w naturze i innych nieodpłatnych świadczeń. W myśl przepisu art. 11 ust. 2a ustawy, wartość pieniężną innych nieodpłatnych świadczeń ustala się:

* jeżeli przedmiotem świadczenia są usługi wchodzące w zakres działalności gospodarczej dokonującego świadczenia - według cen stosowanych wobec innych odbiorców (art. 11 ust. 2a pkt 1 ustawy),

* jeżeli przedmiotem świadczeń są usługi zakupione - według cen zakupu (art. 11 ust. 2a pkt 2),

* jeżeli przedmiotem świadczeń jest udostępnienie lokalu lub budynku - według równowartości czynszu, jaki przysługiwałby w razie zawarcia umowy najmu tego lokalu lub budynku (art. 11 ust. 2a pkt 3),

* w pozostałych przypadkach - na podstawie cen rynkowych stosowanych przy świadczeniu usług lub udostępnianiu rzeczy lub praw tego samego rodzaju i gatunku, z uwzględnieniem w szczególności ich stanu i stopnia zużycia oraz czasu i miejsca udostępnienia (art. 12 ust. 2a pkt 4).

Dla celów podatkowych nieodpłatne świadczenie obejmuje natomiast działanie lub zaniechanie na rzecz innej osoby oraz wszystkie zjawiska gospodarcze i zdarzenia prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści kosztem innego podmiotu, lub te wszystkie zdarzenia prawne i zdarzenia gospodarcze w działalności osób, których skutkiem jest nieodpłatne - to jest niezwiązane z kosztami lub inną formą ekwiwalentu - przysporzenie majątku innej osobie, mające konkretny wymiar finansowy. Natomiast w języku potocznym "zwrot" rozumiany jest jako "oddanie komuś jego własności". Tym samym brak przysporzenia majątkowego w sytuacji otrzymania zwrotu zapłaconej ceny z tytułu nieważnie zawartej umowy sprzedaży, przy jednoczesnym zwrocie świadczenia wzajemnego (zakupionej nieruchomości), uniemożliwia traktowanie otrzymanego zwrotu w kategorii przychodu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, zgodnie z zasadami wynikającymi z art. 11 ww. ustawy. Z kolei celem dokonanej przez sąd waloryzacji zwracanego świadczenia nienależnego jest przywrócenie - w sytuacji wzrostu wartości mieszkania - początkowej wartości zapłaconej przez ojca ceny wykupu. Wobec powyższego otrzymany zwrot nie podlega opodatkowaniu.

Natomiast otrzymane odsetki ustawowe od kwoty zwrotu stanowią przychód z innych źródeł w rozumieniu art. 20 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, który stanowi, iż za przychody z innych źródeł, o których mowa w art. 10 ust. 1 pkt 9, uważa się w szczególności: kwoty wypłacone po śmierci członka otwartego funduszu emerytalnego wskazanej przez niego osobie lub członkowi jego najbliższej rodziny, w rozumieniu przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, zasiłki pieniężne z ubezpieczenia społecznego, alimenty, stypendia, dotacje (subwencje) inne niż wymienione w art. 14, dopłaty, nagrody i inne nieodpłatne świadczenia nienależące do przychodów określonych w art. 12-14 i 17 oraz przychody nieznajdujące pokrycia w ujawnionych źródłach. Konstrukcja prawna omawianego przepisu, przede wszystkim użycie zwrotu "w szczególności", ma charakter katalogu otwartego, bowiem wymienione przez ustawodawcę świadczenia zaliczane do "innych źródeł" stanowią jedynie przykłady tego rodzaju przychodów.

W przypadku dokonywania wypłat należności stanowiących dochody z innych źródeł obowiązki płatnika zostały określone w art. 42a ww. ustawy. Z treści tego przepisu wynika, że osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, osoby prawne i ich jednostki organizacyjne oraz jednostki organizacyjne nie mające osobowości prawnej, które dokonują wypłaty należności lub świadczeń, o których mowa w art. 20 ust. 1, z wyjątkiem dochodów (przychodów) wymienionych w art. 21, art. 52, art. 52a i art. 52c oraz dochodów, od których na podstawie przepisów ordynacji podatkowej zaniechano poboru podatków, od których nie są obowiązane pobierać zaliczki na podatek lub zryczałtowanego podatku dochodowego, są obowiązane sporządzić informacje według ustalonego wzoru o wysokości przychodów (PIT-8C) i w terminie do końca lutego następnego roku podatkowego przekazać podatnikowi oraz urzędowi skarbowemu, którym kieruje naczelnik urzędu skarbowego właściwy według miejsca zamieszkania podatnika. Jednocześnie, brak takiej informacji nie zwalnia podatnika z obowiązku opodatkowania otrzymanej kwoty z tytułu odsetek ustawowych.

Zatem otrzymane na podstawie wyroku sądowego odsetki ustawowe stanowią Pani przychód (w dacie ich otrzymania) opodatkowany na zasadach ogólnych, tj. według skali podatkowej, który należy wykazać w zeznaniu rocznym składanym za rok, w którym odsetki otrzymano.

Reasumując, otrzymany - na skutek stwierdzenia nieważności umowy sprzedaży lokalu mieszkalnego - zwrot świadczenia nienależnego w postaci kwoty równej uprzednio zapłaconej cenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych, natomiast opodatkowaniu podlega otrzymana kwota odsetek ustawowych zasądzonych przez sąd.

Interpretacja dotyczy zaistniałego stanu faktycznego przedstawionego przez Wnioskodawczynię i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Informuje się, że w razie złożenia przez Wnioskodawczynię fałszywego oświadczenia, że elementy stanu faktycznego objęte wnioskiem o wydanie interpretacji w dniu złożenia wniosku nie są przedmiotem toczącego się postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, postępowania kontrolnego organu kontroli skarbowej oraz że w tym zakresie sprawa nie została rozstrzygnięta co do jej istoty w decyzji lub postanowieniu organu podatkowego lub organu kontroli skarbowej - niniejsza interpretacja indywidualna nie wywołuje skutków prawnych (art. 14b § 4 Ordynacji podatkowej).

Stronie przysługuje prawo do wniesienia skargi na niniejszą interpretację przepisów prawa podatkowego z powodu jej niezgodności z prawem. Skargę wnosi się do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, ul. Jasna 2/4, 00-013 Warszawa po uprzednim wezwaniu na piśmie organu, który wydał interpretację w terminie 14 dni od dnia, w którym skarżący dowiedział się lub mógł się dowiedzieć o jej wydaniu - do usunięcia naruszenia prawa (art. 52 § 3 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi - Dz. U. Nr 153, poz. 1270 z późn. zm.). Skargę do WSA wnosi się (w dwóch egzemplarzach - art. 47 ww. ustawy) w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia odpowiedzi organu na wezwanie do usunięcia naruszenia prawa, a jeżeli organ nie udzielił odpowiedzi na wezwanie, w terminie sześćdziesięciu dni od dnia wniesienia tego wezwania (art. 53 § 2 ww. ustawy).

Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, którego działanie lub bezczynność są przedmiotem skargi (art. 54 § 1 ww. ustawy) na adres: Izba Skarbowa w Bydgoszczy Biuro Krajowej Informacji Podatkowej w Toruniu, ul. Św. Jakuba 20, 87-100 Toruń.